Europa was lange tijd een emigratiecontinent, zelfs tot na de Tweede Wereldoorlog. Vooral na 1965 vestigen miljoenen buitenlanders zich in West-Europa. Ze komen uit het Middellandse Zeegebied, vanaf de jaren tachtig ook uit het verdere Azië en Afrika, en na de val van het ijzeren gordijn komen ook Oost-Europeanen en inwoners van de voormalige Sovjetunie. We wonen nu in een immigratiecontinent maar willen het nog niet echt erkennen.
Over de hele wereld trekken mensen naar de rijke landen: Mexicanen en Salvadoranen naar de Verenigde Staten, Argentijnen naar Italië en Spanje, Egyptenaren en Pakistani naar het Midden-Oosten, Zuidoost-Aziaten naar Zuid-Korea en Japan.
De laatste tijd groeit het besef dat we met deze nieuwe realiteit van migratie moeten leven, dat we ergens tussen volledig open grenzen en het bouwen van een fort Europa - waaruit men alle ‘illegalen’ wil verwijderen - een manier moeten vinden om met migratiedruk om te gaan. Ook rijpt in Europa de overtuiging dat onze verouderende bevolking en het straks krimpende arbeidsreservoir best wat externe impulsen kunnen gebruiken. Er is sterke economische druk om naar verdere horizonten te kijken om de vacatures van knelpuntberoepen in te vullen.
En dus komen er initiatieven voor legale migratie van werknemers en gaan er stemmen op voor gecontroleerde migratie. Dat moet het mogelijk maken om illegale migratie te ontmoedigen en weg te werken.
Daar is allemaal weinig op tegen… alleen dat het een nogal éénzijdige kijk is, ingegeven door de toevloed van illegale migranten en door onze eigen bevolkingsevolutie en economische behoeften. Zo staan we er niet bij stil of het allemaal zo goed is voor die samenlevingen dat we dikwijls de beste krachten uit andere samenlevingen afromen voor ons en dat we wel een braindrain willen van de beter opgeleiden die we goed kunnen gebruiken. We mogen niet enkel aan ons eigen belang denken en daarom legale migratie aanmoedigen, we moeten ook het perspectief van de migranten durven nemen en ons afvragen waarom ze met zo veel zijn.
Wat beweegt mensen?
Doorgaans is het niet één enkele reden die mensen doet migreren. Migranten zijn meestal gedreven door een mengeling van motieven. Waar ze heen trekken hopen ze werk te vinden, of meer vrijheid, of genoeg grond om te boeren. Of ze zijn gefascineerd door de rijkdom die ze hebben gezien in televisieseries of bij toeristen en ze willen dat ook wel. En waar ze vandaan komen laten ze een armoedig bestaan achter, is er geen werk of inkomen, laat de overheid het volledig afweten, is er misschien zelfs repressie of spreken de wapens.
Wat mensen wellicht het meest aanzet tot migreren zijn bijna zeker economische redenen. De meeste mensen zijn nu eenmaal arm tot extreem arm en dan is het uiterst menselijk om het beter te willen hebben. Als dat in de vertrouwde omgeving niet langer kan of maar met veel moeite, zijn mensen bereid elders beterschap te zoeken. Velen hebben het hen al voorgedaan en plaveien zo de weg voor steeds nieuwe migranten.
Al te makkelijk associëren wij andere continenten met een exotisch luilekkerleventje. Maar je zal maar in een Afrikaans dorp wonen waar de grond is uitgeput en geen levensvatbaar inkomen meer oplevert, waar geen fatsoenlijk betaald werk te vinden is in de wijde omtrek en zelfs in de grootstad fabrieken of andere werkverschaffers vrijwel onbestaande zijn, in het beste geval wacht er slecht betaald en onregelmatig werk… in zulke dorpen is veel migratie, maar denk niet dat die mensen voor hun plezier migreren.
Laten we niet blind zijn voor het feit dat de huidige wereldeconomie voortdurend de bodem onder hun leven wegslaat. Dalende prijzen voor wat ze van het land halen aan koffie, katoen of graan keldert hun inkomen. Het openbreken van de markten maakt de weinige werkgelegenheid kapot. Een Senegalese boerenleider zei ooit tegen een Europees premier: “Als we uw raad volgen, moeten we stoppen met zelf rijst te produceren in de Senegaldelta en goedkopere Thaise rijst invoeren. Maar weet u wat de 200.000 mensen die nu leven van de rijstbouw dan moeten doen? Ze moeten naar uw land trekken, dat is hun enige kans om aan wat inkomen te raken want in ons land is er geen enkel alternatief voor hen.”
Voorbij de migratiedruk die wij hier ervaren, moeten we dus kijken naar de oorzaken. Het is goed dat we open staan voor migratie en legale migratie mogelijk willen maken. Het is nog beter om bovenop te zoeken naar een meer geschikte mondiale economische politiek. Want de huidige trekt de stop uit het leven van enkele miljarden mensen. Op het platteland houden mensen niet op hun boeltje bij elkaar te pakken en hun vertrouwde stek achter te laten voor een hopelijk beter bestaan in de stad. Die plattelandsvlucht is op dit ogenblik veruit de grootste mondiale migratiestroom. En van de steden gaat het verder, naar de vermeende vetpotten van de rijke landen. Hoe slechter het economisch gaat, hoe groter hun aantrekkingskracht.
Sommigen zullen opmerken dat zulke grote toevloed de draagkracht en absorptiecapaciteit van de rijkere gebieden op onze wereld misschien wel te boven gaat. Ze wijzen er terecht op dat vele steden in het Zuiden de aanzwellende mensenzee niet aankunnen.
Maar de fundamentele uitdaging is een andere. Mensen mogen niet tot migratie gedwongen zijn. Onze wereld moet erover waken dat alle landen en samenlevingen – ook de armste - in staat zijn om een goed presterende economie op te bouwen en de welvaartsvruchten daarvan door iedereen te laten plukken. Want mensen overal ter wereld moeten ook de keuze kunnen maken om te blijven waar ze zijn.
En als vandaag de economische politiek die Wereldhandelsorganisatie en Internationaal Monetair Fonds opdringen aan de wereld, daarin gesteund of zeker niet ontmoedigd door vele regeringen, voor deze desastreuze neerwaartse welvaartsspiraal zorgt, dan moet die politiek veranderen.
Dirk Barrez, 10 maart 2006
Het andere deel van dit tweeluik is 35. Waar is de mens thuis? Over vluchtelingenstromen
REAGEREN EN MEEDENKEN kan op ons forum. Zorg voor korte, doordachte bijdragen, zo komen we samen verder.
OVERNAME VAN DE PALA THEMABRIEF door niet-commerciële initiatieven of verenigingen mag, mét volgende bronvermelding ‘Dirk Barrez, PALA nieuwsbrief over onze globaliserende wereld, voor gratis abonneren en forum surf naar www.globalsociety.be . Wij vernemen dat graag via mail
VOOR WIE MEER DISCUSSIESTOF WIL, surf naar het e-boek en lees vooral deel 12 Waar is de mens thuis. Over vluchtelingenstromen en migratie.