Klik om te vergroten
De pandemie toont klaar het onvermogen van vele politici om zelfs met de meest dringende crisis om te gaan. Het laat zich raden hoe slecht ze de klimaat- en andere crises aanpakken die minder snel of, volgens hen althans, traag evolueren. Ongefundeerd optimisme zal niet helpen om deze gevaarlijke non-politiek te doorbreken.
“Hoe konden wij weten
dat het zo erg zou worden?”
Een minister kraamt bij de tweede coronagolf uit: “Hoe konden wij dat weten?” Deze excellentie is bevoegd voor economie, en vroeger jarenlang voor onderwijs, maar een curve begrijpen die exponentieel explodeert… dat lukt haar zelfs niet bij het herexamen na de eerste dodelijke coronagolf. En zie, zelfs bij de vierde golf lukt het de meeste beleidsvoerders niet. Ze kunnen en willen maar niet tijdig begrijpen wat fout loopt.
Wie problemen niet wil zien, kan ze nooit oplossen
Wie kan vandaag nog verwonderd zijn dat politici vele tientallen jaren blijven falen om de klimaatcrisis aan te pakken, nochtans al bekend sinds de jaren zestig? Nog hachelijker voor de mensensoort, dat ze de biodiversiteit laten ineenstuiken? Dat ze de nog veel oudere crises van ongelijkheid of van honger laten toeslaan? En vrij spel geven aan digitaal totalitarisme?
Glasgow: een loze belofte, een feitelijke leugen
Het klimaatakkoord van Glasgow belooft – nog maar eens - dat we de aarde niet meer dan 1,5 graad zullen opwarmen. Dat is een loze belofte, een feitelijke leugen. Want al sinds de klimaattop van Parijs in 2015 is overduidelijk dat dit niet meer kan lukken.
In de taal van Glasgow: far too little, ages too late. De politieke praktijk van zesentwintig klimaattoppen sinds de Aardetop van de Verenigde Naties in 1992 leidt naar een veel hogere opwarming van om en bij 3 graden. Of nog meer, want bovenop bestaat het steeds grotere risico dat ons ruimteschip aarde in brand schiet. De waarheid is dat de hele wereld zich door het gevoerde non-beleid moet voorbereiden op een uiterst harde klimaatlanding, misschien zelfs een (bijna)crash.
Begrijpen wat politiek fout loopt
Deze aanslepende non-politiek gijzelt alle burgers. Zij doen er goed aan te weten welke zware crises wachten op dringende oplossingen, en hoe hoog de tol van passiviteit oploopt. In het Pala boek 11 politieke dwaasheden zijn daarom de meest aberrante vormen van politieke stilstand verzameld.
Alhoewel geschreven in 2019, vóór de coronacrisis, waarschuwt het expliciet “voor overheden die hun burgers niet beschermen tegen manifest gezondheidsgevaar”. Voor zowat de helft bevat zelfs dit vlijmscherpe boek echter mogelijke alternatieven en voorstellen voor een menselijke samenleving.
Maar net omdat politici weigeren de toekomst voor te bereiden, nochtans het enige waarvoor ze nuttig zijn, vormt het uitdrukkelijk in kaart brengen van hun schuldig verzuim een noodzakelijke aanvulling op het Pala Transitie boek dat licht werpt op de vele veranderingen die nodig zijn om de welvaart van morgen te verzekeren.
Verlies de verschillen niet uit het oog: België doet slechter dan slecht
Het is ook verstandig om het onderscheid te blijven zien tussen politici, landen, samenlevingen.
Sommige landen presteren op heel uiteenlopende terreinen uiterst pover en komen almaar slechter uit vergelijkingen, zeker met de Scandinavische landen en andere voorlopers inzake sociale en ecologische duurzaamheid. Daarbij heel zeker België dat meestal ook zwaar moet onderdoen voor de buurlanden en - in het bijzonder inzake klimaat - nog voor veel meer landen. Het kan niet genoeg beklemtoond worden hoe ondermaats de publieke goederen zijn die de inwoners van dit land terugkrijgen van hun nochtans peperdure overheden, hoe slecht de politici omspringen met het vele belastinggeld.
Andere landen doen het minder slecht en verbeteren hun prestaties. Zelfs dan is het niet genoeg. Zelfs de best scorende Europese landen inzake duurzaamheid als bv. Denemarken, Zwitserland, Finland, Zweden zullen hun dynamiek nog aanzienlijk moeten versterken en versnellen. Alleen dan kan de wereld het winnen van de talrijke uitdagingen… en op voorwaarde dat de vele achterblijvers alsnog aanpikken.
Helpen samenlevingen en duurzame bedrijven de noodzakelijke transities vooruit?
Landen waar het goed leven is, steunen voor hun welvaart en welzijn zowel op verstandige actieve overheden, op duurzame ondernemers als zeker ook op dynamische samenlevingen. Heel dikwijls blijken burgerinitiatieven met de beste oplossingen voor de dag te komen. Ze lagen vroeger aan de basis van veralgemeende gezondheidszorg en onderwijs, van sociale zekerheid en arbeidsrechten, van stemrecht voor iedereen, van gelijkberechtiging en terugdringen van tal van discriminaties, van natuurbescherming. Zij slaagden erin om deze oplossingen af te dwingen van de politiek, of ze brachten die zelf tot stand, via coöperatieve banken, ziekenfondsen, vakbonden, wooncoöperaties, milieubeweging. Die successen leven vaak tot vandaag voort.
Brengt de toekomst een gelijkaardige evolutie, niet alleen in landen maar ook internationaal op het niveau van de hele aardbol om een sociaal rechtvaardige economie te laten functioneren binnen de planetaire ecologische grenzen?
De 'plicht' om niet ongefundeerd optimistisch te zijn
Het is verleidelijk om ten aanzien van de falende politiek in de meeste landen, en heel zeker ook internationaal, ervan uit te gaan dat een sterke, wilskrachtige beweging in de mondiale samenleving deze transitie zal weten te bewerkstelligen. Maar is dat terecht? Na enkele tientallen half en vooral volledig mislukte klimaattoppen waarbij de ernst van de toestand, zoals een veel snellere zeespiegelstijging, in Glasgow niet eens voluit op tafel is gekomen?
Wie kan dan beweren dat de mondiale civiele samenleving, zelfs na het in het strijdperk treden van massaal veel klimaatbetogers en gele hesjes, de politieke besluitvorming en vooral het handelen tijdig en fundamenteel de goede kant uit zal krijgen? Het is essentieel om daartegenover onverbloemd te wijzen op de reële zwakte van onder andere de klimaatbeweging en de beweging voor sociale rechtvaardigheid om van de politiek duurzaamheidstransities af te dwingen of om ze zelf te realiseren.
De boodschapper van die vaststelling stoot wel eens op de reactie dat ”optimisme een morele plicht is”… Dat is meestal een dooddoener om de ontnuchterende realiteit te ontkennen of te ontwijken, en de indruk te forceren “dat men toch goed bezig is”.
Het helpt niet zichzelf iets wijs te maken:
men moet pijnlijke waarheden durven zien
Maar fundamentele veranderingen en transitie zijn onmogelijk te bereiken door wie zichzelf iets wijsmaakt. Als er al een morele plicht zou zijn, dan om niet ongefundeerd optimistisch te zijn. Men moet die pijnlijke vaststelling durven maken: maatschappelijke bewegingen die wereldwijd ijveren voor klimaat, degelijk werk en inkomen, gelijkheid, biodiversiteit, eerlijke belastingen, voedselzekerheid, emancipatie slagen er veel te weinig in om hun gelijk te halen. Veel te traag kunnen ze de nieuwe duurzame wereld bouwen die we allemaal zo hard nodig hebben.
In ons land tiert de kwaal van ongefundeerd optimisme nog veel erger. Steeds zichtbaarder schuift België verder in de richting van een 'falende staat'. Ergst van al, niemand kan overtuigend staven dat burgers en hun middenveld ernstig greep krijgen op dit politieke failliet. Die onmacht is pijnlijk natuurlijk maar de waarheid moet worden verteld. Erkennen dat dit land zowat nergens staat met echte transitie is het enige realistische uitgangspunt voor wie die puinhoop wil keren.
Burgers moeten durven inzien dat vele politici niet kunnen, niet willen begrijpen hoe snel en hoe grondig de transitie van zowat alle vitale systemen – klimaat, water, voedsel, energie, welvaartsproductie en –verdeling, gezondheid, handel, technologie, bureaucratie enzovoort – moet zijn om ze opnieuw op een duurzaam spoor te krijgen. Lees het verhaal van de aberrante traagheid van de herinvoering van de elektrische auto, een perfecte illustratie van de heersende onmacht.
Waar halen we dan ons optimisme?
Waar halen we dan het noodzakelijke optimisme en de minimale geruststelling dat verandering richting duurzaamheid echt wel kan? Er zijn gelukkig de zovelen die, ook bij ons, aan alternatieven werken maar er zelden of niet in slagen om ze systemisch in de plaats te schuiven van de heersende kaduke systemen; het is een potentieel voor verandering dat nu zwaar onderbenut is.
Vooral moeten we echter elders zoeken, in samenlevingen en landen die er wel in slagen om sterke systemische succesverhalen van duurzaamheid te beginnen schrijven - daarbij ook aanpassingen aan de gevolgen van niet meer te vermijden opwarming.
Het is verstandig om van anderen te leren als ze crises beter weten aan te pakken. Dat proberen we met Pala, in de nieuwsbrief en de website, recent nog over de rol van energiecoöperaties en over de kracht van nieuwe wind- en zonmultinationals. Meer diepgaand doen we dat in boeken over transitie of coöperaties; en ook in het boek over politieke dwaasheden. Dat wil trouwens vooral een aansporing zijn voor burgers en voor al wie welvaart en welzijn creëert om met de politici mee in de cockpit van de dringende transities te gaan zitten.
Dirk Barrez
Hoofdredacteur Pala.be en auteur van 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici en TRANSITIE. Onze welvaart van morgen
Lees ook
Vind de belangrijkste Pala klimaatartikels in het Pala woordenboek onder de term klimaatverandering
Vind alle Pala artikels over klimaat hier
Wikipedia over United Nations Climate Change conference
Wikipedia over United Nations Climate Change Conference Glasgow 2021 (COP26)
Officiële VN website Glasgow Climate Change Conference october-november 2021
Hier zijn de Outcomes te vinden of ga rechtstreeks naar Glasgow Climate Pact (pdf te downloaden)
Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier
Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier
