We juichen best niet te vroeg over de stabilisatie van de CO2-uitstoot in 2019. Vooral niet omdat we wegkijken van de essentie van klimaatverandering: de CO2-concentratie is al veel te groot om een destabiliserende stijging van het zeewater nog te vermijden. Blijven de vragen: hoe hoog? En hoe snel?
Twee vaststellingen vooraf. Natuurlijk kunnen mensen leven wanneer de zee vele meters of zelfs tientallen meters stijgt. Maar gemakkelijk is anders, zeker voor laaggelegen gebieden die zullen onderlopen. Al even vanzelfsprekend kan het om extreme klimaatverandering en zeespiegelstijging te voorkomen. Dat is zelfs veel goedkoper. Maar tijdig de toekomst voorbereiden is zelden de sterkte van menselijke samenlevingen.
De mondiale CO2-uitstoot stabiliseerde in 2019. Hier en daar droomt men dat dit het omslagpunt is en dat straks de reeds decennia noodzakelijke daling eindelijk begint. Maar een stabilisatie was er ook al in de jaren 2014-2016, om vervolgens opnieuw te stijgen in 2017-2018.
Intussen is het debat over klimaatverandering wereldwijd verschoven naar hoeveel graden de temperatuur mag stijgen. Maar in plaats van ons te fixeren op een te vermijden temperatuurstijging van 2 of 1,5°C in de toekomst, is de CO2-concentratie de kritische factor die er echt toe doet. En die is vandaag met al meer dan 410 deeltjes per miljoen (ppm) ver boven de 280 ppm van vóór de industriële revolutie. Ergst van al, dat aantal is veel te hoog om een metershoge stijging van de zeespiegel te vermijden.
Hoe hoog kan het zeewater dan stijgen?
De grafiek hierboven verzamelt voor verschillende perioden de grootte van de CO2 concentratie, de hoogte van de temperatuur in vergelijking met het pre-industriële niveau, de aantasting van de ijskappen van Groenland en Antarctica… en vertelt ons hoeveel meter hoger de zee kwam. Zeker voor de lage landen overal ter wereld, van de Schelde-Maas-Rijndelta en beneden-Egypte tot Bangladesh en tal van andere gebieden zijn de cijfers onthutsend.
125.000 jaar geleden was de CO2-concentratie minder dan 300 ppm en de temperatuur even hoog als vandaag, of 1 graad meer dan voor de doorbraak van de industriële revolutie… terwijl de zee minstens 6 meter hoger kwam dan nu, mogelijk zelfs 9 meter.
400.000 jaar geleden was de CO2-concentratie eveneens net geen 300 ppm en de temperatuur één à twee graden boven het pre-industriële niveau… terwijl de zee minstens 6 meter hoger kwam dan nu, mogelijk zelfs 13 meter.
3.000.000 jaar geleden was de CO2-concentratie met zowat 400 ppm vergelijkbaar met vandaag en de temperatuur lag twee à drie graden boven het pre-industriële niveau. Dat is interessant want we schieten nu ook qua temperatuur snel op in dezelfde richting. Hoe hoog steeg het water toen? Opnieuw kwam de zee minstens 6 meter hoger. Maar de geschatte bovengrens ligt veel, veel hoger. Naast de 6 meter staat dan wel een vraagteken maar de figuur zelf geeft toch een indicatie van wat daarachter kan schuilgaan: mogelijk steeg de zee tot wel 45 meter boven het huidige peil omdat niet alleen de hele ijskap van Groenland smolt – goed voor zeven meter – maar ook grote delen van de ijskappen op Antarctica.
Iedereen die klimaatverandering ernstig neemt, zal het belangrijk vinden om te kunnen inschatten welke stijging van het zeeniveau meest waarschijnlijk op ons afkomt. Eén vraag zal velen nog belangrijker lijken: hoe snel kan dat gaan?
Hoe snel kan het water stijgen?
Ook daarvoor leert de geschiedenis dat de realiteit snel kan verschillen van wat we ‘gewoon’ zijn. De voorbije tweeduizend jaar steeg het zeewater amper een paar tienden van een millimeter per jaar, dat is een paar centimeter per eeuw. De voorbij eeuw bedroeg die stijging echter al wel bijna twee millimeter per jaar, dus in totaal bijna 20 centimeter op honderd jaar. En in de meer recente jaren 1993-2012 was de stijging al meer dan drie millimeter per jaar, dus een tempo van ruim dertig centimeter per eeuw.
Nog zal dat velen niet meteen afschrikken. Zorgen voor morgen nietwaar, voor ‘lang na ons’? Behalve voor wie de versnelling in de gaten krijgt… de stijging verloopt omstreeks de jongste millenniumwisseling dus al goed vijftien maal sneller dan het gemiddelde van de voorbije twee millennia.
Zowat 14.600 jaar geleden steeg
het water 4 à 5 meter per eeuw
En het verleden leert dat het nog veel sneller kan. Tussen 22.000 en 7000 jaar geleden steeg het zeewater gemiddeld meer dan een centimeter per jaar, dus meer dan een meter per eeuw. Omstreeks 14.600 jaar geleden lag de piek nog veel hoger en steeg het water enkele honderden jaren met vier tot vijf meter per eeuw.
Sommigen zullen opmerken dat die periode niet helemaal vergelijkbaar is. Dat klopt, maar misschien vooral omdat de mensheid intussen een ongekend experiment is begonnen. De extra opwarming van de aarde die we collectief veroorzaken sinds de industriële revolutie zijn we amper aan het afremmen. We nemen onverantwoorde risico’s met de steeds oplopende CO2-concentratie en hogere temperaturen. De opwarming kan zelfs volledig op hol slaan door mogelijk al snel bijkomende massale emissies van broeikasgassen, bv. van methaan dat vrijkomt door het ontdooien van de permafrost in Siberië, Canada en Alaska. Dan wordt vergelijken echt moeilijk en moet men zich durven afvragen of zelfs vijf meter per eeuw geen onderschatting zal blijken.
Voor wie zin krijgt om te weten welke gebieden onderlopen bij zes meter, bij negen meter, bij dertien meter, bij veertig meter of meer kan terecht op enkele websites. De links zijn te vinden onder dit artikel.
Een essentiële politieke opdracht
Een vooruitziende samenleving begint alvast de voorbereiding. Tot welke stijging van het water beschermen we lager gelegen gebieden? Hoe organiseren we de terugtocht? Zullen we deels of grotendeels leven en werken op het water, en hoe dan wel? Of wordt het vooral migreren naar hogere plekken? Iedereen weet dat dit allerminst een prioriteit is voor onze politici. En toch, als ze er zijn om de toekomst voor te bereiden, is dit een essentiële opdracht.
Dirk Barrez
De auteur is hoofdredacteur van Pala.be. Zijn recentste boeken zijn 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici en TRANSITIE. Onze welvaart van morgen
Enkele websites waarmee te zien valt welke gebieden onder water komen bij een stijging van het zeeniveau
http://flood.firetree.net
https://nl-be.topographic-map.com/
https://www.floodmap.net/
Enkele bronnen
Disastrous Sea Level Rise Is an Issue for Today’s Public — Not Next Millennium’s
In de vierde paragraaf van de tekst staat een link naar de 66 pagina’s tellende PDF Ice Melt, Sea Level Rise and Superstorms: Evidence from Paleoclimate Data, Climate Modeling, and Modern Observations that 2°C Global Warming is Highly Dangerous
Reconstructies van de zeespiegel in het verleden: een waarschuwing voor de toekomst
Ice-sheet collapse and sea-level rise at the Bølling warming 14,600 years ago
Lees ook
Klimaatcrisis. Al 50 jaar geen effectieve klimaatpolitiek
In het Pala woordenboek staan onder de term klimaatverandering meer Pala artikels over de ernst van de toestand
Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be
LEZERSREACTIE
(4 maart 2020)
Beste,
Ik apprecieer jullie bijdragen, die zijn nodig om een wat correcter beeld te geven van wat wereldwijd aan het gebeuren is, en biedt tevens wat weerwerk. Graag zou ik jullie evenwel volgend artikel aanbevelen:
https://klimaatgek.nl/wordpress/2020/02/13/het-water-komt-niet/#more-5867
Ieder is vrij om daar zijn conclusies uit te trekken.
hartelijke groet van een bio-tuinvrouw en natuurliefhebster in hart en nieren
Nicole Van Driessche
Antwoord van de redactie
Geachte Nicole Van Driessche,
De gegevens spreken elkaar niet tegen. Het door u aanbevolen artikel concentreert zich op de feiten uit het heel recente verleden, de voorbije eeuw. De Pala bijdrage probeert in te schatten wat de toekomst kan brengen. Hoe? Door in het verdere verleden te kijken naar welke zeespiegelstijgingen samengingen met hogere CO2-concentraties en hogere temperaturen, vergelijkbaar met wat nu reeds het geval is (CO2 concentratie en 1 graad opwarming) of eraan zit te komen (2 à 3 graden opwarming).
Het verschil zit erin dat 'Het water komt (niet)' voor de toekomst uitgaat van een langzaam stijgende trend die zich even langzaam doorzet... een lineaire evolutie dus: dan komt het water uiteindelijk ook, maar inderdaad vrij traag, pas na vele, vele eeuwen... waarbij we ook moeten bedenken dat de meeste kustregio's en delta's in de wereld veel slechter beschermd zijn dan Nederland, denk bv. aan Bangladesh.
Wat de in het Pala artikel behandelde geschiedenis leert, is dat de evolutie bij situaties van meer CO2 en hogere temperaturen niet-lineair verliep, dat de stijging van het zeewater kan versnellen, en zelfs fors versnellen tot wel 4-5 meter per jaar. Het zijn die feiten die dit artikel bijdraagt... gecombineerd met het feit dat de jongste decennia al een versnelling van de zeespiegelstijging heeft plaatsgegrepen: in 1993-2012 steeg het water aan 30 cm/eeuw terwijl dat inderdaad minder dan 20 cm/eeuw was in de hele 20ste eeuw.
In de bronartikels onder het Pala artikel kan u vinden hoe belangrijk het is - zeker voor toekomstige generaties - om zo goed mogelijk de versnelling van die stijging te kunnen inschatten... want als de werkelijkheid niet-lineair blijkt te verlopen, zou lineair blijven denken voor heel onaangename verrassingen kunnen zorgen, en meest en snelst van al in de vele slecht beschermde kustregio's en delta's.
Met vriendelijke groeten,
Dirk Barrez - hoofdredacteur PALA.be
*************************************************************
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier
Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier
