Ruim zeven jaar na de allereerste topontmoeting van staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Unie en Afrika (Cairo 2000) had het Portugese EU-voorzitterschap er alles aan gedaan om van de EU-Afrikatop van 8 en 9 december in Lissabon een succes te maken. Eerste minister José Sócrates sprak zelfs van een historische gebeurtenis in de wederzijdse relaties tussen de twee continenten waarin zijn land een ideale brugfunctie vervult. Maar of de hooggestemde verklaringen over een ‘nieuw strategisch partnerschap' waarin de relatie donor-ontvanger geleidelijk moet vervagen veel zullen uithalen, is de vraag. Algemeen wordt aangevoeld dat deze top veel te laat kwam. Niet alleen de Europese Unie is sinds 2000 fors uitgebreid, ook aan Afrikaanse kant is met de oprichting van de Afrikaanse Unie (AU) een belangrijke stap gezet naar meer onderlinge samenwerking, ook op het vlak van conflictbeheersing. Bovendien heeft de door de VS aangevoerde ‘strijd tegen de terreur' zijn sporen nagelaten, zeker in de verhoudingen met de moslimwereld. De handelsrelaties tussen de EU en Afrika worden overschaduwd door de moeizame onderhandelingen over de omstreden Economische Partnerschapsakkoorden (EPA's) en de felle concurrentiestrijd met China. En in de strijd tegen de klimaatverandering dreigt Afrika de zwaarste tol te gaan betalen, hoewel het continent de kleinste verantwoordelijkheid draagt voor de uitstoot van broeikasgassen. Veel van deze problemen hadden al veel eerder in alle openheid aan bod moeten komen, erkennen analisten. Symbooldossiers hebben dat echter verhinderd. De aanwezigheid van de Zimbabwaanse president Robert Mugabe zorgde voor veel irritaties en wederzijdse misverstanden. Omdat er tegen hem wegens mensenrechtenschendingen een boycot geldt, waren eerdere pogingen tot overleg telkens mislukt. De Britse premier Gordon Brown bleef daarom ook nu weg van de top in Lissabon. De Britse minister van Buitenlandse Zaken, David Miliband, zag zich zelfs genoodzaakt het Britse standpunt over de relaties met Afrika te verdedigen in opiniestukken in talrijke Afrikaanse kranten.
De EU is en blijft de belangrijkste donor (75 miljard dollar per jaar) voor Afrika, maar kan veel méér doen, vindt Calestous Juma, hoogleraar aan de Harvard University's Kennedy School of Government. Hij is het eens met de Senegalese president Abdoulaye Wade die waarschuwde dat Europa in snel tempo zijn invloed aan het verspelen is aan nieuwe economische machten zoals China, India en Brazilië. Afrikaanse landen worden dagelijks geconfronteerd met de uitdagingen van de globalisering, maar krijgen te weinig steun van hun EU-handelspartners die nog vastzitten aan koloniale protectionistische maatregelen. Juma acht de tijd rijp voor een ‘aid for trade'-strategie.
Websites
Officiële website Portugese EU-voorzitterschap: EU-Africa Summit
ECDPM-website over de Lissabon-top
Europese Commissie EU-Africa relationships
Speciale vertegenwoordiger EU bij de AU in Addis Abeba, Koen Vervaeke