Deze tentoonstelling liept tot 24 januari in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel. Toch blijft het nuttig om een kritiek te formuleren: het is jammer dat de titel, zelfs al tempert het woordje ‘korte’ de verwachtingen, nog te veel belooft. Met tal van crises voor de deur moet de lat hoger.
Waarom? De blik op de toekomst raakt in deze tentoonstelling vooral gestructureerd via bijeengeveegde gemeenplaatsen. Wie is niet vertrouwd met de inschatting dat het Amerikaanse rijk zijn beste dagen heeft gehad; en met de ‘voorspelling’ dat er een situatie ontstaat met meer centra, een multipolaire wereld dus? Of is onbekend met de talrijke ecologische dreigingen? En dan zorgt angst er natuurlijk voor dat samenlevingen zich zullen werpen op vermaak, drugs en medicijnen als afweer. Te veel Aldous Huxley gelezen om dit nog altijd in de toekomst, in 2050, te blijven situeren? Want in nogal wat landen zijn drugs en medicijnen toch al vele decennia massaconsumptiegoederen. Zeker in België en Frankrijk is het niet eens een gekke invalshoek om al te veel apotheken en artsen – hoe nuttig in principe ook voor de volksgezondheid – ook te zien als gelegaliseerde drugsdealers.
De lat moet hoger
met tal van crises voor de deur
Niet dat deze tentoonstelling oninteressant is. Maar de lat moet zeker hoger nu tal van crises voor de deur staan. Waar loopt het ecologisch eigenlijk zo fout? Hoe verhoudt het ecologische zich juist met de samenleving en haar economie? Waar blijft het belang van niet-lineair gedrag en onvoorspelbaarheid van systemen om de crises in onze mondialiserende wereld te begrijpen? Hoe zit dat juist met die economische almacht versus politieke on-macht? Welke rol speelt technologie? En bevolking? Cultuur? Ideologie?
Veel van deze onvoldane verwachtingen hebben te maken met de grote mate waarin is vertrouwd op Jacques Attali – de auteur van het gelijknamige boek - om de geschiedenis van de mensheid te lezen. Hij analyseert het verleden alsof geen andere ‘lezing’ dan de zijne mogelijk is en hij niets wezenlijks uit het oog zou zijn verloren... maar hij kijkt bijvoorbeeld heel eurocentrisch. Hij doet dat zelfs voor de eeuwenlange periode in de middeleeuwen en ook nog later dat Europa mondiaal bekeken economisch en handelsmatig een randgebied was: zelfs na de ‘ontdekking’ en ‘inpassing’ van de Amerika’s, bleef de handel in en tussen de gebieden rond de Atlantische Oceaan in omvang nog eeuwen veruit de mindere van de handel in Azië.
Als de lezing van het verleden al vraagtekens oproept,
hoe richtinggevend is dan de toekomstschets?
Dan gaat dit nog over het verleden, over de voorbije geschiedenis. Nogal zeker van zichzelf schrijft Attali ook meteen de geschiedenis van de toekomst waarin hij vijf golven op ons ziet afkomen.
We zagen al de neergang van het Amerikaanse rijk en het uiteenvallen in een multipolaire wereld. En verder? ‘Vanzelfsprekend’ kunnen we de overname van de macht door multinationals verwachten, volgens Attali het ‘hyperrijk’. Vervolgens, dat moet er ook bij natuurlijk, zijn we toe aan nogal wat conflicten en geweldgebruik: het ‘hyperconflict’… en bijna miraculeus zullen we uiteindelijk, als we dat overleven, gestuwd door de wonderbaarlijke kracht van rampen en kunstenaars, belanden in een wereld waarin de positieve krachten het winnen van de negatieve: de ‘hyperdemocratie’.
Jammer dat zo éénzijdig is gebouwd
op de kijk van één man
Het is interessant om kennis te nemen van deze visie, van deze mogelijkheden. Maar ze aannemen als een ‘voorspelling’ van de toekomst, dan nog van iemand die een toch wel éénzijdige, beperkte en zelfs betwistbare lezing van het verleden brengt, is al te veel gevraagd.
Vooral, er zijn zoveel meer stemmen in alle hoeken van de wereld die hun licht werpen op wat de wereld overkomt, en waar we best aandacht voor hebben als we een zo leefbaar mogelijke toekomst willen. Waarom is daar geen beroep op gedaan om deze tentoonstelling te structureren en de context te geven die ze verdient? Met een meer open blik is het niet eens zo moeilijk aandacht te hebben voor meer evoluties, nuances en fundamentele dynamieken die de wereld van vandaag en morgen kenmerken dan de vijf door Attali ‘voorspelde’ golven. Zie bv. het Pala artikel (zelfs geen boek) De wereld van vandaag en morgen. Waar staan we in 2015? geschreven in dezelfde periode.
Het is dus doodjammer dat deze tentoonstelling zo éénzijdig is gebouwd op de kijk van één man. Het is extra jammer dat de kunstenaars en hun kunstwerken geprangd geraakt zijn in het al te beperkte keurslijf dat Attali voor de toekomst, en dus voor hun creaties, heeft uitgewerkt.
En toch blijft deze tentoonstelling de moeite van uw kritische blik waard. Die kan zich immers ook voeden met de interpretaties van de kunstenaars. Daarenboven blijft uw persoonlijke interpretatie van de toekomst volledig vrij.
Dirk Barrez
De auteur is hoofdredacteur van Pala.be en schrijver van o.a. Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving
Tentoonstelling 2050. Een korte geschiedenis van de toekomst?
Lees ook
De wereld van vandaag en morgen. Waar staan we in 2015?
Van verbeelden naar doen. Naar een sociaalecologische samenleving
