De transitie zal uit het middenveld (1) moeten komen
Hoe zijn we eraan toe?
Economische groei en de herverdelende kracht van sociale bewegingen hebben de basis gevormd voor een aantal welvaartstaten, een te koesteren prachtprestatie.
Maar de huidige economie loopt vast op de biofysische onmogelijkheid om onbeperkt te kunnen blijven groeien. Nu al overschrijdt zij drastisch de draagkracht van onze planeet. En ze leidt tot een meervoudige crisis van het wereldsysteem: ecologisch, sociaal, financieel, democratisch… We doorboren in ijltempo de grenzen van wat planeet, samenleving en democratie kunnen (ver)dragen. Zo riskeren we een zware terugval van onze welvaart en zelfs de sociaalecologische ineenstorting van onze beschaving; dat is bij ongewijzigd beleid het meest waarschijnlijke toekomstscenario.
Waar moet het naartoe? de nood aan transitie
Zitten we gevangen in een dilemma? Ofwel sociaal zijn, en de planeet opblazen? Ofwel ecologisch duurzaam bezig zijn, maar met massa’s mensen onder de armoedegrens?
De oplossing is de radicale keuze voor een economie die in 2050 vergelijkbare welvaart voortbrengt met veel minder milieu-impact. Voor rijke landen geldt factor 10, zeg maar tienmaal minder broeikasgassen en tien maal minder materiaalgebruik tegen 2050. En tegelijkertijd moeten we maken dat die ecologische economie ook sociaal is, dat er goed werk en inkomen is voor iedereen die wil werken, en dat de voortgebrachte welvaart voldoende verdeeld raakt.
Om daar te geraken, moeten we die noodzakelijke transitiestappen uittekenen voor tal van terreinen - bouwen, transport, energie, landbouw, fiscaal beleid - en zo snel mogelijk in gang zetten. Geluk bij een ongeluk, in een eerste fase is die ombouw één grote schreeuw om werk. Vele handen zijn nodig om het vernietigde natuurlijke kapitaal te herstellen en een milieuvriendelijke voedseleconomie te creëren. Leefbare steden uitbouwen en renoveren, energiezuinige woningbouw, de transporteconomie herdenken en hertimmeren, de productie van welvaart dematerialiseren, energievoorziening op hernieuwbare sporen zetten, grondstoffen recycleren, voor al die ambities moeten meer hersens en handen aan het werk.
Hoe we dan vervolgens overgaan op een stabiele economie die niet langer op groei is gebaseerd en toch iedereen welvaart en werk garandeert, blijft een maatschappelijk vraagstuk met absolute topprioriteit.
Hoe geraken we daar?
De keuze voor die sociaalecologische economie zal moeten komen uit de driehoek economie – middenveld – politiek, waartussen nog de academici en de media zweven.
We kunnen in ons land vergeten dat er snel voldoende krachtig initiatief komt uit de politieke of uit de economische wereld om de noodzakelijke transitie te realiseren.
Een verdeeld, onsamenhangend optreden vanuit het middenveld zal deze situatie niet ten goede kunnen keren.
Daarom is het best dat het middenveld – althans, al diegenen die de bovenstaande analyse delen en ernaar willen handelen – vooreerst haar eigen transitiearena organiseert om te komen tot voldoende breed gedragen streefdoelen. Het valt te bezien of dat één arena blijft, dan wel of er beter opgesplitst wordt in diverse arena’s, volgens relevante deelterreinen (bv. bouwen, energie, transport, voedsel en landbouw, toerisme,…)
Hoofddoel van die middenveld transitiearena is om in de grote maatschappelijke arena met vereende visie en krachten efficiënt te wegen op zowel de politiek als op de economie, opdat alle maatschappelijke spelers hun fundamentele bijdrage leveren tot de opbouw van de sociaalecologische economie die we nodig hebben om goed te leven.
Dirk Barrez, Ward Bosmans, An Heyerick, Peter Tom Jones
Op basis van deze tekst verzamelden eind 2009 Peter Tom Jones, An Heyerick, Ward Bosmans† en Dirk Barrez een groep mensen uit verenigingen die een cruciale rol kunnen vervullen in maatschappelijke verandering. Opzet: een fris toekomstbeeld voor het jaar 2050 schetsen, de noodzakelijke stappen daartoe identificeren en die ook realiseren, onder andere door druk uit te oefenen op en beïnvloeden van economie en overheden. Dat is uiteindelijk het transitienetwerk middenveld geworden, meest bekend van het tweejaarlijkse transitiefestival. Zie www.transitienetwerkmiddenveld.be voor de werking en huidige leden.
(1) In Vlaanderen gebruikt men dikwijls de term ‘middenveld’, te begrijpen als de georganiseerde civiele samenleving – zie ook Pala woordenboek - middenveld
