Na Kenia is weer een ander Afrikaans land in de greep van geweld: Tsjaad. Dat het regime van president Idriss Deby steeds meer onder druk komt te staan van allerlei rebellenbewegingen is voor niemand een verrassing. Al in april 2006 scheelde het maar een haartje of Deby had het onderspit moeten delven. Toen kwamen de Franse troepen - die permanent in het Centraal-Afrikaanse land gelegerd zijn - hem ter hulp. Sindsdien is het nooit helemaal rustig geworden in het oosten van het uitgestrekte land waar ook honderdduizenden vluchtelingen uit Darfour in kampen zitten. Bovendien is het straatarme Tsjaad een producent geworden van olie. De afspraken die de regering-Deby met de Wereldbank had gemaakt over de besteding van de olie-inkomsten verwaterden al snel omdat Deby méér geld wou besteden aan wapens voor zijn eigen overleven. Het regime staat ook bekend als uiterst corrupt.
De snelheid waarmee de rebellen begin februari de hoofdstad N'Djamena konden innemen om zich vervolgens strategisch terug te trekken, was wel opmerkelijk. En dit keer beperkten de Fransen zich tot de evacuatie van de buitenlanders. Het tijdstip waarop dit alles gebeurde, was niet toevallig het moment waarop de Europese Unie haar ‘beschermingsmacht' EUFOR zou gaan ontplooien. EUFOR heeft van de VN-Veiligheidsraad een mandaat gekregen om de vluchtelingenkampen in het oosten van Tsjaad en het noordoosten van de Centraal-Afrikaanse Republiek te beschermen tegen aanvallen van rebellen. Het zou gaan om een ‘neutrale' macht die alleen een humanitaire opdracht uitvoert, aanvullend op de veel grotere VN-operatie (UNAMID) in Darfour zelf. Maar dat is duidelijk niet de perceptie van de diverse rebellengroepen die in het EU-initiatief meer de hand van Frankrijk zien om het onpopulaire regime van Deby in het zadel te houden. Frankrijk zou immers het gros van de manschappen leveren. President Nicolas Sarkozy mag dan wel verklaren dat hij af wil van de Franse traditie van steun aan autoritaire leiders in ex-kolonies, de toekomst zal moeten uitwijzen of er inderdaad een kentering komt.
Vaak wordt beweerd dat het conflict in de Soedanese regio Darfour aan de basis ligt van de problemen in Tsjaad. De realiteit is eigenlijk omgekeerd. Beide conflicten zijn zeer nauw met elkaar verbonden. De jarenlange burgeroorlog in Tsjaad (1965-1990) en de bemoeienissen van Frankrijk en Libië daarin hebben ook de buurlanden aangetast. Idriss Deby, eerst een medestander van de gevreesde dictator Hissène Habré, is zelf in december 1990 gewapenderhand aan de macht kunnen komen met de uitdrukkelijke steun van Soedan. Zijn Zaghawa-machtsbasis lag in Darfour, maar vanaf 2002 is hij in aanvaring gekomen met Khartoem. Duidelijk is alvast dat diverse Tsjadische rebellengroepen kunnen rekenen op de steun van de regering in Khartoem. Deby op zijn beurt steunde de voorbije jaren de Justice and Equality Movement (JEM), één van de heftigste tegenstanders van de Soedanese regering in Darfour.
Het directe gevolg van de recente rebellenaanval op N'Djamena is dat Deby meteen wil afrekenen met de niet-gewapende oppositie en de civiele samenleving. Een vreedzame oplossing is verder weg dan ooit.
Weblinks
Bedreigingen voor de oppositie (Amnesty International)
Bedreigingen voor de oppositie 2 (Amnesty International)
IRIN-overzicht conflict Tsjaad
IRIN-overzicht conflict Tsjaad 2
Les causes profondes de l'instabilité et du conflit restent irrésolues