Wat werkt best voor klimaat? Altijd opnieuw acties voeren tegen olie- en gasmultinationals zonder resultaat? Of hen, waar dat kan, effectief veranderen in kampioenen van duurzame energie? Dat is moeilijk maar uiterst succesvol als het lukt.
De kwalijke schuld van oliemajors
De grote olie- en gasmultinationals dragen een zware verantwoordelijkheid voor klimaatverandering, zoveel is zeker. Hun schuld is nog kwalijker in de mate dat ze al snel weet hadden van de door CO2 veroorzaakte opwarming van de aarde… en sommige daarover zelfs bewust leugens verspreidden.
Extreme verwaarlozing hernieuwbare energie
Extra belastend is dat vooral Europese oliemajors loze beloften maken over hun investeringen in hernieuwbare energie. Het vele gebazel over duurzaamheid en ‘vergroening’ is veel te lang vooral een rookgordijn en meestal bitter weinig realiteit.
Amerikaanse majors hebben daar weinig last van door een nog funestere keuze. Zij laten hernieuwbare energie vrijwel aan de kant en blijven zich volop concentreren op fossiele brandstoffen. Het stemt tot nadenken dat de financiële markten hen merkelijk hoger waarderen dan de Europese die intussen toch min of meer hernieuwbare energie bedrijvigheid ontwikkelen naast olie en gas.
De grote mislukking van klassiek actievoeren
Klimaatactivisten en hun organisaties hebben dus al tientallen jaren alle reden om hun campagnes en acties op deze bedrijven te richten, en hen tot snelle transitie aan te sporen. Meer dan ooit dwingt de voortrazende klimaatverandering hen echter om zich te bezinnen over wat ze best doen.
Wanneer actievoeren begint te lijken op ‘greenwashing’
Want altijd opnieuw betogen, spandoeken uithangen, aandeelhoudersvergaderingen confronteren, zelfs het veroveren van bestuursmandaten… als ze vele jaren zonder echte resultaten blijven, beginnen dergelijke klimaatacties zelf op een vorm van greenwashing te lijken. Ze wekken namelijk onterecht de indruk dat ze daadwerkelijk klimaatverandering zouden bestrijden. Dat is gênant en onverdedigbaar.
Wat is dan de beste klimaatactie?
De beste kansen liggen waar samenlevingen en staten hun greep op energie niet volledig hebben gelost, en zeker waar ze zelfs eigenaar of mede-eigenaar zijn van energiebedrijven.
Als deze landen voluit kiezen voor een energietransitie beschikken zij met die bedrijven meteen over een formidabele hefboom om de productie van hernieuwbare energie te stimuleren en komaf te maken met kolen, olie en gas.
Van volledig fossiel naar
volledig hernieuwbare energiebedrijf
Het Deense Orsted biedt het meest indrukwekkende voorbeeld. Begin jaren tien was het een publiek nuts- en energiebedrijf dat vooral op olie, gas en steenkool dreef. Tien jaar later is het de grootste producent van windenergie op zee en houdt het zich vrijwel enkel bezig met hernieuwbare energie. De activiteiten in steenkool, olie en gas zijn stopgezet of verkocht.
De gedeeltelijke privatisering in 2014 leidt tot een hevig debat in Denemarken en zelfs een regeringscrisis. Maar Orsted blijft een privébedrijf, vanaf 2016 ook beursgenoteerd. Wel is de overheid de meerderheidsaandeelhouder met 50,1 procent van de aandelen… ze heeft met andere woorden nog altijd het laatste woord.
In de voetsporen van Orsted
Het voormalige Noorse staatsoliebedrijf Statoil is voor 33 procent in privéhanden wanneer het in 2018 voor de nieuwe naam Equinor kiest. Het telt al windmolenparken op zee maar blijft toch vooral een oliebedrijf waarvan de transitie naar hernieuwbare energie moeizaam vordert.
Privé aandeelhouders en zogenaamde marktanalisten hebben bedenkingen bij de ambitieuze investeringen van Equinor in hernieuwbare energie. Ze vinden dat die onvoldoende winst opleveren en achten ze verantwoordelijk voor een lagere beurskoers.
Dan blijkt hoe cruciaal een stabiele en standvastige aandeelhouder is om het bedrijf op koers te houden en zijn belangrijke rol te laten spelen in de noodzakelijke energietransitie. Namens de overheid, nog altijd voor 67 procent eigenaar, laat de Noorse eerste minister in februari 2024 publiek weten: “Blijf bij uw plan”.
Zo kan Equinor de voorgenomen grootscheepse toename van hernieuwbare energieproductie verderzetten. Olie en gas zullen in relatief belang snel achteruitgaan. Maar anders dan bij Orsted zal het merkelijk langer duren eer ze verdwijnen… Alhoewel Noorwegen grootschalig en duurzaam elektrificeert, blijft het land een olie- en gasproducent die nog een hele tijd verslaafde economieën zal bevoorraden.
Nog meer beloftevolle voorbeelden
Het Italiaanse Enel, tot eind vorige eeuw een publiek bedrijf, is nog altijd voor bijna een kwart in overheidshanden. Enel dat zijn wortels deels in waterkracht heeft, zorgt vandaag in Europa meest van al voor hernieuwbare energie.
Iberdrola, met zetel in Spanje, illustreert dat het helpt om al lang vertrouwd te zijn met waterkracht. Vandaag is dit privébedrijf ’s werelds grootste producent van windenergie.
Welke lessen trekken?
Samenlevingen kijken best uit naar waar de beste kansen liggen om hernieuwbare energieproductie omhoog te krijgen. Kan een snelle transitie van TotalEnergies toch lukken? Of van BP of Shell? Des te beter.
Lukt dat niet snel, zoals bijna zeker bij Exxon,… vergooi de actie-energie dan niet aan vruchteloze pogingen om die tankers te keren. Zorg dat ze op de vuilnisbelt van de geschiedenis belanden door mee bedrijven groot te maken die wel volop inzetten op duurzame energie.
Dat kunnen zowel oude bedrijven zijn die wind- en zonne-energie weten te omarmen zoals Orsted, Enel, Iberdrola, Equinor… of het kunnen nieuwe bedrijven zijn, bv. het Amerikaanse First Solar.
Kan dat ook met coöperaties?
Ja, dat zou kunnen. Maar dan moeten de energiecoöperaties zich stevig herpakken.
In principe kan hernieuwbare energie veel makkelijker lokaal en regionaal worden voortgebracht. Dat biedt samenlevingen bovendien de kans om via hun energiecoöperaties de economische macht niet geconcentreerd te laten in handen van enkele grote duurzame energiebedrijven. Ze kunnen de economie met andere woorden democratiseren.
De werkelijkheid toont echter dat de coöperatieve hernieuwbare energieproductie relatief achteruitboert. Coöperaties slagen er niet in om de dynamiek van Orsted e.a. te ontplooien. Het is een trend die coöperaties dringend moeten keren als ze hun rol in de energietransitie willen vervullen en hun ambities waarmaken.
Dirk Barrez
Lees ook
Welke rol voor burgercoöperaties in de energietransitie? | Pala 27-9-2021
Nemen wind- en zonmultinationals het over van oliemajors? | Pala 13-9-2021
ExxonMobil loog bewust over opwarming van de aarde | Pala 10-1-2007
Exxon protest creëert - héél klein beetje – verandering | Pala 3-12-2021
Vind in Wikipedia
Enel
Equinor
Iberdrola
Orsted
Total Energies
ExxonMobil climate change denial
