Voor welke landbouw kiezen we? Voor een industriële landbouw op maat van heel weinigen die goed verdienen, maar op kap van miljoenen landbouwers die er niet van kunnen leven en op kap van het milieu, en die consumenten dwingt tot medeplichtigheid aan deze rampspoed? Al te traag zetten we de bakens uit voor een duurzame landbouw. Er gaan nu diverse stemmen op om dat snel te doen.
Er zijn dringend goede antwoorden nodig op heel wat vragen. Hoe bijvoorbeeld financiële speculatie op grondstoffen verhinderen? Wat met energiegewassen die onze auto's voorrang geven op wie honger heeft? Hoe lokale voedselmarkten en de voedselzekerheid die ze (kunnen) bieden, zeker in arme landen, beschermen tegen ontwrichtende wereldhandel in voedsel? Hoe een klimaatvriendelijke landbouw bevorderen?
Nochtans is het hard nodig, om tal van redenen. Want nu al lijden één miljard mensen honger. Zelfs meer dan een miljard boeren en boerinnen plus hun gezinnen kunnen niet fatsoenlijk leven van hun job. Ze worden daarenboven gedwongen tot een landbouw die zeer onzorgvuldig omspringt met onze natuurlijke rijkdommen aan water, aan vruchtbaar land, aan weiland en aan bossen, en die daarenboven ronduit olieverslaafd is. Dat ondermijnt de toekomstige opbrengsten terwijl er net nood is aan een duurzame landbouw die weet te voldoen aan een stijgende vraag vanwege een tot in 2050 groeiende wereldbevolking.
Alternatieven op komst
Hoe krijgen we wereldwijd dus de agro-ecologische landbouw waarvan de wetenschappelijke wereld sinds 2008 uitdrukkelijk zegt dat zij de enige uitweg biedt? Daarover wordt hard nagedacht, bij de boeren natuurlijk én hun bewegingen, bij ngo's allerhande, bij consumenten.
Opvallend is hoe heel wat alternatieven in de steigers staan: boerderijverkoop, voedselteams, zelfoogstboerderijen, boerenmarkten, biologische landbouw, succes van lokale en regionale producten, fair trade gekenmerkt door die belangrijke leefbare prijs, koppeling aan hernieuwbare energie, enzovoort. Maar telkens blijkt hoe weerbarstig de dominante landbouweconomie is om werkelijk over te schakelen op die duurzame landbouw. In meer hedendaags jargon: de best practices slagen er niet in om mainstream te worden.
Alle spelers rond de tafel krijgen
Heel hard blijkt telkens de nood om alle mogelijke spelers rond de tafel te krijgen, allerlei ngo's en middenveldorganisaties, consumenten, bedrijven, milieubeweging, overheden en, heel cruciaal, de landbouwers en hun organisaties. Pas als zij elkaar vinden, en snel, kunnen ze gezamenlijk de tegenstand vanuit de agro-industrie aanpakken, het overal vastgeroeste denken over een zogenaamd moderne landbouw tackelen en de weg forceren naar de landbouw die we nodig hebben.
In Vlaanderen tekent zich de jongste jaren een snelle evolutie af, waarbij o.a. de Boerenbond, de Bond Beter Leefmilieu, Vredeseilanden en Oxfam elkaar meer en meer vinden. Ze maken gezamenlijk hun opwachting bij de verantwoordelijke minister en vinden dus stilaan meer gehoor op beleidsvlak.
Niet dat Boerenbond en al die andere organisaties - verzameld in de werkgroep landbouw van VODO (Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling) - elkaar op alle vlakken vinden. Maar het zal velen verbazen hoeveel standpunten ze wel delen.
Europa als struikelblok
Wie landbouw zegt, zegt Europa. Want het is het Europese Gemeenschappelijke Landbouwbeleid dat bepalend is voor hoe we in Europa het land bewerken. Als onze landbouw niet de duurzame richting inslaat die landbouwers helpt overleven, die de Europeanen gezond voedsel levert, die het milieu respecteert en de opwarming van de aarde mee voorkomt, dan is het de Europa en haar lidstaten daar te weinig voor doen.
Of erger, dat onder invloed en druk van een aantal lobbykrachten Europa bereid is de landbouw en al wat daarmee samenhangt, op te offeren voor de belangen onze grote dienstenmultinationals die graag toegang willen forceren tot nieuwe markten in veel ontwikkelingslanden.
Europese voedselverklaring
Niets te vroeg vormt zich een brede alliantie van Europese organisaties die opkomen voor een duurzame landbouw, in Europa én in heel de wereld.
Zij pleiten ervoor dat Europa haar landbouwbeleid resoluut omgooit. Ze willen evolueren in de richting van een voedselketen waarin boeren en consumenten opnieuw meer te zeggen hebben. Daarvoor moet dan wel de macht van multiinationale voedselbedrijven zoals Nestlé en distributiegiganten als Carrefour worden ingeperkt.
Wie nieuwsgierig is naar wie zoal meedoet, zal voor België de Boerenbond niet vinden. De vertegenwoordiger van de Italiaanse zusterorganisatie in Brussel heeft dan weer wel getekend.
De komende jaren worden cruciaal. Want de maatschappelijke en politieke discussie over welk landbouwbeleid Europa zal voeren na 2013 is volop bezig.
Dirk Barrez
Dirk Barrez is tv-journalist en auteur van het boek KOE 80 heeft een probleem. Boer, consument, agro-industrie en grootdistributie, 254 p., 19 € / boek + gelijknamige tv-documentaire op DVD 25 €.
Voor info en bestellen boek klik hier
Voor info en bestellen boek + DVD klik hier