Aan wie vertrouwt een samenleving best de distributie van elektriciteit en gas toe? Hun belang is zo groot dat de toegang ertoe voor iedereen verzekerd moet zijn. De vraag is acuut nu Eandis, dat de distributie verzekert in 229 Vlaamse gemeenten, op het punt staat buitenlands kapitaal binnen te halen. Of hoe een mondiale trend heel lokaal toeslaat, en niet de beste keuze is om onze welvaart in de toekomst te vrijwaren.
Het is een heel verdedigbare en lang gevolgde redenering dat elektriciteit of gas distribueren een algemene dienstverlening betreft die volledig thuishoort in publieke handen. Zo kan een samenleving best garanderen dat iedereen er gebruik van kan maken. Het is daarom dat Eandis tot nu helemaal eigendom is van de gemeenten.
How to avoid too much of a good thing?
Sinds een nieuwe globaliseringsgolf de wereld overspoelt, gaan er stemmen op om de privésector toegang te geven tot sectoren waar tevoren publieke bedrijven de dienstverlening volledig verzekerden, denk aan de spoorwegen of de post. Of om privébedrijven te laten oprukken waar overheden en ook de samenleving sterk actief zijn of waren, bv. in de banksector, rusthuizen, of ook onderwijs en media.
Dat privé ondernemers de vrijheid genieten om welvaart te scheppen op een vrije markt met duidelijke spelregels heeft de wereld al veel voordeel opgeleverd. Maar het is wijs om inzake privatisering extremisme te vermijden en de les ter harte te nemen van Ernst von Weizsäcker e.a. ‘The Limits to Privatization. How to avoid too much of a good thing’, tevens de titel van een nog altijd aan te raden boek. (1) Zou iemand na de financiële crisis van 2008 en 2011 waarvoor we elke dag nog altijd de zware prijs betalen, durven beweren dat een door enkele grootbanken gedomineerd geldlandschap stabieler en betrouwbaarder is dan wat we tevoren kenden? Toen deden heel wat goed presterende overheidsbanken, coöperatieve banken en spaarbanken vooral geen gekke dingen, zorgden ze voor financiële gerustheid en brachten geld waar het economisch en maatschappelijk nuttig was.
Al evenzeer is er de roep om in tijden van globalisering vele en zelfs essentiële economische activiteiten ook vrij te geven voor buitenlandse bedrijven, veelal grote multinationals. Dit land heeft daar al pakken ondervinding mee, maar het zijn niet de beste ervaringen.
De energiesector is in grote mate in buitenlandse, vooral Franse handen gespeeld, met rampzalige gevolgen op vlak van prijs en zelfs van bevoorradingszekerheid. Zelfs wie ruim zeventig is, kan zich geen waarschuwingen herinneren voor zware stroomonderbrekingen zoals we die recent wel kregen. Bovenal zijn we zowat allerlaatste in de Europese klas als het de noodzakelijke transitie richting hernieuwbare energie betreft.
In de financiële crisis is België het enige land uit de ruime omgeving dat het ‘presteert’ zijn grootste bank uit te vlaggen, nog wel naar Frankrijk dat op hetzelfde moment een perfide rol speelt in het failliet van die andere grootbank Dexia. Het is niets overdreven om te schrijven over België als een Franse kolonie. (2)
De burgers verdienen beter dan wat Eandis bekokstooft
Nu wil Eandis zowel gedeeltelijk privatiseren als daarvoor buitenlands kapitaal binnenhalen. Ironisch genoeg is de voorgestelde privépartner een staatsbedrijf, dan nog wel van de andere kant van de wereld, uit China. Eandis spreekt van een goede keuze en voert daarvoor argumenten aan, maar het zijn geen overtuigende en zelfs manke argumenten. De burgers verdienen beter, op meer dan één manier. (3)
Zo zou er geen geld te vinden zijn bij onze lokale besturen. Tja, het is een Europees pijnpunt dat overheden aan gratis geld zouden kunnen geraken en dat tegelijk voor zichzelf onmogelijk maken omdat ze budgettair niet in het rood mogen, zelfs niet voor de meest verstandige investeringen. Wie kan begrijpen dat politici zulke val voor zichzelf en voor hun samenlevingen spannen?
Maar zelfs bij zoveel onverstand: is er echt geen geld te vinden in eigen land? U kan zowat elke dag grootbanken horen klagen dat ze veel te veel geld in reserve hebben waar ze geen goede bestemming voor vinden… als opstap om te bereiken dat u straks helemaal niets meer voor uw spaargeld ontvangt. Waarom komen de bestuurders van Eandis en andere politieke of financiële ‘bollebozen’ niet met een intelligente formule om de burgers van dit land te laten participeren in het kapitaal? Zij zijn toch de klanten van Eandis en dus de eerste belanghebbenden.
Bedenk ook dat er met de intrede van buitenlands kapitaal hoe dan ook geld wegvloeit uit onze economie, hoe zou dit dan ooit de goedkoopste oplossing kunnen zijn? Als de burgers dezelfde garanties krijgen als een buitenlands bedrijf, zullen ze daar financieel wel bij varen. Wellicht willen ze zelfs voor een kleinere opbrengst instappen, dan nog zal die ettelijke malen hoger liggen dan ze voor hun spaargeld ontvangen. In elk geval heeft Eandis dan even grote voordelen zonder dat er geld uit onze economie wegvloeit, zoals in het geval van Electrabel of BNP Paribas Fortis; en waarschijnlijk met minder kapitaallasten die het moet doorrekenen aan zijn klanten.
Zelf schuif ik daarvoor graag nog eens de formule naar voren van de publiekscoöperaties (4), een mengvorm waarin zowel de overheid als de burgers eigenaar zijn van hun publieke bedrijven en samen in de raden van bestuur zitten. Het zou voor een heel andere participatieve en publieksgerichte dynamiek zorgen in Eandis, maar ook in NMBS, Belfius, Proximus, bpost...
Ook in een globaliserende wereld
bouwen we duurzame welvaart
best van ‘onderuit’
Er is meer. Elke samenleving, overheid, economie die zichzelf respecteert, neemt de volle verantwoordelijkheid voor haar essentiële infrastructuur: ze creëert die zelf en heeft ze in eigen handen – uit principe. Om het even of dat het elektriciteits- en gasnetwerk is, transportcapaciteit inclusief havens of, jawel, communicatienetwerken. Ook in een globaliserende wereld zijn we maar beter zelfredzaam en bouwen we onze welvaart best van ‘onderuit’. Herinner u dat China, nadat het in de sterke mondialisering van de 19de eeuw de controle verloor op o.a. heel wat belangrijke havensteden, er in de vorige eeuw alles op zette om dit ongedaan en voor altijd onmogelijk te maken… omdat het greep wilde hebben op de eigen economie. Dit is niet veranderd in de 21ste eeuw. Dat er nu eenmaal toch globalisering is, vormt geen argument om de zeggenschap te verspelen over publieke voorzieningen waarmee samenlevingen hun toekomst bouwen.
Laten we ons trouwens niet vergissen in de loop van de mondialisering. Als wij liefst vanaf morgen volop een echt duurzame economie uitbouwen, zal die grotendeels minder mondiaal zijn dan velen zich vandaag inbeelden. Volop hernieuwbare energie betekent bv. dat de wereldwijde stroom van olie en gas drastisch terugvalt om zelfs stil te vallen, liefst zo snel mogelijk. In een circulaire of kringloopeconomie zullen grondstoffen- en voedselstromen er (re)volutionair anders uitzien en drastisch deglobaliseren. Wie goed kijkt, ziet die trends al aankomen.
Moet er in tijden van globalisering dan niet samengewerkt met het buitenland, dichtbij en ook veraf? Ja natuurlijk, om infrastructuur en netwerken ook af te stemmen op die van omliggende regio’s en landen en ze zo samen veerkrachtiger te maken, en omdat er veel op te steken valt elders. Maar dat lukt allebei veel beter voor samenlevingen die hun huishouden op orde hebben en volledig meester zijn van hun eigen efficiënte, dynamische en transparante publieke voorzieningen. Dat maakt hen net aantrekkelijke partners om internationale samenwerking te ontwikkelen die voordelig is voor alle betrokkenen.
Daag ons, de burgers, uit om te participeren in het kapitaal
Niemand zal echter beter onze ontwikkeling of transitie richting duurzame welvaartsproductie ter harte nemen dan wijzelf. Het is daarom dat de meest duurzame economieën en samenlevingen hun infrastructuur en publieke voorzieningen koesteren. Van hen kunnen de bestuurders en aandeelhouders van Eandis alvast leren dat het veel beter kan en moet.
Daag ons, de burgers, eens uit met een prikkelend voorstel om in te treden in het kapitaal: daar zijn voor alle burgers, overheden en bedrijven alleen maar voordelen aan. Of geef de samenleving een redelijke periode om een alternatief uit te werken.
Dirk Barrez
De auteur is hoofdredacteur van Pala.be en publiceert op 27 september zijn nieuwe boek TRANSITIE. Onze welvaart van morgen (Pala.be | Pelckmans Pro)
Momenteel loopt er een petitie op de website van het TransitieNetwerk Middenveld, mee opgericht vanuit Pala, om de opinie ‘Eandis is van jou en mij’ te onderschrijven – klik hier
Voetnoten
(1) Lees hierover de opinie Als het over privatisering gaat, zijn wij geen extremisten
(2) Zie het artikel België, kolonie van Frankrijk
(3) Zie het Eandis persbericht Waarom State Grid Europe een goede keuze is voor Eandis Assets
(4) Lees meer in Publiekscoöperaties voor Proximus, Belfius en VRT de betere oplossing
