Er zijn er die zweren bij slaafse volgzaamheid van de VS. Anderen hopen op de aftakeling en ineenstorting van de VS grootmacht en ze voorspellen zelfs de doodstrijd van het Amerikaanse imperialisme. Het is waar, imperia - in de klassieke betekenis - gaan op lange(re) termijn bijna zeker ten onder. Maar of we nu reeds werkelijk de doodstrijd beleven van het VS imperium, wie zal het zeggen?
Laten we die stelling van die aanstaande doodstrijd eerst even in breder perspectief plaatsen. De verhoudingen in onze wereld schuiven snel. China en Azië krijgen opnieuw hun traditionele economische dimensie. China wordt over niet zo heel lange tijd zelfs de eerste economische speler. En wellicht sneller nog zullen China en Azië opnieuw het kerngebied zijn van de wereldeconomie.
Bijkomende perspectiefverschuiving biedt de globalisering of mondialisering zelf. Want hoe relevant is het schuivende spel tussen staten en imperia indien de markten en de multinationale ondernemingen - de belangrijkste financieel-economische spelers - eigenlijk mondiaal zijn en geen of amper tegenwicht ondervinden van de landen en de samenlevingen.
Ons economische systeem, een amper en steeds minder gecorrigeerde vrije markteconomie met veel hang naar monopolievorming, overstijgt gaandeweg zelfs de reikwijdte van de veruit machtigste staat die de VS nog altijd is. En dus zijn alle landen en samenlevingen aan herpositionering toe zijn t.a.v. die mondialisering. Er is dringend nood aan meer en beter wereldbestuur.
Tijd op in te zoomen op de Verenigde Staten.
We hebben jammer genoeg te maken met een outlaw staat. Want deze staat eist - als enige - zondermeer het recht op om preventieve oorlogen te mogen voeren. Dat is flagrant in tegenspraak met wat het Handvest van de Verenigde Naties voorschrijft. Veelzeggend is ook dat de VS, weliswaar niet alleen, weigert het Internationaal Strafhof te erkennen. Het is opvallend hoe van de grote landen de huidige VS veruit het minst internationale verdragen en overeenkomsten erkent, veel minder dan b.v. China. De VS jaagt (mee) een mondiale dynamiek van slechte globalisering aan waarin de rechten van goederen, diensten en geld wereldwijd afdwingbaar zijn en ongeremd voorrang krijgen op de rechten van mensen en van het milieu.
We mogen echter niet vergeten dat er een andere VS bestaat, één die veel democratischer is, veel meer geneigd tot internationale samenwerking, een VS die ooit veel meer welvaartstaat minded was dan veel Europese landen.
Bij de meest in het oog springende zwakten van de VS is er zeker de potentieel grote financiële zwakte wegens het voortdurend handelsdeficit. Maar niemand die zelfs maar ongeveer kan voorspellen wanneer de kost daarvan zich ook echt zal manifesteren.
Er is ook de mogelijkheid van een zogenaamde overstretch, een imperium dat zijn krachten te boven gaat door de oorlogen in Afghanistan en Irak en daarmee zijn eigen macht ondergraaft.
Vergis je echter niet, de Verenigde Staten zijn niet aan het eind van hun krachten. De militaire dominantie is voldoende bekend. De economie laat het tot nu toe allerminst afweten, de digitalisering en informatietechnologie staan er het verst, haar cultuurproductie gaat de wereld rond. De VS blijft wetenschappelijke top, is een magneet voor hoogopgeleiden en domineert de belangrijkste internationale instellingen, namelijk IMF en Wereldbank. Geen enkel land, ook de EU niet, kan hier (voorlopig) aan tippen.
Wat is en kan nu het antwoord van de wereld zijn?
Het is wellicht niet helemaal zinloos om nee tegen de oorlog in Irak te roepen, of stop de bombardementen in Afghanistan maar daar bouw je geen andere wereld mee.
Zinvoller is in elk geval de ontmaskering van de heersende ideologie. Tegenbewegingen winnen aan kracht wanneer zij aantonen dat het neoliberalisme niet werkt - niet ecologisch, niet sociaal, zelfs niet economisch - en dat het unilateralisme of het Amerikaanse imperialisme allesbehalve een veilige wereld creëert.
Maar er is nog beter. Het komt er op aan waar ook ter wereld de bestaande marges te gebruiken om alternatieven en andere modellen uit te bouwen. Meest fundamenteel is het om in heel de wereld en op alle mogelijke niveaus alternatieven vorm te geven die welvaart creëren en ecologisch duurzaam zijn, die sociaal en vredevol zijn.
En wie moet dat dan doen?
Talloos veel actoren kunnen en moeten hier hun verantwoordelijkheid nemen. Veel is vandaag onderweg.
Zo zijn sociale bewegingen overal actief, bewegingen van boeren, van werknemers, van vrouwen, van minderheden, milieubewegingen, vredesbeweging, Noord-Zuidbeweging, mensenrechtenbewegingen, eerlijke handel, duurzaam onderhemen, noem maar op... We zien hoe op het vlak van arbeid dit jaar de twee grote internationale vakbondskoepels zich ontbinden om één mondiale organisatie te vormen.
We zien dat ook landen of staten werken aan alternatieven, alleen of met anderen, van Bolivia en Ecuador over de Europese Unie tot China en Japan.
Ook internationale instellingen en verdragen kennen een soms snelle evolutie. Op ecologisch vlak blijft het allemaal broos maar klimaatverandering en biodiversiteit zijn toch maar in overeenkomsten gevat. Het Internationaal Strafhof is er gekomen tegen de wil in van vele en grote landen.
Zelfs het bedrijfsleven laat zich niet onbetuigd. Al te vaak is het window dressing, een marketingtruc. Maar er is wel degelijk een verschil tussen wat een bedrijf als BP doet in de Climate Group m.b.t. het klimaatbeleid dan wat sectorgenoot Exxon doet.
Op tal van terreinen komt het er voor de anders- of antiglobaliseringsbeweging op aan om contrahegemonie uit te bouwen. Eigenlijk is het de optie van het integraal federalisme, om een federale organisatie van onze wereld die radicaal van onderop komt en waarin de problemen op het laagst mogelijke niveau worden aangepakt.
Voor Europa komt het er op aan ons eigen model van een ongelooflijk sterk gecorrigeerde markteconomie te hervinden, te verbeteren - zeker ecologisch -, het te verdedigen en er bondgenoten voor te zoeken in de wereld. Vanuit die sterkte kunnen we ook de VS zelf terug op het socialere pad krijgen, en liefst ook China in de richting van herverdeling laten evolueren.
Dirk Barrez, 15 juni 2006
Voor de volledige versie van dit artikel, klik hier
OVERNAME VAN DE PALA THEMABRIEF door niet-commerciële initiatieven of verenigingen mag, mét volgende bronvermelding ‘Dirk Barrez, PALA nieuwsbrief over onze globaliserende wereld, voor gratis abonneren en forum surf naar www.globalsociety.be. Wij vernemen dat graag via mail
