EANDIS en de onzichtbare olifant

De echte Eandis discussie gaat niet over Chinezen, zelfs niet zozeer over het management en het bestuur van Eandis. Dit debat onderstreept vooral veel onmacht om onze toekomst ernstig in handen te nemen. We blijken moeilijk in staat de dringende omschakeling naar een duurzame economie i stevig aan te pakken; nog minder om zowel burgers en samenleving als politiek en bedrijfsleven ‘onze welvaart van morgen’ te laten creëren. Dat is niet toevallig de ondertitel van het pas verschenen boek TRANSITIE, voor iedereen die wil begrijpen waar transitie i om draait en hoe we ook morgen goed kunnen leven.

Het is mooi dat er een maatschappelijk debat woedt over een essentiële vraag voor elke samenleving: aan wie vertrouwen we de distributie toe van elektriciteit en gas? Hun belang voor alle burgers, scholen, ziekenhuizen, bedrijven i enzovoort is immens groot. Dat de discussie is verzand in ‘voor of tegen Chinees kapitaal i’ verbergt iets veel belangrijker. Waarom hebben wij ons gemeenschappelijke nutsbedrijf - Eandis is in handen van de gemeenten - in de positie gedrongen dat het elders kapitaal moet vinden? De draagwijdte daarvan reikt ver voorbij de nochtans niet futiele kwestie wat dit land bezielt om burgers wel stijgende energiefacturen te sturen maar niet te laten participeren in infrastructuur met een heel aantrekkelijke en gegarandeerde rente.

Waarom verliezen we uit het oog dat ook in een geglobaliseerde wereld duurzame welvaart best van ‘onderuit’ wordt gebouwd? Niemand zal in onze plaats beter voor onze welvaart van morgen zorgen. Die verantwoordelijkheid kunnen we zelfs in de meest vredevolle en samenwerkende wereld niet wegschuiven. Daarom moeten we volledig greep houden op onze essentiële infrastructuur.

De onzichtbare olifant

En er is de olifant die nu onzichtbaar blijft in het Eandis-debat. Vele burgers en organisaties, en een groeiend aantal bedrijven en landen beseffen dat onze economie i vastloopt. Ze botst tegen de eindigheid van onze aarde i aan, en voldoet niet aan de gerechtvaardigde aanspraken van alle mensen op welvaart en welzijn. Zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven verkeren in crisis. Dat is geen paniekzaaierij, wel een nuchtere analyse van wat ons overkomt, en vooral een aansporing om werk i te maken van alternatieven.

Gevaarlijk flirten met de zeespiegel i

De omschakeling naar hernieuwbare energie i is ongetwijfeld één van de meest urgente, met als extra argument dat Vlaanderen en Nederland heel lage landen zijn die gevaarlijk met de zeespiegel flirten. Die energietransitie is volop bezig, in Duitsland en elders. In vergelijking met 2004 was er in 2015 wereldwijd 9 keer meer capaciteit van windenergie en liefst 63 keer meer zonne-energie i. Maar wij lopen dramatisch achterop, wat onbegrijpelijk zou moeten zijn in een land dat o.a. voorop liep in de ontwikkeling i van moderne windmolens, zonne-energie en elektrische voertuigen.

Eandis is een cruciale schakel om elektriciteit uit hernieuwbare energie op het net te krijgen, en vooral om een snelle ombouw naar een volledig hernieuwbare energiesysteem te stimuleren. Dan moeten we ons nutsbedrijf koesteren voor zijn kennis en bedrevenheid om onze welvaartsmachinerie te kunnen verduurzamen, en het daarop aanspreken. Laten we het vooral niet bezwaren met een lastige zoektocht naar kapitaal die vooral illustreert hoe de gemeenten hun nutsbedrijf in de steek laten.

Indien de gemeenten geen geld i hebben, is het enige valabele antwoord om het bij burgers en samenleving te zoeken. Een publiekscoöperatie i waarbij zowel overheid als burgers eigenaar zijn en samen in algemene vergadering en raad van bestuur zitten is een aantrekkelijke formule. Ze kan zorgen voor een participatieve en publieksgerichte dynamiek in Eandis, maar ook in die andere publieke bedrijven NMBS, Belfius, Proximus, bpost... dat is het soort democratische transitie dat even hard nodig is.

Zo kunnen Eandis, andere energiespelers en de hele samenleving zich concentreren op hun echte prioriteit: Vlaanderen boven water houden door de economie op hernieuwbare energie te laten draaien. Debatteer beter over hoe we het geld zullen mobiliseren en volledige zeggenschap verwerven over dat nieuwe energiesysteem: in Duitsland is 65 procent van de hernieuwbare energie in bezit van burgers, gemeenschappen en landbouwers.

Een fantastische tocht

Massaal overschakelen op hernieuwbare energie, hoe belangrijk ook, is één component van de stabiele circulaire economie i waar we naartoe moeten. Welk geldsysteem is betrouwbaar? Hoe maken we de beste technologiekeuzes? Hoe krijgen we een performante deeleconomie? Is die voor nieuwe multinationals zoals Uber, Airbnb of Facebook of maken we er gemeengoed i van zoals Wikipedia?

Ook de circulaire economie is maar een deel van het transitieverhaal. In de komende decennia moeten we opschieten met een sociaalecologische en democratische samenleving en economie. Haar ecologische dimensie is dat zij onze welvaart voortbrengt binnen de grenzen van de aarde. Haar sociale dimensie is dat die welvaart tegemoet komt aan de gerechtvaardigde behoeften van alle mensen. Haar democratische dimensie is dat burgers en samenlevingen zeggenschap hebben over hun nieuwe duurzame economie. Jawel, die drie dimensies duiken op bij Eandis.

Zeker is dat de transitie naar duurzaamheid i een fantastische tocht wordt, tegelijk een fascinerende uitdaging. Het is die ambitie die de leden van het TransitieNetwerk Middenveld drijft en tot het TransitieFestival leidde, dit jaar niet één dag maar van 22 t/m 29 oktober. Meer dan ooit weten we waarover te discussiëren en waaraan te beginnen, liefst met zoveel mogelijk burgers, organisaties, bedrijven, besturen en politici. U komt toch ook?

Dirk Barrez
Hoofdredacteur PALA i.be en auteur van het nieuwe boek TRANSITIE. Onze welvaart van morgen , voordeelprijs voor PALA lezers van € 17 i.p.v. € 19.95 en verzending gratis klik hier

Lees ook Samenleving die zich respecteert, zorgt zelf voor haar infrastructuur

Uw doordachte reacties zijn heel welkom op het emailadres infoATpala.be
Deze opinie verscheen ook, ietwat ingekort, in De Morgen van 1 oktober 2016

Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen.
We verwelkomen u graag als steungever - klik hier

Een goed artikel? Interessant nieuws? Schenk vrienden, familie, kennissen of collega’s een gratis abonnement, dan hoeven ze Pala nooit te missen. Gebruik daarvoor het geschenkabonneeformulier – klik hier