Energie doet de wereld draaien en brengt de samenleving in beweging, net zoals voedsel de energie is die de mens doet leven. De tijd dat menselijke en vooral dierlijke spierkracht instonden voor het overgrote deel van de energiebehoefte behoort tot het verleden. De explosie van de globale vraag naar energie in de voorbije eeuw maakt dat trouwens onmogelijk. Sinds vorige eeuw hebben we ons gretig gestort op fossiele brandstoffen, eerst steenkool, en later vooral olie en gas. Die energie is cruciaal voor mens en samenleving. Alle reden dus voor ons allemaal om een stevige greep te krijgen op de energievoorziening.
Want er duiken problemen op, zware problemen, dat moet ook voor beroepsoptimisten duidelijk zijn
Wat te denken van de ‘energiespecialist' die verkondigt dat we altijd olie zullen hebben, zeker nog honderd jaar. Wablief, sinds wanneer is honderd jaar de eeuwigheid? Volgens collega-specialisten zal olie veel sneller een heel schaars goed zijn, sommigen voorspellen zelfs dat de olievoorziening al over twintig jaar echt problematisch wordt. Natuurlijk kunnen we nog nieuwe voorraden ontdekken en aanboren. Maar, hoe je het ook draait of keert, het gaat wel over eindige voorraden.
Vergeet daarenboven niet dat andere, nog nijpender probleem: een overmatig gebruik van fossiele brandstoffen veroorzaakt een te grote opwarming en een hoogstwaarschijnlijk zeer onvriendelijke klimaatverandering (1).
Wat te doen? Minder verbruiken? dat spreekt vanzelf. Al blijft het een les die we maar moeilijk leren, zeker thuis en in het verkeer.
En waar halen we dan de energie die we toch nodig hebben? Gaan we vechten voor de resterende olie? Zijn sommigen daar al niet mee bezig?
Mikken we opnieuw op kernenergie? Alle alternatieven moeten een kans krijgen, maar hoe ernstig is het om de generaties tot enkele duizenden jaren na ons op te zadelen met een radioactieve tijdbom die elk moment kan afgaan? Wie kan hen garanderen dat deze onschadelijk zou blijven?
En kunnen we zeker zijn dat we zelfs in de nabije toekomst die kernenergie kunnen controleren? dat we niet worden geconfronteerd met nieuwe kernrampen zoals in Tsjernobyl of erger nog, dat kernmateriaal in handen komt van terroristen?
Kernfusie misschien? Maar hoe verstandig is het om alles te zetten op één kaart? erger nog, om te mikken op zelfs maar één vogel in de lucht? Want het is niet uitgesloten dat kernfusie een droombeeld blijft.
Echte hernieuwbare energieën - in het meervoud - lijkten meer en meer de beste en fundamentele oplossingen te bieden. Zon, wind, water, biomassa, eigenlijk allemaal de werking van de zon, ze vormen een onuitputtelijke energiebron. Het tijdperk van de zonne-energie komt er vast en zeker, nog deze eeuw. Dat beseffen zelfs sommige grote energiemultinationals en ze bereiden er zich op voor. Toch wekt deze bewering bij velen nog scepsis, ongeloof of zelfs ergernis op. Het is waar, wind- of zonne-energie hebben hun beperkingen. Maar even waar is dat ze onnoemelijk veel meer energie zouden kunnen leveren dan ze nu doen.
Vanwaar dan al die weerstand? Want deze hernieuwbare energie is niet duurder. Dat besef zal groeien met de stijgende olieprijzen. En bedenk dat ze nog veel te laag zijn wegens de verborgen en vergeten kost van fossiele brandstoffen, namelijk de prijs van de opwarming en van de waardevolle grondstof die we achteloos opbranden en dus wegsmijten.
Deze energie is ook veel veiliger. Ze vermijdt de opwarming, ze vermijdt de nucleaire risico's.
Hernieuwbare energie is ook veiliger omdat ze ons veel onafhankelijker maakt. Het blijft verbazingwekkend hoe weinig we stilstaan bij hoe groot onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen wel is, en hoe broos de bevoorrading. Dat is zo om twee redenen, op middellange termijn wegens hun eindigheid - ze raken vroeg of laat op - en zelfs op korte termijn wegens mogelijke conflicten in vooral het Midden-Oosten. Waarom leggen we niet dezelfde voorzichtigheid aan de dag als we in Europa doen voor ons eten, die andere essentiële energiebron voor elke mens? Tot nu toe beschermen we onze landbouwproductie om niet al te veel van invoer af te hangen, we delokaliseren m.a.w. onze voedselzekerheid vooralsnog niet. Dat is verstandig, want zonder voedsel raakt de mens niet ver. Waarom zijn we dan wel zo nonchalant met onze energievoorziening? Nochtans, als de energiestroom stopt, dan stokt heel onze samenleving.
Hernieuwbare energievormen bieden nog een ander onschatbaar voordeel. Ze brengen ons op een heel belangrijk maatschappelijk kruispunt want ze bieden ons de kans de sterk groeiende en ondemocratische machtsconcentraties in de economische en financiële wereld af te remmen en zelfs terug te dringen.
Er is één voorwaarde opdat ze onze onafhankelijkheid en zelfstandigheid - de autonomie en de vrijheid van de mensen - zouden vergroten. We moeten vermijden om eenzijdig de weg van de grootschaligheid in te slaan. Het risico is natuurlijk groot dat de traditionele energiemastodonten hun vertrouwde model overplanten, liever windparken in zee dan windmolenparken en -parkjes op het land of kleine windmolens nabij of op huizen, liever grote zonnecentrales dan zonnepanelen op ieders dak. En het is niet omdat we de productie aan coöperaties zouden toevertrouwen dat deze niet in de val van de grootschaligheid kunnen trappen.
Maar het kan ook anders. Wij allemaal hebben hier een reuzengrote kans om onze democratie ook een economische invulling te geven. We hoeven niet enkel energieconsument te zijn, we kunnen allemaal ook energieproducent zijn en zo meer controle verwerven over ons bestaan. Zo ontkomen we aan de nijpende machtsgreep en onverantwoorde risico's van een te geglobaliseerde economie. Zo winnen we opnieuw terrein op de financieel-industriële groepen waarvan de al te veel gegroeide en geconcentreerde macht ons nu vrijwel volledig aan het ontglippen is.
Eigenlijk is de keuze simpel. Onze economie duurzaam maken, onze energieverspillende levenswijze bijsturen en zwaar investeren in hernieuwbare energie zodat ze volstaat voor onze behoeften - energie die wordt voortgebracht zo kort mogelijk bij de mensen - dat moet onze ambitie zijn. Dat is een maatschappelijk project dat absolute voorrang verdient.
Hoe idioot zijn we dan niet bezig door die alternatieven te boycotten en te miskennen? Wie in Vlaanderen (2) een kleine windmolen wil zetten, raakt zelden aan een vergunning. Zonnepanelen op onze daken, het wordt allesbehalve echt aangemoedigd. Waarom toch missen we zoveel kansen? Het is goed dat onze gemeenten zich inzetten voor duurzaamheid. Maar dan niet enkel aan de kant van de verbruikerskant, om ons aan te zetten tot minder en efficiënter energieverbruik. Onze gemeenten, onze meest nabije democratie, vormen het ideale platform om de productie van hernieuwbare energie te stimuleren bij individuen, gezinnen, zelfstandigen, landbouwers, kleine tot grote bedrijven, scholen, publieke instellingen, noem maar op.
Als het over politieke democratie gaat, hebben we al grotendeels geleerd dat die maar best van onderop kan groeien om echt democratisch te zijn.
Veel moeizamer leren we dat politieke democratie samengaat met economische democratie en onafhankelijkheid, met mensen die in belangrijke mate greep hebben op hun bestaan. (3) Omdat de rol van energie zo cruciaal is in de huidige samenleving, hebben we er alle belang bij om onze energievoorziening zo veel mogelijk van onderop te organiseren en zelf in handen te nemen.
Zoals we sinds vorige eeuw allemaal onze politieke rechten afdwongen, moeten we deze eeuw ook volop onze economische rechten verkrijgen, en centraal staat alvast het recht om allemaal energieproducent te zijn.
Dirk Barrez, 3 mei 2006
1 PALAbrief 1 en PALAbrief 27 hebben ook aandacht voor het energieprobleem
2 Voor zover mij bekend is de situatie in Nederland beter, maar lezeressen uit Nederland kunnen met hun informatie altijd terecht op het forum.
3 zie ook PALAbrief 9
REAGEREN EN MEEDENKEN kan op ons forum, onder het discussiethema Hoe behouden we de aarde. Zorg voor korte, doordachte bijdragen, zo komen we samen verder.
OVERNAME VAN DE PALA THEMABRIEF door niet-commerciële initiatieven of verenigingen mag, mét volgende bronvermelding ‘Dirk Barrez, PALA nieuwsbrief over onze globaliserende wereld, voor gratis abonneren en forum surf naar www.globalsociety.be. Wij vernemen dat graag via mail
VOOR WIE MEER DISCUSSIESTOF WIL, surf naar het e-boek en lees vooral deel 1 Hoe behouden we de aarde?
