Dringende energietransitie in ademnood

“We doen niet genoeg tegen de opwarming van de aarde i, er moet meer gebeuren.” Zo bevestigt een nieuw VN-klimaatrapport wat iedereen weet. Maar die oproep gaat voorbij aan de zware moeilijkheden bij het uitrollen van hernieuwbare energie i: zelfs grote vergunde en gestarte windparken worden stopgezet.

Het is geen verrassing als een nieuw rapport van de Verenigde Naties op 8 september 2023 waarschuwt dat de wereld lang niet op koers zit om de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs i te realiseren:

“De kans om de opwarming tot anderhalve graad te beperken, verkleint snel.”

“Op alle onderzochte terreinen, van het voorkómen van nog meer opwarming tot de aanpak van verlies en schade, is veel meer actie nodig”.

Energietransitie goed
voor 74% minder uitstoot?

In zulke dramatische context is het zaak zich te concentreren op de allerbelangrijkste uitdagingen, daar waar het meest resultaat te boeken valt.

Eén vaststelling in het rapport springt eruit, pagina 20. De transitie i van fossiele naar hernieuwbare energie “kan zorgen voor 74 procent van de vermindering die nodig is om de mondiale uitstoot van broeikasgassen op nul te brengen”.

Wat een geluk dus dat net de energietransitie “verst gevorderd” is, zoals Pala al vaststelde vanaf 2016… meestal met de toevoeging dat ze “nog niet snel genoeg verloopt”.

Die vaststelling maakt dus ook de VN: “Er zijn jaarlijks drie tot zesmaal meer investeringen nodig om de opwarming tot twee of anderhalve graad te beperken”.

De hete aardappel: energietransitie in zwaar onweer

Van een organisatie waarvan de algemeen secretaris zelf terecht de alarmklok luidt, mag verwacht worden dat ze de hete aardappels niet uit de weg gaat in haar rapporten. Nochtans mankeert de ongetwijfeld heetste aardappel: die snelst vorderende energietransitie is namelijk in heel zwaar weer terechtgekomen.

Vattenfall stopt in juli de bouw van een gigantisch windpark in Groot-Brittannië.

Commonwealth Wind gevolgd door SouthCoast Wind eind augustus, betalen tientallen miljoenen schadevergoeding om hun windparken in de VS niet te moeten bouwen.

Zelfs Orsted, ‘s werelds grootste uitbater van offshore windenergie, laat vorige week horen dat het windprojecten in de VS wil opgeven als ze niet langer rendabel zijn.

Nog andere energiebedrijven dringen aan om de voorwaarden voor windparken te herzien en waarschuwen voor verloren jobs en investeringen.

Kostenexplosie

Natuurlijk zoeken privéconcerns winst en is het wijs om hun zakelijke plaatje altijd diepgaand onder de loep te leggen. Maar dat hun kosten stijgen, verzinnen ze niet.

Pandemie, oorlog i, inflatie, rente

De redenen zijn niet ver te zoeken.

Vooreerst raken vanaf 2020 de aanvoerketens verstoord door de pandemie, meest van al door de Chinese lockdowns.

Dat jaagt de kosten omhoog. Sterk oplopende inflatie en vervolgens de oorlog in Oekraïne vuren ze verder aan.

Exploderende rentetarieven maken alles erger, zeker in een sector die zoveel kapitaal i nodig heeft.

Tot overmaat van ramp kampen de grote windmolenfabrikanten Vestas en Siemens Gamesa (Siemens Energy) met kwaliteitsproblemen, nog meer onzekerheid dus.

Rampzalig geldbeleid: flater na flater

Wat ontbreekt in de VN-analyse maar niet onder de mat mag geveegd blijven, is het rampzalige geldbeleid van de nationale banken. Eerst veroorzaken ze de inflatie door goedkoop geld i te blijven uitgooien terwijl een pandemie-economie i dat niet langer kan verteren; dan weigeren ze die inflatie uiterst lang te zien; vervolgens bestrijden ze veel te laat hun eigen flater met een onverteerbaar snelle rente-ommezwaai richting peperduur geld, een nieuwe flater die de economie zwaar treft, niet in het minst de duurzame economie i die we allemaal zo hard nodig hebben.

Vertaal dit naar de problemen van de hernieuwbare energiebedrijven. Hun kostenstijgingen zijn in het geval van inflatie grotendeels veroorzaakt door nationale banken; en de hogere rentes die ze moeten betalen, zijn volledig de schuld van die nationale banken.

Manke publiek-private samenwerking

In de energiesector daalt het belang van publieke bedrijven i al lang. Anders dan bv. voor spoorvervoer betrouwen vele samenlevingen voor de energietransitie vooral op privébedrijven. Net omdat die omslag maatschappelijk onvoorstelbaar belangrijk is, dringt zich een goede publiek-private samenwerking op.

Tekortschietende overheden

Maar die verloopt heel slecht. Overheden hebben de stommiteiten van hun nationale banken niet voorkomen. Nochtans hadden die nooit een mandaat om torenhoge inflatie te veroorzaken, laat staan om vervolgens de reële economie te torpederen met ontwrichtend duur geld dat de uitbouw van een groene economie verhindert.

Rest dus een overheidsaanpak van subsidies. Ze moeten hernieuwbare energie stimuleren en zo de opwarming bestrijden. Maar wat ooit misschien te royale subsidiëring was, riskeert nu onvoldoende te zijn. Een overheid die te weinig wendbaar is in snel wijzigende omstandigheden, dreigt dan vooral een onbetrouwbare partner te worden in de ogen van privébedrijven. Omgekeerd kunnen overheden de indruk krijgen dat bedrijven hen als melkkoe zien of chanteren met jobs en investeringen.

Resultaat is dat de manke publiek-private samenwerking nog verslechtert en de levensbelangrijke energietransitie vertraagt. Dan blijft het een onbeantwoorde vraag of het niet verstandiger en efficiënter is om ook dynamische en efficiënte publieke energiebedrijven te hebben. Zij zouden door overheden opgehaald spaargeld heel zinvol kunnen investeren.

Burgerinitiatief meer dan welkom…
Maar opletten voor naïef enthousiasme

Intussen opent zich bv. in België de mogelijkheid van publiekciviele samenwerking i, waarbij ook burgers via hun coöperaties kunnen investeren in windenergie op zee. Dat is om vele redenen toe te juichen, maar een stevige waarschuwing voor al te naïef enthousiasme dringt zich op.

Coöperatief initiatief ontwikkelen tussen de ‘groten’ van economie, politiek en geld is uiterst risicovol. Zeker in crisistijd blijkt dit een omgeving van vaak al te onbetrouwbare, weinig wendbare overheden en al te veel privéconcerns die gehaaid zijn in het schuiven van risico’s en verliezen richting zwakste partners.

Een geloofwaardig, succesvol coöperatief initiatief om te participeren in windparken op zee moet zich meester tonen in het verwerven van zowel sterke maatschappelijke en economische posities als harde politieke en financiële zekerheden.

Dirk Barrez

Hoofdredacteur Pala.be en auteur van TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici 

Lees ook

Kans om klimaatdoelen te bereiken snel kleiner, waarschuwt VN-rapport | Pala 10-9-2023

Bronnen

Verenigde Naties | Window to reach climate goals ‘rapidly closing’, UN report warns

Het VN-rapport is hier te vinden: Technical dialogue of the first global stocktake. Synthesis report by the co-facilitators on the technical dialogue

VN-news | ‘Without renewables, there can be no future’: 5 ways to power the energy transition

Zie ook volgende PALA i artikels

Waar halen we onze energie? De verst gevorderde transitie | Pala 31-10-2016

Nemen wind- en zonmultinationals het over van oliemajors? | Pala 13-9-2021

"Inflatie? Probleem? Zie ik niet…" | Pala 21-12-2012

Als overheden schaarste slecht beheren… betaalt zowat iedereen | Pala 29-9-2022

Welke rol voor burgercoöperaties in de energietransitie? | Pala 27-9-2021

Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be