Sociaal

We naderen steeds sneller het moment waarop onze planeet niet langer geschikt is voor menselijk leven. Toch zijn we het aan toekomstige generaties verplicht de moed niet op te geven. Hoe zou gezamenlijke actie er uit kunnen zien? Het wordt een gevecht van David tegen Goliath.

De grootste Zweedse vakbond schaart zich achter de staking van de Tesla werknemers. De weigering van Tesla om een collectieve arbeidsovereenkomst te sluiten, voedt in Noord-Europa al een half jaar een principieel conflict. Inzet is de sociaal gecorrigeerde economie.

Moeten hoge intrestvoeten meer mensen werkloos maken om inflatie te verminderen? Volgens nationale bankiers en de meeste economen is dat zo. Maar ze miskennen de realiteit.

Tijdens de pandemie van begin jaren twintig verslechterde het mentaal welbevinden in vele landen dramatisch. Die zware achteruitgang blijft aanhouden en er zijn geen tekenen van herstel zichtbaar.

We bevinden ons in een ernstige wereldwijde klimaatcrisis, zelf een symptoom van de bredere planetaire crisis. De Europese Unie wil met haar Green Deal een antwoord bieden maar die volstaat niet.

Op 27 oktober 2023 zijn de werknemers van de Tesla servicecentra in Zweden in staking gegaan omdat ze al jaren geen collectieve arbeidsovereenkomst kregen. Drie maanden later staken ze nog altijd.

Wat was zeker essentieel aan 2023? En bleef vaak on(der)belicht? Cruciale sociale conflicten bij o.a. Tesla en in Hollywood, een tech gedomineerde revolutie, wereld in terra incognita, verdeeldheid en geweld in opmars, democratie in nood en soms verrassend weerwerk.

Als volleerde pyromanen doen nationale bankiers ongeziene inflatie ontbranden, ontkennen lang alles, beginnen veel te laat te blussen en zetten dan maar de huidige én toekomstige economie onder water. Hoelang nog? Tot ze vinden “dat er genoeg mensen werkloos zijn”.

Vakbonden in Noord-Europa, gevolgd door investeringsfondsen, pikken het niet dat Tesla in Zweden weigert om een collectieve arbeidsovereenkomst te sluiten. Ze steunen de staking van de vakbond IF Metall.

Om te beslissen over wie al dan niet kan genieten van steun, vertrouwen overheden steeds meer op automatisering. Zo vallen velen echter onterecht uit de boot… en sneuvelt het recht van iedereen op sociale zekerheid.

Lessen trekken begint bij de erkenning van wat slecht loopt om zo volop de beste oplossingen te kunnen ontdekken. Een toekomst die duurzaam welvaart en welzijn brengt, is alleen mogelijk als we onze belangrijkste crises echt onder ogen zien en vooral grondig aanpakken.

Waarom blijven beleids- en opiniemakers zo hardnekkig geloven in technologische innovatie om klimaat en andere ‘existentiële’ planetaire crises op te lossen? Die gaat niet goed samen met een ‘groene’ economie. Daarvoor is meer nodig dan redeneren en rekenen.

Na jaren van massale lockdowns en tests, van sluitingen en quarantaines stopt China eind 2022 abrupt het nul-covidbeleid. De ommezwaai kost naar schatting wel anderhalf miljoen levens. En hij zorgt voor gemor en protest dat de censuur deels weet te trotseren.

Als acht miljard mensen een veiliger toekomst willen, maken ze best doodnuchter de stand van zaken op: mondiaal versnellen vele crises, ze doen meer pijn en de antwoorden voldoen niet. Zo vermijden zij de illusie goed bezig te zijn... en ontdekken gelukkig ook dat duurzame veranderingen soms beginnen lukken.

Als politiek een archislechte beurt maakt - in vele landen en in de EU - kan een lezing en samenspraak over een boek getiteld '11 politieke dwaasheden' verloren energie lijken. Slechts stimulerende verhalen zouden duurzame veranderingen in gang zetten. Maar dat klopt dus niet helemaal.

De prijs voor klimaatrechtvaardigheid is uitgereikt aan de Zweedse vakbonden die samen met bedrijven werken aan CO2-vrije industriële processen en echt duurzame jobs. Zij tonen hoe de ecologische transitie ook sociaal vaart kan krijgen.

Economie is de kunde om de schaarste te beheren. Vreemd dat politici en economen daar zo weinig over te zeggen hebben nu exploderende gasprijzen, droogteperiodes met slinkende watervoorraden, honger en inflatie annex economische crisis toeslaan.

Indrukwekkend was de grote slavernij-herdenking: goede woorden, mooie beelden, indringende zang en natuurlijk het onderkennen van de vreselijke geschiedenis die onze voorouders hebben veroorzaakt. Met ongekend leed en negatieve gevolgen tot vandaag: de 'doorwerking' zoals het terecht werd genoemd. Wanneer herdenken we dan de 'Footprints' van de rijken?

Hoe zou wereld eraan toe zijn als ze klimaat en andere crises tijdig zou aanpakken? Die oefening onthult onze meest waarschijnlijke toekomst: we zullen de zwaarste prijs betalen voor te laat handelen. Lichtpuntje: er bestaan samenlevingen die heel ver vooruitkijken én handelen.

Er is eindelijk hoop voor platformwerkers, zoals pakjesleveranciers. Met een verplicht minimumloon wil Europa af van het misbruik van valse zelfstandigen door grote firma’s, zoals recent het schandaal met PostNL nog liet zien.

De mondiale productieketens, de trots van de globalisering, zijn veel minder betrouwbaar dan velen aannemen. Een documentaire toont de moeizame lange reis van consumptiegoederen.

Nog altijd is er maar één iets waarvoor alles moet wijken: klassieke oorlog. Hoe kunnen politici uitleggen dat ze pas bij verwoestend wapengeweld echt energietransitie uitvoeren? Hoog tijd om de ‘nieuwe oorlogen' tegen milieucatastrofes, moordende ongelijkheid en voortdurende aanslagen op mensenrechten te voeren en te winnen.

Wie had het durven dromen? Dat er in enkele maanden 94 organisaties meedoen aan de Duurzame Doorbraak. Platform Duurzame en Solidaire Economie en Werkgroep Voetafdruk Nederland staan er naast vakbond FNV, OxfamNovib en Urgenda.

We gooien de aarde zo snel vol met bergen plastics, met nu al 350.000 chemische stoffen, met zware metalen, ggo’s en andere ‘nieuwe entiteiten’ dat we de risico’s en gevaren daarvan niet langer meester is.

Deze selectie van markante momenten en evoluties in 2021 lijkt soms op een klassiek jaaroverzicht maar meestal niet. Ze is ingebed in de lange termijn, kijkt geregeld vooruit en zet een duurzaamheidsbril op.