Er is een nieuwe Russische Lazarus die het nepnieuws uittekent voor de Oekraïne oorlog. Maar "de mens is groter dan de oorlog" schreef de Nobelprijswinnares Literatuur Svetlana Aleksijevitsj in haar pijnlijk correcte documentaire roman De Oorlog Heeft Geen Vrouwengezicht.
Lazarus is dood. Lazarus is weer uit de doden opgewekt. Wat goed genoeg was voor de bijbel, geldt ook voor het Russisch bewind. Het was Lazar Koganovitsj die de grote hongersnood in Oekraïne in 1932-1933 organiseerde. Enkele miljoenen inwoners werden uitgehongerd door de opgelegde collectivisering van de landbouw en de genadeloze vervolging van de koelakken, herenboeren die met seizoenarbeiders vooral graan verbouwden. Graan moest de uitvoer van Stalins Sovjet-Unie worden, nog eens miljoenen boeren die weigerden te leveren werden naar Siberië afgevoerd. Het aantal Russen verdubbelde in die jaren in Oekraïne tot een kleine 10 procent. Koganovitsj – de fanatieke jaknikker, volgens Chroestjov – had eerder al de partij gemilitariseerd, en had ervaring in Oekraïne: hij was er partijsecretaris van 1925 tot 1928.
De nieuwe Russische Lazarus
De nieuwe Lazarus heet Nikolaj Patroesjev, de secretaris van de Nationale Veiligheidsraad. Hij is de Goebbels van het Kremlin en tekent de lijnen uit van het nepnieuws dat de oorlog toeschrijft aan de Oekraïense “nazi’s” en de samenzwering door het Westen. Zijn spreekbuis – zoals Hans Fritsche onder Goebbels op de Großdeutsche Rundfunk , en op beeldgebied Leni Riefenstahl – is de homofobe TV-ster Dmitri Kiseljov. Hij leidt na de opheffing van RIA Novosti per decreet van Poetin (2013) het internationale nieuwsagentschap van de regering, Rossija Segodnja (Russia Today), en is CEO van de staats-TV-holding VGTRK. Zelf brengt hij op de binnenlandse zender Rossija 1 een uiterst nationalistisch weekoverzicht (Vesti Nedeli).
Al in 2014, bij de invasie en inlijving van de Krim, verklaarde hij dat “er geen Oekraïne bestaat”. Het leverde hem een inreisverbod op en persoonsgerichte strafmaatregelen van het Westen. Dat is eigenlijk nogal vreemd, die bewering, want ten tijde van de USSR hadden zowel Wit-Rusland als Oekraïne een eigen zetel als soevereine staat in de VN. Daar heeft Moskou nooit bezwaren tegen gehad, integendeel. Twee jaar later pochte Kiseljov dat alleen Rusland de VS in een atoomwoestijn kon veranderen. Het is de dreiging die Poetin vandaag openlijk uitspreekt.
Het rookgordijn van dictatoriale oorlogszucht
Grootspraak en heldendom, zij schragen de bouffonnerie van vermeende dictators. Het rookgordijn dat ze daarmee optrekken, voedt de speculatie over hun oorlogszucht. Ik volg al enige tijd de webinars van The Economist over het verloop van de oorlog. Wat mij opvalt, is dat ook bij de deskundigen veel wishful thinking en onduidelijkheid bestaat.
In de derde zoomvergadering (11 maart) praatte de militaire specialist Shashank Joshi zichzelf moed in. Hij wees op het heftig verzet van de Oekraïners, de hoge kost voor Moskou in slachtoffers en materieel, en de tactische blunders van het Rode Leger. Maar hij kon moeilijk ontkennen dat Kiev echt in de knel geraakt. Ruim twee miljoen vluchtelingen, de terughoudendheid van de NAVO, en de Russische overmacht, zij maken de uitkomst onafwendbaar. De vraag is alleen op welke voorwaarden Oekraïne in de toekomst een bufferstaat mag blijven, allicht geamputeerd van grote gebieden ten oosten van de Dnjepr, en, net als Finland in de Koude Oorlog, verplicht neutraal (maar wel in de invloedssfeer van Moskou).
De correspondent van The Economist in Moskou (dat hij net heeft – moeten - verlaten), Arkadi Ostrovski, toonde zich veel pessimistischer: in het beste geval krijgt (een deel van) Oekraïne de status van Finland dat in de drie winteroorlogen van 1939-1944 eenzelfde lot onderging (“maar toen waren er geen Russische kernwapens”); “ik hoop alleen dat de burgerdoden beperkt blijven” – quod non – en geen scheikundige, biologische of tactische atoomwapens worden ingezet”.
Er is maar één agressor…
Dat de Russische inval in Oekraïne gestut en uitgevoerd is op volstrekt fictieve gronden en geschiedenisvervalsing staat buiten kijf. Er is maar één agressor, en dat is Moskou.
Dat wil niet zeggen dat Poetin de enige schuldige is. Ook de NAVO heeft boter op het hoofd omdat zij de belofte van niet naar het Oosten uit te breiden aan haar laars heeft gelapt. Ook Oekraïne bezondigt zich aan grootschalige corruptie. Zelfs president Zelenski heeft in een recent verleden politieke tegenstanders als zijn voorganger Petro Porosjenko de vleugels doorgeknipt: zijn bezittingen zijn bevroren, er wachtte hem een proces voor hoogverraad. Zelenski legde ook de pers aan banden, van de pro-Russische media die de oligarch Viktor Medvedtsjoek controleerde tot de sluiting van de Kiiv Post en de oppositie-webstek Strana.ua, zeer tot ongenoegen van de Europese Federatie van Journalisten. Freddy De Pauw heeft in Apache (16 februari) een omstandig dossier samengesteld over de gelijkenissen tussen Rusland en Oekraïne. De kern van Zelenski’s zwakte is volgens hem dat hij “nauw verbonden is met oligarch Igor Kolomoiski, eigenaar van het media-imperium waarvoor Zelenski als komiek werkte”.
Maar personalisering en psychologisering van de open oorlog zet geen zoden aan de dijk. Bedrog en wreedheid gaan hand in hand. Het gaat om de blote macht.
“De mens is groter dan de oorlog”
Nobelprijswinnares Literatuur Svetlana Aleksijevitsj heeft in haar pijnlijk correcte documentaire roman De Oorlog Heeft Geen Vrouwengezicht (2008; vertaling 2016) de vinger op de wonde gelegd: “Mijn Oekraïense opa van moeders kant was aan het front gesneuveld en ergens in Hongaarse grond begraven, en mijn Wit-Russische oma van vaders kant stierf bij de partizanen aan de tyfus. (…) We kenden geen wereld zonder oorlog. (…) Een vrouwenoorlog (…) heeft eigen woorden. Zonder helden en onwaarschijnlijke wapenfeiten, gewoon met mensen die iets onmenselijk menselijks hebben verricht”. Ook al vochten ze op dezelfde manier, met dezelfde wapens tegen de vijand. Maar “de mens is groter dan de oorlog: wanneer hij wordt gedreven door iets sterkers dan de geschiedenis”.
Net dàt heeft Poetin niet begrepen. Net dat hebben de media niet begrepen. Of willen ze niet begrijpen, zoals de Amerikaanse verpleegster Ellen La Motte in 1916 optekende. Ze zocht haar toevlucht in een gewelfkelder bij Duitse granaatbeschietingen in Duinkerke: “Ik herinnerde me het hysterisch gesnotter van de pers in Londen, razend om ‘kindermoordenaars’ en ‘vrouwenslachters’ en zette dat naast de houding van deze mensen onder vuur, hun waardige aanvaarding van de oorlog”.
De waarheid kreunt
Geschiedenis is een maaksel, niets meer. Mediaverhalen zijn vaak niet meer dan verdediging van eigen, collectieve zinsbegoochelingen. De waarheid – altijd het eerste slachtoffer onder de kruitdampen van de begeleidende woordenoorlog – kreunt onder lichte tot onbestaande zeden en complottheorieën. ‘Martelaars’ en ‘helden’ moet alle inbreuken op de Conventie van Genève over humanitaire rechtsbeginselen in oorlogstijd toedekken. Die Conventie is sinds 2006 door álle erkende lidstaten van de VN erkend. Overtredingen (foltering van krijgsgevangenen, aanvallen op burgers en hun behandeling in bezet gebied, miskenning van de menselijke waardigheid en dies meer) worden vervolgd voor het Internationaal Strafhof in Den Haag.
Al 39 landen dagen Moskou voor het Gerecht vanwege miskenning van die Conventie. Het gaat dan om bombardementen op burgerlijke doelwitten als het kinderziekenhuis in Marioepol, het niet garanderen van vrije burgerontzetting uit de krijgszone, de moord op verslaggevers zoals Brent Renaud in Irpin, de uithongering van omsingelde steden, de roekeloze sabotage van wateraanvoer en kerncentrales (Zaporizja, Tsjernobil), en een inval zonder oorlogsverklaring.
Vervalste geschiedenis - de echte inzet van deze oorlog
Macht wurgt geweten. In naam van centralisme dat uitgaat van de natiestaat. Moskou gebruikt een (vervalste) geschiedenis die een identiteit oplegt, naar de formule van Ernest Renaud in Qu’est-ce une Nation ? (1882). Identiteit, aldus Renan, ontleen je niet aan gedeelde eigenheid maar aan een wil.
De Russische Triumph des Willens steunt op een religieus-patriottisch gedachtengoed in zijn meest romantische vorm: een soort plebisciet voor een centraal gezag dat verwezenlijkingen bepaalt, onafhankelijk van taal en cultuur, “een gemeenschappelijke toekomst, een politiek project, de instemming met een verzameling principes en normen waaraan men besluit zich te onderwerpen” (Tzvetan Todorov, Angst voor de Barbaren).
Renan had zo een voorwendsel om de Elzas op te eisen. Poetin om Groot-Rusland te herstellen. Dát is de echte inzet van Oekraïne.
Lukas De Vos
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier
Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier
