2 Waar moet het naartoe?
In een vorige bijdrage ontdekten we dat voor een echt duurzame economie drie grote stappen te zetten zijn. Respecteert ze de aarde? Laat ze de mensen leven? Welke economische instrumenten zijn daarvoor meest nuttig? Deze bijdrage concentreert zich op de prioritaire ecologische duurzaamheid en begint met een overzicht.
Gebaseerd op boek Transitie. Onze welvaart van morgen
Drie grote vraagstukken – overzicht
Een stabiele sociaalecologische economie zal een antwoord moeten zoeken op drie heel onderscheiden vraagstukken. Ze staat dus voor drie grote opgaven, en wel in deze volgorde:
1| Cruciaal en prioritair is om de ecologische draagkracht te kennen en op basis daarvan de maximale schaal voor economische activiteiten te bepalen – AARDE
2| Binnen die grenzen de maatschappelijke ambities en aanspraken van mens en samenleving op die economie en haar vruchten formuleren en de daaruit voortvloeiende rechtvaardige verdeel- en eigendomsmechanismen puren – MENS
3| Om pas daarna, in derde instantie, de financiële en economische instrumenten te selecteren die het meest adequaat zijn voor zo’n duurzame en stabiele economie, zoals het gebruik van het marktmechanisme – ECONOMIE
AARDE – Ecologisch duurzame schaal
Een maximale schaal vastleggen voor wat we economisch allemaal aanvangen, klinkt iets eenvoudiger dan het is. Het is vrij makkelijk in te zien dat we niet ongeremd kunnen omspringen met water, vruchtbare aarde, bossen, weiden, visbestanden, noch met grondstoffen en fossiele brandstoffen. Het is zonneklaar dat we de capaciteit van bijvoorbeeld de atmosfeer of de oceanen om afval op te nemen (sinks in het transitiejargon), niet mogen overschrijden. Denk bijvoorbeeld aan CO2 en andere broeikasgassen.
Voor hernieuwbare bronnen is de basisregel dat de verbruiksschaal niet groter mag zijn dan de aanmaak. Dikwijls zal ze zelfs lager moeten zijn om herstel mogelijk te maken waar er al degradatie is opgetreden, maar ook om de natuur enige reserve te gunnen en om te voorzien in volledig ongestoorde ruimte zoals mariene reservaten of oerbos waar we helemaal van afblijven.
Voor sinks geldt de vergelijkbare regel dat de gebruiksschaal niet groter mag zijn dan hun capaciteit om op te nemen, of lager moet zijn indien die capaciteit herstel behoeft.
Milieugebruiksruimte berekenen: niet simpel
Maar dan, concreet? Waar juist liggen de grenzen van de draagkracht van het ecosysteem aarde en van zijn talrijke deelecosystemen? Of, met een ander begrip, hoe berekenen we telkens de beschikbare milieugebruiksruimte? En hoe speelt het overbelasten van het ene ecosysteem in op andere ecosystemen? We leerden al over de groeiende complexiteit die de industriële en postindustriële economie meebrengt. De verwevenheid en ingewikkeldheid van de interacties met en tussen de talloze ecosystemen groeien gewoonweg mee. Zekerheid dat de maximale schaal nauwkeurig vast te leggen is, valt niet te bereiken. Dat merkten we overigens al in hoofdstuk 4 over de grote planetaire grenzen, waarvan sommige nog niet vastgelegd zijn. Daarenboven maakten we ook nog kennis met het fenomeen van niet-lineariteit dat de wereld meer en meer overvalt.
Het voorzorgsprincipe moet spelen
In alle gevallen moet het voorzorgsprincipe spelen, en dat in de allerhoogste graad bij het risico van niet-lineaire veranderingen. Het komt erop aan altijd de nodige veiligheidsmarge te hanteren. Daar komt de wereld van de wetenschap meer dan van pas. Voldoende onafhankelijke wetenschappers, met kennis van zaken en meer dan goed gewapend met studies, samenbrengen in een panel vormt wellicht de beste ondersteuning. Zij bieden een leidraad om de maximale schaal te kunnen vastleggen voor tal van ecologisch cruciale variabelen, van CO2 tot houtkap, van veestapel tot oliewinning, van visvangst tot ertswinning. Evenzo zijn ze richtinggevend om ondergrenzen te bepalen voor minimaal te behouden oppervlakten wilde natuur met hun diversiteit aan flora en fauna, zowel op het land als in zeeën en oceanen.
Van verminderen, niet-gebruik
en toch geen krimpeconomie
Wat zeker zal moeten verminderen, zijn alle economische activiteiten die ecologisch onvoldoende duurzaam zijn. In die gevallen kan probleemloos van een krimpende economie worden gesproken; hoe kleiner, hoe beter. Soms zal zelfs niet-gebruik zich opdringen. Dat geldt voor fossiele brandstoffen, en al zeker zo snel mogelijk voor steenkool.
Toch betekent dat niet dat we algemeen in een krimpeconomie zullen belanden. Zelfs integendeel in de eerstkomende decennia, want dan moeten we een heel nieuwe, duurzame economie opbouwen. Tal van delen en systemen daarvan die vandaag te weinig of niet eens bestaan, zoals hernieuwbare energie, gesloten materiaalkringlopen en toegang tot voldoende inkomen voor iedereen, zullen moeten groeien en bloeien. Zo brengen ze welvaart voort binnen de ecologische grenzen en voldoen ze daarmee aan de rechtvaardige aanspraken van alle mensen.
Dirk Barrez
Hoofdredacteur Pala.be en auteur van 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici en TRANSITIE. Onze welvaart van morgen
Lees de andere bijdragen uit de reeks Waar moet het naartoe?
Op weg naar een duurzame economie - 1 Waar moet het naartoe?
Rechtvaardige aanspraken in een menselijke samenleving - 3 Waar moet het naartoe?
Architectuur van een duurzame economie - 4 Waar moet het naartoe?
Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier
Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier
