Woordenboek

A

aantasting search for term

zie milieuproblemen

Aarde search for term

Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Zo is er in de eerste plaats natuurlijk al wat we eten. Maar heel onze economie werkt op basis van wat de Aarde kan leveren. Denk aan katoen, hout, rubber en wat veld en bos nog meer opleveren. Er is een element als silicium, heel nuttig. Er zijn ijzererts, koper, tin, aluminium en tal van andere zogenaamde delfstoffen. We mogen daarbij vooral niet vergeten dat onze huidige economie bijna volledig draait op de inzet van fossiele brandstoffen. En we kennen ook het grote nadeel daarvan, de opwarming van de Aarde.

Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan, om het even of het gaat om ontbossing, overbevissing, overdreven oliewinning, broeikaseffect of vervuiling allerhande. Het is allemaal om ter domst want we zullen er in de nabije toekomst minder welvaart aan overhouden.

Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder. Gelukkig zijn we op onze Aarde ook in staat om de energie te plukken van de zon, van de wind en van altijd stromende waterkracht. En als we ons verstand gebruiken kunnen we dezelfde welvaart voortbrengen met verbruik van veel minder materialen en, nog beter, door die materialen steeds opnieuw te gebruiken.

zie ook Aardegebruiksrecht, planetaire grenzen

www.unep.org

aarde search for term

zie Aarde

Aardegebruiksrecht search for term

Het Aardegebruiksrecht kent iedereen van bij de geboorte jaarlijkse ‘gebruiksrechten’ op de Aarde toe, voor iedereen gelijke rechten. Niemand kan beweren dat dit oneerlijk of onrechtvaardig zou zijn. Het milieugebruiksrecht van alle mensen samen mag de draagkracht van de Aarde nooit overstijgen en moet voldoende ruimte laten voor de natuur en haar biodiversiteit.

De armste mensen en de armste samenlevingen verwerven in een overgangsfase extra gebruiksrechten. Die zijn mee gerechtvaardigd op basis van de ecologische schuldenlast die hun is opgedrongen. Zo zijn ze in staat hun welvaartsproductie snel en op de meest duurzame wijze te laten groeien om eindelijk menswaardig te kunnen leven.

Met de introductie van het Aardegebruiksrecht krijgt de democratie daarenboven haar volle betekenis omdat het gelijkheidsbeginsel niet enkel politiek en economisch maar voortaan ook ecologisch van kracht is.
 

De omschrijving van het begrip Aardegebruiksrecht is gebaseerd op hoofdstuk 27 van het boek Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving en hoofdstuk 9 van het boek Transitie. Onze welvaart van morgen  
Voor een uitgebreider artikel hierover, lees Het perfecte dilemma? Ofwel de planeet, ofwel de mensen? 
Over de relatie tussen welvaartsherverdeling en Aardegebruiksrecht, lees De welvaart herverdelen? Een heel beperkt, achterhaald en zelfs misleidend concept

adaptatie search for term

Vaak gebruikt m.b.t. klimaatverandering, met als betekenis:

zich aanpassen aan de klimaatverandering met acties die de gevolgen ervan opvangen

zie ook klimaatverandering, mitigatie

adbusting search for term

techniek om bedrijfsreclame of politieke boodschappen te counteren door er een parodie van te maken, meestal gebruikt door zelfverklaarde tegenstanders van de kapitalistische consumptiemaatschappij, b.v. Coca-cola leuze en logo veranderd in enjoy capitalism.

Adbusters argumenteren dat zij het recht hebben om weerwerk te bieden tegen de commerciële boodschappen die ongevraagd het publieke domein binnendringen omdat de openbare ruimte aan iedereen toebehoort.

www.adbusters.org

Afrika search for term

Het armste continent, dat weten we allemaal. Maar in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht is Afrika tevens het meest geglobaliseerde continent: de Afrikanen halen drie maal meer van hun povere inkomen uit internationale handel dan Europeanen of Amerikanen. Zij zijn dus veel meer ingeschakeld in de wereldeconomie dan andere continenten. Maar zij worden van de export van hun grondstoffen en landbouwgewassen niet rijker, zij verarmen er zelfs van. Dan spreken we beter van uitbuiting en niet van handel.

Een belangrijke reden voor die open economie is dat Afrikaanse landen o.a. onder impuls en zelfs druk van IMF en Wereldbank en van de rijke landen in het algemeen de weg opgingen van verregaande vrijmaking of liberalisering van de markten en van privatiseringen. Dit continent is dus meest van al ten prooi gevallen aan de huidige neoliberale globalisering. Zeker in combinatie met afwezig, zwak of corrupt bestuur is het een recept gebleken voor armoede en ongelijkheid. Zelfs wanneer de prijzen van grondstoffen stijgen, zien de meeste Afrikanen daar niets van.

De jongste jaren groeit snel de invloed van China in Afrika. Dat land is in geen tijd uitgegroeid tot een speler van formaat inzake handel, financiering én hulp. Ook voor China is de toegang tot de vele grondstoffen doorslaggevend en het is maar de vraag of de Afrikaans-Chinese verhoudingen het neokoloniale karakter zullen kunnen vermijden van de relatie tussen Afrika en de westerse landen. Die laatste krijgen er met China in elk geval een zware concurrent bij.

agro-ecologische landbouw search for term

De courante agro-industriële landbouw zit op alle manieren in een doodlopende straat. De analyse daarvan is sinds het begin van Pala te vinden in diverse artikels, zie o.a. de links bij landbouw en voedsel, en in het boek Koe 80 heeft een probleem dat spijtig genoeg nog altijd even relevant is als bij het verschijnen tien jaar geleden.

De toekomst is te zoeken in agro-ecologische landbouw, dat weten we nu al jaren. Wat moet schuilgaan achter dat begrip is echt duurzame landbouw.

Duurzame - agro-ecologische - landbouw zorgt dat er voldoende gevarieerd eten is voor alle mensen, voedsel dat veilig is om te eten, milieuvriendelijk voortgebracht door volop te steunen op de natuur en de natuurlijke kringlopen en door de ecosystemen en biodiversiteit te respecteren en bewaken.

Hij is in de eerste plaats lokaal en regionaal, en in handen van de boeren zelf.

Tegelijk laat hij zoveel mogelijk mensen goed leven van het landbouwbedrijf doordat de productiemiddelen verdeeld blijven over tal van boerenfamilies; en doordat landbouwers een faire prijs krijgen voor hun producten en voor het verwerken ervan, hoog genoeg om alle productiekosten te dekken en fatsoenlijk te kunnen leven.

Het is ook een landbouw die deel uitmaakt van een leefbaar platteland met behoud van de cultuurlandschappen en met het nodige respect voor het culinaire en andere erfgoed.

Voor wie meer wil weten

Op de website van de Wereldvoedsel- en landbouworganisatie FAO is er een kennisbank te vinden over agro-ecologie met onder andere bijna vijftig praktijkvoorbeelden de wereld rond.

Uit het Roundup artikel onthouden we ook het recente boek Transition to Agro-Ecology. For a food secure world. (db)

Meer lezen

Ga naar landbouw en voedsel
FAO website over agro-ecologie - klik hier 

andersglobaliseringsbeweging search for term

zie antiglobaliseringsbeweging

andersglobalisme search for term

tegenover het neoliberalisme groeit een ander maatschappelijk project dat prioriteit geeft aan mensenrechten, aan sociale en ecologische oogmerken - aan duurzame ontwikkeling dus -, aan participatie en democratie én aan een economische productie van welvaart in functie van al die menselijke ambities.

Het andersglobalisme wil kortom een economie in dienst van de mens. Het wil komaf maken met de absurde situatie dat goederen, diensten en geld rechten hebben die wereldwijd afdwingbaar zijn terwijl de rechten van de mensen, in het bijzonder de werknemersrechten, en de rechten van het milieu niet afdwingbaar zijn of zelfs amper bestaan. Voor het andersglobalisme is dit de wereld op zijn kop. De rechten van de mensen en het milieu moeten minstens even afdwingbaar zijn en zonodig zelfs voorrang krijgen. Niet omdat de economie onbelangrijk zou zijn, maar omdat ze – hoe belangrijk ook – uiteindelijk een middel is en geen doel.

Het andersglobalisme wil de politici verplichten het mondiale algemeen belang te organiseren, via het afdwingbaar maken van sociale basisnormen en werknemersrechten, via het opleggen van ecologische minimumregels, via landhervormingen en regionale landbouwmarkten, belasting op internationale financiële verrichtingen, het verdwijnen van belastingparadijzen, inkomensherverdeling en sociale zekerheid, economieën die voorrang geven aan lokale en regionale behoeften, de oprichting van een mondiale VN politiemacht, en ga zo maar door. zie ook anders- of antiglobaliseringsbeweging

antiglobaliseringsbeweging search for term

Vooral sinds de conferentie van de Wereldhandelsorganisatie in Seattle in 1999 is het wereldwijde protest en verzet tegen de huidige globalisering zichtbaar, van Seattle – waar de Amerikaanse vakbonden voor de meeste betogers zorgen - tot Genua en Bangkok, van Cancun tot Dakar en Brussel, van Washington tot Praag en Hong Kong.

Wat al deze mensen drijft, is scepsis over een wereld waar de economie voorrang krijgt op de mens, de welvaart steeds ongelijker verdeeld raakt, de mensenrechten in de verdrukking komen, de ecologische ravages onvoorstelbaar groot zijn en de besluitvorming over dat alles veelal in het geheim en dus ondemocratisch verloopt. Wanneer je te maken krijgt met een economie die zo veel nadelen meebrengt en zo veel deficits veroorzaakt, moet niemand verbaasd zijn dat de onvrede groot is.

Antiglobaliseringsbeweging kreeg ze eerst als naam, eigenlijk volkomen onterecht. Want deze beweging is ook naarstig op zoek naar alternatieven. Onder het wervende motto ‘een andere wereld is mogelijk’ verzamelen zich sinds 2001 vele bewegingen en organisaties, vele tienduizenden mensen op het Wereld Sociaal Forum en in talrijke regionale en nationale fora de wereld rond.

In de praktijk presenteert de andersglobaliseringsbeweging zich als een veelkleurige alliantie van sociale bewegingen en organisaties, van vakbonden, boerenbewegingen en de al even oude vrouwen- en vredesbeweging, over niet meer zo jonge bewegingen rond milieu, mensenrechten, inheemse volkeren en Derde Wereld, tot Reclaim the streets, Attac en Wereld Sociaal Forum, ja zelfs tot ondernemers die maatschappelijk verantwoord economie willen bedrijven.

Die beweging is dus zo veelzijdig als je maar kan indenken en dat is de vertaling van alle problemen die de huidige globalisering met zich meebrengt. Maar net omdat al die problemen meer en meer met elkaar te maken hebben, is er druk om elkaar te vinden en zelfs een noodzaak om samen te werken. Met als kern de vakbonden, boerenbewegingen en milieuorganisaties kan zij uitgroeien tot de eerste werkelijk mondiale sociale beweging, een beweging voor een meer duurzame, sociale en democratische wereld.

Meer lezen

Twintig jaar na hoogtij antiglobalisme. En nu? | Pala 15-8-2021

Met kwaadheid alleen bouw je geen andere wereld – waarin de antiglobalisten (voorlopig) tekortschieten | bewerking van de uitleiding van het boek De antwoorden van het antiglobalisme. Van Seattle tot Porto Alegre, p. 244-251, verscheen op 30 januari 2002 op Pala.be en in De Morgen.

Onder andere tientallen interviews met deelnemers aan het eerste Wereld Sociaal Forum in 2001 vormden de basis voor het boek dat in september verscheen: Barrez Dirk, De antwoorden van het antiglobalisme. Van Seattle tot Porto Alegre, 2001, p.45-51 | Zie inhoudstafel | Globalisering, wat is dat nu? Hoofdstuk uit deel I - globalisering

Waar blijft de antiglobalistische agenda? | Pala.be 3-2-2002 - Deze beschouwingen verschenen op het einde van het tweede Wereld Sociaal Forum in Porto Alegre, tegelijkertijd met de Franstalige editie van het boek De antwoorden van het antiglobalisme, met als titel  Une autre mondialisation est possible. De Seattle à Porto Alegre

lees ook het uitgebreide artikel

Het gezicht van de globalisering. Over het wereldburgerschap in onze globaliserende wereld

website Wereld Sociaal Forum

zie ook globalisering, neoliberalisme, Wereld Sociaal Forum

antimonopoliewetten search for term

Wetgeving die moet beletten dat één bedrijf of handelaar misbruik maakt van een monopoliepositie of dat bedrijven of handelaars het op een akkoordje gooien om de normale concurrentie op de markt te omzeilen door bijvoorbeeld prijsafspraken of dat concurrerende bedrijven overgaan tot een fusie met hetzelfde marktverstorende effect.

De toenemende internationale concurrentie op de wereldmarkt en de snelle technologische (r)evoluties zouden monopolievorming tegengaan, of alvast moeilijker maken. Maar in werkelijkheid laten de digitale en AI ontwikkeling het tegendeel zien: nieuwe online en datamonopolies duiken op.

Antikartelzaak Microsoft

Terzelfder tijd moet men eind 20ste eeuw vaststellen dat het digitale monopolie dat Microsoft vestigt (met Windows en Internet Explorer) net samenvalt met de jongste globaliseringsgolf. Er komt een antikartel rechtszaak van in de VS. Maar tot een opsplitsing van het bedrijf komt het uiteindelijk niet. (1)

Datajacht

De om zich heen grijpende digitalisering, nog versterkt door artificiële intelligentie, leidt begin 21ste eeuw tot een vrijwel ongeremde datajacht. Een ongeziene concentratie van geld en macht belandt bij een handvol monopolistische dataverzamelaars: Alphabet (met z’n al 20 jaar volstrekt dominante zoekmachine Google) gevolgd door Meta met o.a. Facebook en Instagram, Apple, Amazon en ook nog altijd Microsoft, verder Tiktok en mogelijk Open AI. Vooral in China heersen Chinese tegenhangers als Baidu, Alibaba en Tencent.

Antikartelzaak Google zoekmonopolie

Op 5 augustus 2024 oordeelt een Amerikaanse rechter dat Google een onwettig monopolie uitoefent in online zoeken. (2)

Antikartelzaak Google advertentiemonopolie

Op 9 september 2024 begint in de VS een tweede antitrust of concurrentierechtszaak tegen Google met als aanklacht dat het bedrijf onwettig de online advertentiemarkt monopoliseert. (3)

Voetnoten

(1) Wikipedia – United States v. Microsoft

(2) Wikipedia - United States v. Google (2020), antitrust suit targeting Google's search engine practices

(3) Wikipedia - United States v. Google (2023), antitrust suit targeting Google's digital advertising practices

Lees ook

Google veroordeeld voor onwettig zoekmonopolie

zie ook datademocratie, digitaal

arbeid search for term

Zowat overal ter wereld is het vooral werken geblazen om te kunnen leven.

Let wel, arbeid is niet hetzelfde als contractuele loonarbeid voor een werkgever. Onnoemelijk veel mensen werken voor zichzelf en hun familie of als zelfstandige, ze zijn landbouwer, veeteler, visser, handelaar, kapper of kleermaker. Altijd is cruciaal of men genoeg verdient om behoorlijk te leven wat voor de helft van de mensen niet het geval is. De meeste landbouwers verdienen ronduit slecht. Heel veel werk in de zwarte of informele economie is onderbetaald. En ook de talrijke zogenaamde hamburgerjobs bieden een salaris onder het levensminimum. Nog erger is dat er gewoon veel te weinig werk is.

De wereld staat dus voor de zware uitdaging om voldoende nuttig en fatsoenlijk betaald werk te creëren voor iedereen die wil werken. Probleem is dat de huidige globalisering vrijheid en rechten voor geld, goederen en diensten creëert zonder de rechten van arbeid te beschermen. Zo komt onze ambitie om iedereen loon naar werken te bieden in de verdrukking. De beloning voor wie werkt daalt en ze stijgt voor kapitaal. Die ongelijke machtsverdeling brengt ook grotere inkomensongelijkheid en meer armoede mee.

arbeidersbeweging search for term

zie werknemersbeweging

arbeidsnormen search for term

Binnen de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) onderhandelen regeringen, werknemers en werkgevers over arbeidsconventies en aanbevelingen. Daarin leggen zij de overeengekomen arbeidsnormen vast. Sinds 1919 zijn reeds 189 conventies en 205 aanbevelingen goedgekeurd (2019). Daarmee is een conventie echter niet meteen afdwingbaar in alle lidstaten van de IAO. Een conventie wordt maar dwingend wanneer een lidstaat ze ratificeert.

De fundamentele arbeidsnormen - vrijheid van vereniging of vakbondsvrijheid, het recht op collectieve onderhandelingen, geen dwangarbeid, geen discriminatie op de werkvloer, geen kinderarbeid – moeten volgens een IAO Verklaring uit 1998 door iedereen worden nageleefd. Naast de fundamentele arbeidsnormen zijn er conventies over tal van arbeidsverbonden thema’s: werkgelegenheid, arbeidsinspectie, tripartiete sociaal overleg op nationaal vlak, veiligheid en gezondheid, sociale zekerheid, arbeidsduur, ontslagrecht,…

De IAO heeft controlemechanismen opgezet om de toepassing van de conventies op te volgen.

De commissie van onafhankelijke deskundigen rapporteert elk jaar over hoe de normen zijn toegepast in de lidstaten.

De commissie voor de toepassing van de normen die drieledig is samengesteld met vertegenwoordigers van regeringen, werknemers en werkgevers.

En ten derde is er het drieledige comité voor de vakbondsvrijheid. In de praktijk blijkt de IAO vooralsnog te zwak om de arbeidsnormen overal afdwingbaar te maken. Zij beschikt niet over de machtsinstrumenten waarover bijvoorbeeld de Wereldhandelsorganisatie wel beschikt.

website IAO over internationale arbeidsnormen

zie ook fundamentele arbeidsnormen, Internationale Arbeidsorganisatie

Argentinië search for term

Hoe een rijk land arm wordt, dat is wat Argentinië in het begin van de 21ste eeuw aan de wereld toont. Tot ruim na de Tweede Wereldoorlog was dit land één van de rijkste van de wereld. De Argentijnen hadden het goed, ze leefden zoals wij en zelfs beter. Iedereen had werk in hun welvaartstaat met de sterkste industrie van heel Zuid-Amerika, met goede gezondheidszorg, onderwijs en openbaar vervoer.

Maar hun politici laten hen in de steek en hun militairen maken het met een staatsgreep alleen maar erger. De economie krijgt het moeilijk. Zo raakt Argentinië in de greep van het Internationaal Monetair Fonds maar het ‘herstelbeleid’ van dat IMF duwt het land volledig in de economische afgrond.

De Argentijnse industrie wordt weerloos uitgeleverd aan de wereldmarkt, het resultaat is catastrofaal. Duizenden fabrieken gaan dicht, vele honderdduizenden verliezen hun werk en in 2002 leeft 58 % van de bevolking in armoede en sterven kinderen van honger in een land dat voedsel voortbrengt voor wel driehonderd miljoen mensen, dat is acht maal de eigen bevolking. De grote middenklasse bevolking, met een levensstijl zoals doorsnee Europeanen, verdwijnt in grote mate. Er rest een kleine minderheid van superrijken en vooral veel, heel veel armen.

Bijna alleszeggend is de evolutie van de inkomensverdeling. In 1973-74 waren de 10 procent armste Argentijnen zeven keer armer dan de 10 procent rijkste. Dat maakt het mogelijk dat Argentinië een grote middenklasse had. In 2003 is die verhouding tussen arm en rijk 1 op 43. De inkomenskloof is dus enorm gegroeid.

Niets zegt dat dit ook de toekomst van Europese landen zal zijn. Dat hoeft zeker niet zo te zijn. Maar het is wel een waarschuwing. Een land met slechte politici riskeert zijn welvaart te ondergraven. En wat na 2003? Het is waar dat het de jongste jaren bergop gaat met Argentinië. Maar dat is heel relatief: wie van de hoogste toppen helemaal tot beneden is gevallen, kan bij het beklimmen van de eerste hellingen inderdaad zeggen dat het omhoog gaat. Maar dat blijft veel lager dan vroeger. Een kapotte welvaartstaat herstel je niet zo snel.

Lees ook opinie We moeten onze welvaartsmachine beschermen

Web-tv - Argentinië: hoe een rijk land arm wordt

armoede search for term

Armoede is in de eerste plaats een gevolg van een gebrek aan inkomen. En dat gebrek is geen natuurramp. Mensen of samenlevingen zijn arm en verdienen te weinig omdat ze niet over de middelen en mogelijkheden beschikken om welvaart te creëren, of omdat de gecreëerde welvaart onvoldoende verdeeld geraakt. En soms hebben ze de pech dat het allebei waar is, dat de weinige welvaart terecht komt bij maar heel weinig mensen.
Die ongelijke inkomensverdeling heeft alles te maken met ongelijke machtsverdeling. Om meer inkomen te verwerven en dus armoede te bestrijden is het nodig dat mensen meer te zeggen krijgen, dat ze meer politieke en economische macht verwerven dus. In die strijd speelden en spelen sociale bewegingen, vooral de werknemersbewegingen, een cruciale rol.
Het belang van behoorlijk vergoed werk om fatsoenlijk te kunnen leven kan bijna onmogelijk overschat worden. Vandaar dat ook het realiseren van dit recht op werk nooit teveel kan worden beklemtoond.

Aziatische crisis search for term

Zelfs de Aziatische tijgers blijken niet ongenaakbaar. De Aziatische crisis van 1997 treft hen zwaar. Ineens blazen de mondiale financiële markten het vertrouwen op in wat ze steeds als wondereconomieën hebben aangeprezen, het geld vlucht massaal weg en de munten kelderen in waarde. Het door het Internationaal Monetair Fonds opgedrongen beleid maakt de zaken nog erger. In goed een half jaar verliezen alleen al in Zuid-Korea, Thailand en Indonesië 15 tot 20 miljoen mensen hun werk en inkomen.

Volgens de voormalige hoofdeconoom van de Wereldbank en Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz zal het zelfs enkele decennia duren vooraleer deze landen volledig zullen herstellen van de onnodig diepe economische crisis die ze door de schuld van het IMF te verduren kregen. Vooral is de Aziatische crisis een waarschuwing dat volledige liberalisering of vrijmaking van de financiële markten niet zonder gevaren is.

Aziatische tijgers search for term

Vooral vanaf de jaren zestig van vorige eeuw realiseren Zuid-Korea, Taiwan en de stadstaten Singapore en Hongkong een spectaculaire industrialisering en indrukwekkende groeicijfers. De vier oorspronkelijke tijgers of draken katapulteren zich in één of twee generaties van een soms Afrikaans naar een Zuid-Europees welvaartspeil. Later volgen Thailand, Maleisië, Indonesië en de Filippijnen dit voorbeeld, met wisselend succes.

Het wondermiddel is exportgeleide groei maar dan wel op hun zelfgekozen voorwaarden. Zo verdelen Zuid-Korea en Taiwan de grond, investeren in onderwijs en gezondheidszorg, beschermen hun landbouw en hun opkomende industrie, veroveren vanuit die gesloten binnenlandse markt de wereldmarkt… en altijd kiezen ze voor relatief grote welvaartsgelijkheid. Dit is allerminst volgens het ontwikkelingsrecept of de regels van IMF, Wereldbank en Wereldhandelsorganisatie die volkomen onterecht naar deze succesverhalen wijzen als een bewijs van hun gelijk.

Azië search for term

veruit het meest bevolkte continent op onze Aarde en vaak het werelddeel van de toekomst genoemd waarheen snel het zwaartepunt verschuift, vooreerst het economische.

Toch vertoont Azië heel verschillende ontwikkelingen, ook binnenin landen als China en India die grote subcontinenten zijn.

Naast metropolen als Tokio, Sjanghai, Singapore en Mumbai die hun rijkdom dikwijls opvallend uitstallen telt Azië nog altijd de meeste armen en hongerigen op deze wereld. In de jaren ’90 van vorige eeuw is het aantal armen in Zuid-Azië zelfs gestegen, vooral op het platteland. Inpassing in de wereldeconomie brengt niet voor iedereen meer welvaart.

Opvallend is dat Azië het snelst ecologisch achteruitboert. De meest vervuilde steden zijn vooral hier te vinden.

zie ook Aziatische crisis  Aziatische tijgers

Go to top

B

banaan search for term

haalt de top 5 van landbouwproducten en is wat de pot schaft voor miljoenen mensen. Bij ons ooit héél exotisch fruit, nu al met de paplepel verorberd.

Zowat 20 procent van de bananenoogst belandt op de wereldmarkt, vooral gecontroleerd door multinationals als Chiquita en Dole en door supermarktketens. Overproductie leidt tot dalende prijzen, lagere inkomens en slechte werkomstandigheden. Welke zullen we dan eten?

Er was een bananenoorlog tussen dollarbananen uit Latijns-Amerika en ACP-bananen uit Afrika of de Cariben die van een Europees voorkeurtarief genieten; de toekomst daarvan blijft onduidelijkheid.

Fair trade bananen garanderen een eerlijke prijs maar halen slechts een beperkt marktaandeel.

Interessant is dat Chiquita, vroeger symbool van al wat fout liep, zich nu werpt op duurzame bananenteelt met respect voor o.a. milieu en arbeidsrechten. Voor de eigen plantages lukt dat al, bij de onderaannemers nog niet volledig.

Barrez Dirk search for term

Dirk Barrez is auteur en hoofdredacteur van Pala.be, een website/nieuwsbrief die hij startte in 2001/2003 en antwoorden zoekt voor een meer sociale, ecologische en democratische wereld. Van 1989 tot 2011 was hij VRT-tv-journalist en reportagemaker voor Panorama en Terzake. In totaal schreef hij 18 boeken.

Opvallende boeken zijn
11 POLITIEKE DWAASHEDEN. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici,
Transitie. Onze welvaart van morgen, 
Coöperaties. Hoe heroveren we de economie,
Van eiland tot Wereld. Appèl voor een menselijke samenleving,
De antwoorden van het antiglobalisme en
Ik wil niet sterven aan de XXste eeuw, het boek dat aan de basis ligt van de Pala website en nieuwsbrief

Een overzicht van zijn boeken en DVD's vindt u hier

Vooral voor VRT maakte hij meer dan 50 documentaires en lange tv-reportages waaronder Het Gezicht van de Honger, Het Mondiale Uitzendkantoor en Koe 80 heeft een probleem.

Hij stond (mee) aan de wieg van diverse maatschappelijke initiatieven, zoals o.a. TransitieNetwerk Middenveld en het TransitieFestival, NewB, Energiedemocratie Vlaanderen, dewereldmorgen, MO*magazine, mondiaal/travailmondial, 11.11.11 uitgeverij, wereldinbeeld.be, ikwilniet.org dat later uitgroeide tot Pala.be ... soms onder het motto: “We maken onze structuren om er kwaad op te kunnen zijn. Anders kunnen we enkel janken van onmacht.”
Zijn jongste initiatieven zijn CoopWijzer. Geld voor de toekomst en het e-boek 10.000 doden & lockdown. Waren ze te vermijden?

basisinkomen search for term

Het basisinkomen is een inkomen dat iedereen individueel krijgt, van de geboorte tot de dood, onvoorwaardelijk.

Waarom? Omdat alle mensen recht op waardig leven hebben. Dat is in mondiaal perspectief wellicht het belangrijkste pro-argument.

Meer lezen - Pala artikels over het basisinkomen en mondiaal basisinkomen (selectie)

Voor iedereen een mondiaal basisinkomen van minstens een kwart euro per dag  - deze Pala bijdrage uit 2003 biedt een gebalde kijk op het concept, heeft aandacht voor zowel de bezwaren als de voordelen ervan, en bekijkt ook de financiële haalbaarheid.
Deze Pala bijdrage is gebaseerd op een hoofdstuk uit Ik wil niet sterven aan de XX^ste eeuw (1999) wat meteen illustreert dat pleitbezorgers van het basisinkomen al langer actief zijn.

Het pleidooi voor een basisinkomen wordt verder uitgewerkt in het boek Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving, p. 139-145 (artikel 25 van het Programma voor een menselijke samenleving)

In 2018 verschijnt de actualisering Mondiaal basisinkomen sterkste troefkaart voor leefbare wereld als derde deel van de Pala artikelreeks Migratie en ontwikkeling: de olifanten in de kamer.

Geef de armen gewoon geld - een idee dat wereldwijd veld wint (2009)
Geef dat geld, 175 euro per maand, direct aan de burgers (6-5-2015)
Basisinkomen, iedee in opmars (2016)
Tegen zombie mensenrechten bepleit VN-rapporteur basisinkomen (2017)
Raad van Europa spreekt zich uit voor basis- of burgerschapsinkomen (2018)

bedrijven search for term

vormen een belangrijke motor van de huidige globalisering.

Flink geholpen door technologische (r)evoluties zijn zij op de vrijgemaakte markten de drijvende kracht achter economische globalisering. Ze dragen onmiskenbaar bij tot de welvaart op onze wereld. Weinigen weigeren hun producten of diensten.

Maar we worstelen met hun steeds minder geremde concentratie- en monopoliezucht en met hun honger om van alles koopwaar te maken. Ook hun principes van concurrentie en winststreven, die binnen het economische terrein een zeker nut hebben, overwoekeren snel hele sectoren van de samenleving.

Publieke dienstverlening, cultuur, media, wetenschappelijk onderzoek, ja zelfs onderwijs en sociale zekerheid in sommige landen worden gekoloniseerd door economisch en bedrijfsmatig denken. Veel meer dan vroeger speelt ook hier de markt, komen ze onder verregaande invloed van bedrijven of gaan ze (deels) over in hun handen.

zie ook maatschappelijk verantwoord ondernemen

 

belastingen search for term

onder de toelichting overzicht van belangrijke Pala artikels met link

Zonder belastingen geen goede samenleving. Onze welvaartsstaten zijn maar mogelijk omdat we vooral via een progressieve inkomensbelasting de inkomens kunnen herverdelen, de sociale zekerheid (mee) financieren en investeren in o.a. goed onderwijs, gezondheidszorg en best ook een duurzame economie met nuttig werk voor iedereen. Te weinig belastingen heffen is zo veel als zeggen dat vlot auto’s van 100.000 euro of meer kunnen kopen belangrijker is dan werkverschaffing of inkomen voor talloze minder bedeelden.

In onze globaliserende wereld zijn ook mondiale publieke goederen nodig, denk maar aan controle op en vernietiging van massavernietigingswapens, een VN politiemacht om o.a. massamoorden te voorkomen, stoppen van de overbevissing en vervuiling van de zeeën, afdwingen van minimale sociale regels zodat alvast kinderarbeid en slavernij niet meer kunnen, onderzoek naar armoedeziekten, een tegenwicht om multinationals te controleren. Er is ook internationale inkomensherverdeling nodig zodat alle mensen minstens genoeg hebben om menswaardig te leven.

En dus moeten we mondiale belastingen heffen om dit alles te kunnen betalen, vooreerst bij wie rijker is en via heffingen op activiteiten die sociaal, ecologisch en economisch schadelijk zijn. In die logica heffen we mondiale belastingen prioritair op internationale financiële verrichtingen en – zolang die er zijn – op de uitstoot van broeikasgassen, op de miskenning van sociale rechten en op monopolistische winsten.

Enkele Pala artikels over belastingen

Fiscale oneerlijkheid. Sterke schouders dragen lichte lasten |2-5-2019

De politiek is weggegleden van zelfs maar de schijn van eerlijke fiscaliteit. Dat ondermijnt sociale rechtvaardigheid en milieuvriendelijkheid, zo belangrijk voor goede samenlevingen.

Corona nodigt uit om belastingen deels te begraven | 23-6-2020

We gaan de coronacrisis toch niet alleen met belastingen betalen? Want er is een prima alternatief. Zet de corona relance miljarden grotendeels om in aandelen van bedrijven, dan zorgen die straks voor overheidsinkomsten.

De wonderjaren van de VS zijn lang voorbij. Toen werden miljardairs echt belast | 26-6-2019

Als Amerikaanse miljardairs pleiten om meer belastingen te betalen, refereren ze naar de wonderjaren van de VS. Toen werden superrijken als vanzelfsprekend zwaar belast en genoot het hele land van goede infrastructuur.

Apple betaalt (bijna) belastingen | 19-9-2018

Apple heeft 14,3 miljard euro op een geblokkeerde rekening gestort. Dat is de volledige som aan achterstallige belastingen en intresten die het bedrijf aan Ierland moet betalen... als het ook in beroep ongelijk krijgt.

De Apple miserie is helemaal terug: fiscale concurrentie | 16-7-2020

Het Europees Gerecht heeft geoordeeld dat Apple toch geen 13 miljard euro belastingen moet betalen aan Ierland. De miserie van fiscale concurrentie tussen verschillende landen ligt weer volop bloot.

Meest rampzalige industrie betaalt amper belastingen | 8-3-2018

Rio Tinto omzeilt voor de door haar gecontroleerde Oyu Tolgoi mijn in Mongolië 700 miljoen dollar aan belastingen in Canada en Mongolië … Dit betreft slechts één van de vele mijnen die worden uitgebaat.

Voor wanneer lage emissie havens en luchthavens? | 17-4-2018

Ja, waarom zijn er eigenlijk nog geen lage emissiezones voor schepen en vliegtuigen? Want hun groeiende belasting voor de planeet en bedreiging voor het klimaat zijn niet te harden.

De ongecontroleerde macht van multinationals  | 3-12-2013

Echte democratie vereist greep op ons economische bestaan. Een zware bedreiging voor economische democratie, en dus voor democratie, blijft de vrijwel ongecontroleerde en ongecontesteerde macht van multinationals.

Leve de fiscus... nu ook nog wereldbelastingen | 24-6-2004

Het is voor u misschien een verrassende manier van kijken. Wat een geluk dat de fiscus er is!

Zie ook fiscale concurrentie

Belgisch Sociaal Forum search for term

2000 deelnemers zorgden op zaterdag 21 september 2002 voor een vliegende start van het Belgisch Sociaal Forum. Meer dan 150 organisaties hadden vooraf hun handtekening gezet onder de beginselverklaring van het Forum. Belgische vakbonden, NGO's, klassieke en nieuwe sociale bewegingen vonden elkaar voor een gemeenschappelijk project.

Met het forum hopen ze de dynamiek die sinds januari 2001 op het Wereld Sociaal Forum te Porto Alegre is ontstaan, verder te zetten en te verspreiden in steden, dorpen, wijken, bedrijven, organisaties en scholen in België. De slogan “Een andere wereld is mogelijk” blijft de centrale leuze die het streefdoel vertolkt, namelijk het globaliseren van rechtvaardigheid, vrede en solidariteit.

Grote ontmoetingsdagen van het Belgisch Sociaal Forum zijn er na 21 september 2002 nog op 10 mei 2003, vlak voor de parlementsverkiezingen van dat jaar, en op 16 december 2006.

zie ook Europees Sociaal Forum, Wereld Sociaal Forum

bevolking search for term

zijn we met te veel? In 2015 telt de wereld 7,350 miljard mensen. In de toekomst kijken is niet makkelijk, maar omstreeks 2050 zullen we in de medium schatting meest waarschijnlijk met zowat 9,73 miljard zijn. Ongeveer zoals vandaag zouden 1,29 miljard mensen in de nu rijke, vooral industriële landen leven, daar komt vergrijzing van. De nu veel armere landen zien hun bevolking aangroeien van goed 6,18 tot wel 8,44 miljard, met volgens sommigen dreigende overbevolking. Tegen 2100 zou de groei stevig terugvallen met een wereldbevolking van dan waarschijnlijk 11,21 miljard.

Het is waar dat te veel mensen voor problemen kan zorgen, zeker in landbouweconomieën die het moeilijk krijgen om voedsel en inkomen mee te laten groeien. Geboortebeperking is een stukje van de oplossing, maar enkel op vrijwillige basis en in combinatie met veel meer onderwijs, gezondheidszorg en zelfbeschikking voor vrouwen.

De andere – veel minder vertelde - kant van het verhaal is dat een Noord-Amerikaan 50 tot 100 maal meer verbruikt dan een Afrikaan. Niet enkel geboortebeperking is nodig, vooral een rechtvaardiger verdeling van de welvaart dringt zich op. 

www.un.org/popin/

http://esa.un.org/unpd/wpp/

biodiversiteit search for term

Dieren en planten waren nooit veilig voor de mens maar hun uitstervingsritme ligt veel hoger dan ooit, een rijkdom die wellicht voor altijd verloren gaat.

Heel vreemd want ons overleven hangt volledig af van de natuurlijke verscheidenheid van levende organismen en hun ecosystemen. Ze leveren cultuurgewassen, vlees en vis om te eten, industriële gewassen als rubber, katoen of hout, ook energie, geneesmiddelen en, niet te vergeten, ze bieden rust en recreatie. De meest productieve gewassen zijn veredeld en hebben behoefte aan regelmatige kruising met hun uitstervende primitieve voorouders.

De biodiversiteit behouden is de boodschap, in de eerste plaats de zogenaamde Vavilov-gebieden die de grootste plantenrijkdom herbergen, bijna allemaal in zuidelijke landen gelegen zoals Peru, Ethiopië of Zuid-Oost-Azië. Het Biodiversiteitsverdrag uit 1992 moet ons daarbij helpen. Het trad in werking in 1997.

Lees meer of raadpleeg

Pala artikel Hoe behouden we dieren en planten? Biodiversiteit - Planetaire grenzen 2

Website Living Planet Index

Late media-ontdekking: zesde massale uitsterving dreigt

Website Global Environment Outlook 

biopiraterij search for term

Basmati rijst is lekker, geurig en voedzaam. Dat is zo omdat tientallen generaties van Indiase landbouwers die rijstsoort hebben verbeterd en veredeld tot wat die nu is. Maar nooit is een landbouwer op het idee gekomen: ik heb die plant verbeterd en nu is ze van mij. Altijd is deze rijst het gezamenlijke bezit van de Indiase boeren en boerinnen gebleven, het was hun collectieve erfgoed, zelfs dat van de hele wereld. In 2001 verkreeg een Amerikaans bedrijf het patent op enkele varianten van Basmati rijst, tot ontzetting van vele Indiërs. Zij verzetten zich tegen wat zij ervaren als het wegkapen of inpikken van hun gewassen. En zij vrezen voor hun inkomen doordat ze minder zullen kunnen verkopen in het buitenland. Mogen stukjes plant, dier of mens, levend materiaal dus, privé-eigendom worden via patenten? De biotechnologiebedrijven zijn voor want die biodiversiteit vormt hun economische en commerciële basis. Vele boerenbewegingen, milieubewegingen en wetenschappers zijn tegen het verhandelen van genen en monopoliseren van gewassen, o.a. omdat het kleine boeren en inheemse volkeren zwaar benadeelt. De Indiase wetenschapster en activiste Vandana Shiva is één van de bekendste tegenstandsters.

zie ook biodiversiteit, patent, TRIPS

bnp search for term

zie bruto nationaal product

boerenbewegingen search for term

Boerenbewegingen zijn de meest succesrijke antiglobalisten in de rijke landen. Daar slagen ze erin om de landbouw in grote mate buiten de wereldmarkt te houden. Zo verwerven ze een leefbaar inkomen. 

Wereldwijd pleiten boerenbewegingen voor een leefbaar platteland via de afscherming van regionale markten en raken ze het erover eens dat ze elkaar niet de duvel mogen aandoen met exportsubsidies. 

Samen met de arbeidersbeweging en de milieubeweging vormen ze de sterkste motors van de andersglobaliseringsbeweging.

Bretton Woods search for term

Na de beurscrash van 1929, de economische crisis en zelfs ineenstorting wereldwijd, de massaal door dictaturen weggespoelde democratieën en het inferno van de Tweede Wereldoorlog dat 52 miljoen mensenlevens eist, kan de mensheid eindelijk puin ruimen.

Voor de heropbouw en om de wereldeconomie in betere banen te leiden, worden in 1944 in het stadje Bretton Woods (VS) het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank opgericht. Tientallen jaren lang is de evaluatie van deze Bretton Woods instellingen eerder positief.

Al vlug is er ook kritiek te horen op hun exclusief op groei gericht ontwikkelingsmodel. Duurzame ontwikkeling, armoedebestrijding, inkomens(her)verdeling en mensenrechten komen laat of niet in hun blikveld en blijven meer intentie dan werkelijkheid.

Vooral na 1980 worden ze onder vuur genomen voor hun acute en eenzijdige hang naar volledig vrije markten en privatiseringen.

Zie ook Internationaal Monetair Fonds Wereldbank

broeikaseffect search for term

Het natuurlijk broeikaseffect zorgt ervoor dat het op Aarde lekker warm is met gemiddeld 15°C.

Maar te veel CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer versterken dat broeikaseffect en vele wetenschappers vrezen voor een extra opwarming en voor klimaatverandering.

Ze raken ervan overtuigd dat vooral industrie, verwarming, vervoer en dus de mens – die overmatig veel steenkool, olie en gas verstookt - verantwoordelijk zijn voor die extra broeikasgassen.

En ze wijzen op de gevaren van o.a. een stijgende zeespiegel, toenemend natuurgeweld en (te) snel opschuivende klimaatzones.

Om dit risicogedrag, het grootste ecologische deficit van de huidige globalisering, tegen te gaan is er het Kyoto Protocol dat de uitstoot van broeikasgassen beperkt en inwerking trad in 2005. Maar het is bijna zeker onvoldoende en dus maar het begin van een adequaat antwoord.

www.ipcc.ch

zie ook klimaatverandering

bruto nationaal product search for term

Het bruto nationaal product of bnp telt gewoon op wat er zoal aan goederen en diensten is voortgebracht in een land. Of rekent die productie om per inwoner van dat land, gemiddeld natuurlijk.

Maar wat het resultaat daarvan is, daar vertelt de meetlat niets over. Of die inwoners lang leven of vroeg sterven, ziekelijk zijn of niet, geschoold of ongeschoold, of er superrijken zijn naast hopen ondervoede drommels of vooral een redelijk verdienende middenklasse, daar vertelt de hoogte van het bnp weinig of niets over.

Ronduit kortzichtig is dat het bnp geen rekening houdt met het verlies van natuurlijk kapitaal dat onze economie veroorzaakt.

Lees meer over het bruto nationaal product of bnp het artikel
Geen krommere meetlat dan het bruto nationaal product (bnp) - eerste artikel in de reeks 'Hoe duurzaamheid meten?'

Zie ook de term ontgroei 

bureaucratie search for term

Weinig menselijke realisaties zonder organisatie, denk aan scholen, overheden, spoorwegen, multinationals of NGO’s.

Maar, het is al te waar, geen menselijke organisaties zonder bureaucratie, een steeds dreigend fenomeen van immobilisme en nutteloze hiërarchie, zowel in de privé, bij de overheid als in de civiele samenleving.

Het bureaucratische onvermogen van vele organisaties om buiten de oude krijtlijnen oplossingen te zoeken leidt ertoe dat nieuwe mondiale problemen veel te lang zullen voortwoekeren, dat we b.v. voorlopig vruchteloos wachten op mondiale belastingen, inkomensherverdeling, afdwingbare milieunormen of een permanente VN-politiemacht.

zie ook

 

Go to top

C

China search for term

Eeuwenlang is China goed voor ongeveer een klein kwart van de wereldbevolking en van de mondiale welvaart. De 19e en de 20ste eeuw tonen een opmerkelijke terugval. Door de snelle groei van de jongste decennia evolueert China naar zijn vertrouwde dimensie.

De discussie blijft woeden, is China nu een economische grootmacht of vooral toch nog een arm land? Het beste antwoord is dat China het één en het ander is. Maar laten we vooral enkele cijfers spreken over de Chinese economische ontwikkeling.

Tussen 1990 en 2006 neemt het aandeel in de economische wereldproductie toe van 2 tot 5,5 %, dat is bijna een verdrievoudiging. In reële koopkracht is het Chinese aandeel zelfs ruim 15%. In 1983 is Japan goed voor 8% van de werelduitvoer en China voor 1,2%. Goed twee decennia later, in 2006, is Japan met 5,1% van de wereldexport voorbijgestoken door China dat al 8,1% voor zijn rekening neemt.

Ja, China is flink op weg om de fabriek van de wereld te zijn in de 21ste eeuw. En zelfs als consument klopt China al meer dan eens de Verenigde Staten. China verbruikt meer steenkool (sinds 1986), meer staal (1999), meer gsm’s (2001) en meer vlees (1992). De VS consumeert in 2007 wel nog drie maal meer olie en telt tweeëndertig maal meer luchthavens. Schaduwzijde is dat China ook de snelst groeiende bijdrage levert aan de opwarming van de Aarde. (01/06/2006)

Voor meer informatie over de opgang van China en internationale arbeidsverdeling lees artikel met link naar oorspronkelijke bronartikel

circulaire economie search for term

Een circulaire economie is ontworpen voor hergebruik en herstel. Ze beoogt altijd het behoud van de hoogst mogelijke nuttigheidswaarde van producten, componenten en materialen. Daarbij maakt ze onderscheidt tussen biologische en technische levenscycli. Het doel is te komen tot een voortdurende positieve kringloopontwikkeling: die behoudt of verbetert natuurlijk kapitaal, optimaliseert de opbrengsten en minimaliseert de systeemrisico’s door de eindige voorraden en de hernieuwbare stromen te beheren. Dat zijn meteen de principes van deze economie.

In een echte circulaire economie bestaat verbruik alleen maar via biologische stromen. Anders moet het niet om verbruik maar om gebruik gaan. Alle hulpbronnen worden hernieuwd in biologische kringlopen of hersteld en hergebruikt in de technische kringloop.

Bron van deze korte definitie is het Pala boek Barrez Dirk, Transitie. Onze welvaart van morgen, p.138.

Lees meer in de Pala artikelreeks BETROUWBARE CIRCULAIRE ECONOMIE - ga naar overzicht , naar de inleiding of meteen naar het eerste artikel

civiele samenleving search for term

zie middenveld

Club van Londen search for term

wanneer landen hun buitenlandse schuldenlast niet meer aankunnen, komen hun bankiers samen in de Club van Londen om een schuldherschikking te onderhandelen.

Club van Parijs search for term

deze club verzamelt 19 rijke landen die leningen geven aan ontwikkelingslanden. Wanneer het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een schuldencrisis in een ontwikkelingsland vaststelt, onderzoekt die Club van Parijs de mogelijkheden om de schuld te verminderen en/of te herschikken. In ruil daarvoor moeten die landen vanaf de jaren ’80 meer en meer hun economieën liberaliseren en hun overheidsuitgaven beperken.

Club van Parijs

Club van Rome search for term

deze denkgroep verzamelt sinds 1968 wetenschappers, economen, zakenmensen, internationale ambtenaren en toppolitici die een betere wereld betrachten.

Meest bekend is hun rapport De grenzen aan de groei uit 1972, fel bejubeld en bekritiseerd, dikwijls verkeerd geciteerd.

De conclusies van het rapport zijn dat

1) bij ongewijzigde trends van bevolkingsgroei, industrialisering, vervuiling, voedselproductie en uitputting van de natuurlijke hulpbronnen de groeigrenzen binnen de 100 jaar worden bereikt,

2) verandering en de opbouw van een duurzame economie mogelijk zijn en

3) als de wereld voor 2) kiest, we onze kans op succes vergroten naarmate we sneller beginnen.

Dit rapport zet het probleem van een duurzame ontwikkeling, en vooral dan van de ecologische duurzaamheid, op de wereldagenda. In 2004 verschijnt een actualisering.

De Club van Rome werkt al die tijd via conferenties en rapporten.

In 2005 verschijnt het opvallende rapport Grenzen aan privatisering dat wel 50 gevallen van al dan niet gelukte privatiseringen uit de hele wereld onderzoekt en één algemene conclusie trekt, let op voor extremen. Het is een overtuigend pleidooi om pragmatisch tewerk te gaan en te kijken wat werkt, en wat niet werkt bij privatiseringen.

Bij de veertigste verjaardag van het rapport De grenzen aan de groei verschijnt 2052. A Global Forecast for the Next Forty Years - dit boek biedt een vooruitblik en vertelt, in de woorden van de auteur, hoe stom mensen de volgende 40 jaar zullen zijn

Uit het jaar van de vijftigste verjaardag van deze Club dateert het rapport Come On! Zowel in de betekenis van Komaan! Je gaat me toch niet vertellen dat de huidige trends duurzaam zijn! Als van Komaan! Blijf toch niet vasthangen aan verouderde filosofieën en maak toch mee die spannende reis naar duurzaamheid!

Club van Rome

Meer lezen in verwante Pala artikels

Als het over privatisering gaat, zijn wij geen extremisten - over het rapport Grenzen aan privatisering

2052 vertelt hoe stom mensen volgende 40 jaar zullen zijn - over het boek 2052. A Global Forecast for the Next Forty Years

Come On! is het jongste rapport van de Club van Rome - rapport uit 2018, de club wordt dan 50 jaar

Code van Journalistieke Beginselen (1982) search for term

Aangenomen door de Algemene Vereniging van Beroepsjournalisten in België (AVBB), de Belgische Vereniging van Dagbladuitgevers (BVDU) en de Nationale Federatie van Informatieweekbladen (NFIW) - sinds 1999 FEBELMA - in 1982.

De vrijheid van meningsuiting is één van de fundamentele rechten van de mens. Zij is een essentiële voorwaarde voor een goed voorgelichte publieke opinie.

Teneinde bij te dragen tot het behoud van de integriteit en de vrijheid van de pers hebben de BVDU en de AVBB de hierna volgende code van journalistieke beginselen aangenomen.

1) Persvrijheid

De persvrijheid is de voornaamste waarborg voor de vrijheid van meningsuiting zonder dewelke de bescherming van de andere fundamentele burgerrechten niet kan gewaarborgd worden.
De pers moet het recht hebben ongehinderd gegevens te verzamelen en informatie en commentaren te publiceren teneinde de vorming van de publieke opinie te verzekeren.

2) De feiten

De feiten moeten onpartijdig verzameld en weergegeven worden.

3) Onderscheid tussen informatie en commentaar

Het onderscheid tussen de weergave van de feiten en de commentaren moet duidelijk merkbaar zijn. Dit principe mag geen beperking vormen voor de krant om haar eigen visie en het standpunt van anderen weer te geven.

4) Respect voor verscheidenheid van opinie

De pers erkent en respecteert de verscheidenheid van opinie, zij verdedigt de vrijheid van publicatie van verschillende standpunten. Zij kant zich tegen elke vorm van discriminatie op grond van geslacht, ras, nationaliteit, taal, godsdienst, ideologie, volk, cultuur, klasse of overtuiging in de mate dat de alzo beleden overtuigingen niet in conflict komen met het respect voor de fundamentele rechten van de menselijke persoon.

5) Respect voor de menselijke waardigheid

De uitgevers, de hoofdredacteuren en journalisten moeten de individuele waardigheid en privacy respecteren; zij moeten iedere ongeoorloofde inmenging in persoonlijke pijn en smart vermijden, tenzij overwegingen i.v.m. de persvrijheid zoals onder artikel 1 bepaald, dit noodzakelijk maken.

6) Voorstellen van geweld

De misdaden, het terrorisme en andere daden van wreedheid en onmenselijkheid mogen niet geroemd worden.

7) Rechtzetting van foutieve informatie

Feiten en informatie die na publicatie ervan foutief blijken te zijn, moeten rechtgezet worden en dit zonder beperking, onverminderd de wettelijke beschikkingen inzake het recht op antwoord.

8) Bescherming van informatiebronnen

Vertrouwelijke informatiebronnen mogen niet onthuld worden zonder de uitdrukkelijke toelating van de aanbrengers.

9) Geheimhouding

De vrijwaring van het geheim karakter in privé- en staatsbelangen, zoals voorzien door de wet, mag de persvrijheid zoals onder artikel 1 bepaald niet aantasten.

10) Rechten van de mens

Indien er tegenstelling zou kunnen ontstaan tussen de beoefening van de vrije meningsuiting en andere fundamentele rechten van de mens, moeten uitgevers en hoofdredacteuren op eigen verantwoordelijkheid beslissen aan welk recht voorrang verleend wordt na raadpleging van de betrokken journalisten.

11) Onafhankelijkheid

De kranten en journalisten mogen aan geen enkele druk toegeven.

12) Advertenties

De advertenties moeten dermate opgemaakt worden dat de lezer ze niet kan verwarren met de berichtgeving.

Zie ook Verklaring der plichten en rechten van de journalist (1971)
zie ook media

comité voor de vakbondsvrijheid search for term

zie arbeidsnormen

commissie van onafhankelijke deskundigen search for term

zie arbeidsnormen

commissie voor de toepassing van de normen search for term

zie arbeidsnormen

commons search for term

Eerst een ultrakorte definitie. In essentie gaat het bij commons of gemeengoed om alles wat mensen delen.
Of, net iets langer, het zijn hulpbronnen die gemeenschappelijk bezit zijn of gedeeld worden door gemeenschappen.

Gemeen goed coöperaties zijn vaak de meest aangewezen oplossing om de commons of gemeenschappelijke goederen te beheren, van natuurlijke hulpbronnen als grond of water tot erfgoed en intellectuele eigendom. Privatisering van dat gemeen goed brengt bijna altijd waardeverlies mee en ontzegt de vrije toegang aan alle anderen. Maar ook overheden blijken al te dikwijls niet de beste beheerders van gemeen goed.

Lees ook het hoofdstuk 'Hoe beheren wat van iedereen is? Gemeengoed' in het boek Coöperaties. Hoe heroveren we de economie?

Een uittreksel uit dat boek 'Coöperaties buitenspel gezet in slag om energie' is hier te lezen

zie ook publiekciviele samenwerking | publiekscoöperatie | tragedie van de commons

concurrentie search for term

voor velen een vanzelfsprekend goede zaak want perfecte concurrentie op een volledig vrije markt bevordert economische efficiëntie en leidt tot lagere prijzen. Die ideale mededinging is echter bedreigd wanneer er maar één (monopolie) of enkele (oligopolie) aanbieders zijn, door prijsafspraken of door fusies tussen concurrenten.
Velen vrezen dat in een steeds vrijere wereldmarkt onbegrensde concurrentie ons zuur zal opbreken als ze niet samen gaat met afdwingbare mondiale sociale en milieunormen. Anders leidt die concurrentie tot slechtere loon- en arbeidsvoorwaarden, sociale achteruitgang, afbraak van de welvaartsstaat, milieuverloedering en ondermijning van de democratie.
In arme landen zoals Bangladesh, India en Sri Lanka zijn door de toegenomen concurrentie de lonen in de kledingindustrie sinds het eind van vorige eeuw zelfs gedaald. Werkweken van zeventig uur zijn geen uitzondering en talrijk zijn de inbreuken tegen de vakbondsvrijheid. Nog altijd is er kinder- en dwangarbeid. De druk die van de economische globalisering uitgaat vernietigt werkgelegenheid in het formele circuit om die te vervangen door niet-gereglementeerd thuiswerk en productie in illegale ateliers. Natuurlijk is dat werk slechter betaald, zijn contracten ver te zoeken en is er geen sprake van sociale bescherming of controle op veiligheid en gezondheid.

Conventie Culturele Diversiteit search for term

Op 18 maart 2007 is het zover. De Unesco Conventie over de Bescherming en Promotie van de Culturele Diversiteit is van kracht geworden.Die conventie is belangrijk als tegenwicht voor de huidige globalisering die de economie bijna ongeremd buiten haar oevers doet treden. Ze legt haar regels van concurrentie, privatisering of commercialisering op aan samenleving, media, wetenschap en zelfs onderwijs, waar ze dikwijls meer schade dan goed aanricht.

We zien b.v. hoe de wetenschap via contractonderzoek met de industrie haar waarden van vrij onderzoek en openbaarheid verkoopt.We merken hoe de pletwals van een westerse economie en cultuur die zich overal opdringt al te dikwijls de talen, levenswijzen en culturen van vele gemeenschappen in verdrukking brengt, van nomaden die niet meer mogen rondtrekken tot oerwoudbewoners die hun bossen gekapt zien.In een poging dit culturele deficit te keren, keurde de Unesco op 20 oktober 2005 de Conventie Culturele Diversiteit goed zodat landen b.v. hun eigen filmproductie mogen ondersteunen, een forse uitzondering op het principe van vrijhandel.

Intussen hebben tweeënvijftig landen de Conventie geratificeerd, daarbij ook de Europese Unie, en dat is een primeur.

Unesco website over Conventie Culturele Diversiteit (ook in Frans en Spaans)

Global Alliance for Cultural Diversity (ook in Frans en Spaans)

Corporate Watch search for term

Cette organisation étudie l’impact des grandes entreprises, en particulier les multinationales, sur la société et l’environnement.

www.corporatewatch.org.uk

CorpWatch search for term

Entend intensifier le contrôle démocratique sur les multinationales, dans l’intérêt des droits de l’homme, des droits des travailleurs et de la justice écologique.

www.corpwatch.org

corruptie search for term

Onaanvaardbare manier om rijk te worden.

Het kunnen politici of ambtenaren zijn die misbruik maken van hun functie en verantwoordelijkheid; of managers van grote bedrijven die de boeken vervalsen en zich verrijken ten koste van aandeelhouders, personeel of samenleving; of financiers die fortuinen vergaren of basis van misleidende informatie of voorkennis.

 

coöperatie search for term

Een coöperatie is een bedrijf

Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie.

Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders, zoals een naamloze vennootschap of ander privébedrijf, wel om de gedeelde economische, sociale, culturele en/of ecologische doelstellingen te realiseren van de coöperanten. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.

Belangrijk om op te merken is dat coöperaties wel degelijk bedrijven zijn. Ook de Internationale Coöperatieve Alliantie (ICA), dat is de mondiale koepelorganisatie, hamert daar op; maar evenzeer, en daarin onderscheiden ze zich van andere bedrijven, dat ze in handen zijn van de leden en door hen worden geleid. Al die leden hebben een gelijkwaardige stem in hun onderneming en ze beheren hun onderneming democratisch.

Niet geldgedreven, maar waardegedreven

Wat hier meteen uit blijkt, is dat coöperatieve bedrijven niet in de eerste plaats financiële winst nastreven maar veel meer waardegedreven zijn. Natuurlijk is voldoende winst nodig om met de nodige investeringen de toekomst veilig te stellen en om een gerechtvaardigd dividend uit te keren voor het kapitaal dat de coöperanten verschaffen. Veel essentiëler voor coöperaties dan winst zijn echter de talrijke waarden die ze willen waarmaken.

Het zelf nemen van verantwoordelijkheid en de daarmee verbonden waarde van zelfredzaamheid behoren daartoe. Gelijkheid is natuurlijk ook een coöperatieve waarde, en billijkheid, verder ook solidariteit. ICA herinnert eveneens aan de ethische waarden die altijd al hoorden bij het coöperatieve gedachtegoed, de openheid voor nieuwe leden, eerlijkheid, sociale verantwoordelijkheid en zorg dragen voor anderen. Niet verbazingwekkend springt zeker de waarde van democratie in het oog, de wil tot participatieve besluitvorming en democratische controle en eigenaarschap. Ze is hier vernoemd als laatste waarde, niet omdat ze de minste zou zijn maar net om ze extra in de verf te zetten.

Geen politieke democratie zonder economische democratie

De coöperatieve ondernemingsvorm is een belangrijke hefboom om niet enkel politieke democratie maar ook economische democratie te realiseren. Bedenk immers dat democratie pas echt betekenis krijgt wanneer het gelijkheidsbeginsel niet enkel politiek maar ook economisch krachtig doorbreekt en dus zowel de politieke democratie als haar economische zuster sterk ontwikkeld en heel levenskrachtig zijn.

Het recht op kapitaal en het recht om welvaart te creëren – basisrechten voor alle mensen - vormen fundamenten van die economische democratie. Wanneer de mens zijn of haar arbeid inbrengt in een breder productieproces komt het erop aan die essentiële doelstelling van het democratiseren van onze economie waar te maken. Ze krijgt uitwerking door medebeheer, zelfbeheer, coöperatieve samenwerking, gezamenlijke eigendom van productiemiddelen en andere democratische economische organisatievormen. Het is in het licht van deze ambitie om de economische democratie te realiseren dat de kracht van coöperaties haar volle betekenis krijgt. (1)

Waardegedreven als ze zijn, geven coöperaties op basis van hun principes vorm aan de economische democratie. Dat is van een onschatbare waarde omdat democratie maar echt betekenis krijgt wanneer het gelijkheidsbeginsel niet enkel politiek maar ook economisch krachtig doorbreekt.

Bron: Barrez Dirk, Coöperaties. Hoe heroveren we de economie? , 2014, p.28-29 - voor info en bestellen klik hier

(1) Zie ook Barrez Dirk, Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving, 2008, p. 55-64 - voor info en bestellen klik hier

coöperaties search for term

zie coöperatie

culturele deficit search for term

De huidige globalisering doet de economie bijna ongeremd buiten haar oevers treden. Ze legt haar regels van concurrentie, privatisering of commercialisering op aan samenleving, media, wetenschap en zelfs onderwijs, waar ze dikwijls meer schade dan goed aanrichten. We zien b.v. hoe de wetenschap via contractonderzoek met de industrie haar waarden van vrij onderzoek en openbaarheid verkoopt. We merken hoe de pletwals van een westerse economie en cultuur die zich overal opdringt al te dikwijls de talen, levenswijzen en culturen van vele gemeenschappen in verdrukking brengt, van nomaden die niet meer mogen rondtrekken tot oerwoudbewoners die hun bossen gekapt zien. In een poging dit culturele deficit te keren, keurde de Unesco op 20 oktober 2005 de Conventie Culturele Diversiteit goed zodat landen b.v. hun eigen filmproductie mogen ondersteunen, een forse uitzondering op het principe van vrijhandel.

Go to top

D

datademocratie search for term

onder de toelichting overzicht van belangrijke Pala artikels met link

We staan allen onder toezicht. Op internet worden we gevolgd en geclassificeerd.

En waarom al die datajacht? Onze meest persoonlijke gegevens, overtuigingen, zelfs persoonlijkheidskenmerken zijn koopwaar geworden.

Dit heeft geleid tot de grootste geld- en machtsconcentratie ooit in handen van privé concerns: GAFA, te weten Google, Apple, Facebook, Amazon (soms ook aangevuld met Microsoft).

Overheden, zelfs de zich meest democratisch wanende, concentreren zich allerminst op de bescherming van hun burgers tegen de monopolistische dataverzamelaars, nochtans een kerntaak. In plaats daarvan profiteren ze van hun bestaan om zelf grootschalig burgers te kunnen bespioneren.

Datastrijd met zware gevolgen

Niet enkel raken we onze privacy kwijt.

Ook ons koopgedrag wordt verregaand gemanipuleerd.

Evenals ons kiesgedrag: Brexit, Trump,…

En ook ons gedrag tout court: de grootste politieke excessen vertonen zich blijkbaar zelfs in de meest bevolkingsrijke landen. China met zijn op de rails gezette sociaalkredietsysteem. India met Aadhaar, een identificatieprogramma dat afnemen van vingerafdrukken en irisscans voor tal van zaken verplicht wil stellen.

Belangrijkste Pala artikels met betrekking tot datademocratie

We staan allen onder toezicht (28 november 2018)

We worden gevolgd en geclassificeerd. Onze meest persoonlijke gegevens, overtuigingen, zelfs persoonlijkheidskenmerken zijn koopwaar geworden. In plaats van hen te beschermen tegen datareuzen profiteren overheden ervan om zelf grootschalig burgers te bespioneren. Zeg niet dat u het niet wist.

1 jaar GDPR: is uw privacy beschermd? (27 mei 2019)

Al een jaar leren we leven met GDPR. Zijn burgers nu beter beschermd tegen digitale reuzen als Google en Facebook? De leden van de werknemerscoöperatie Nestor zijn daar niet van overtuigd.

E-prikkeldraad en de herovering van de digitale commons (13-02-2017)

We kennen al lang de voordelen van kennis delen, denk aan boeken en bibliotheken. Maar blijft dat lukken nu vooral Google, Facebook, Uber, Airbnb … niet ophouden hun elektronische prikkeldraad te plaatsen in wat eigenlijk de publieke ruimte van internet is?

Deze bijdrage bouwt verder op Keizer Facebook. Sociale netwerken helemaal niet sociaal - een analyse (28-10-2010)

Als algoritme bepaalt wie steun krijgt, is er geen sociale zekerheid voor iedereen (21 augustus 2023)
Om te beslissen over wie al dan niet kan genieten van steun, vertrouwen overheden steeds meer op automatisering. Zo vallen velen echter onterecht uit de boot… en sneuvelt het recht van iedereen op sociale zekerheid.

De nodige impact, de juiste schaal (27/3/2018)

Fairphone, Framadrive en tal van andere noodzakelijke alternatieven om onze wereld te verduurzamen hebben één grote beperking: ze zijn niet goed bezig, of zeker niet goed genoeg.

Wie informatie zoekt, die vindt... maar niet met Google (19/12/2016)

Digitale prikkeldraad bestrijden - Global Commission on Internet Governance (11/3/2014)

zie ook antimonopoliewetten digitaal

De grenzen aan de groei search for term

Voor vele jongeren – in dit geval al wie pakweg jonger dan 50 is – zal het een koude douche zijn, of zelfs ronduit schokkend. Wanneer ze weet krijgen van het rapport The Limits of Growth uit 1972, dat toen al accuraat de toename van de CO2-concentratie voorspelde mét als oorzaak de verbranding van fossiele brandstoffen door de mens, zullen ze zich terecht afvragen: ‘Maar waar is jullie verstand gebleven? Politiek, economie en samenleving wisten al die tijd dat de wereld een gevaarlijke, onhoudbare koers aan het varen was. Waarom hebben jullie – politici in de allereerste plaats – decennia gewacht om in te grijpen?’

Het besef van het belang en de dringendheid van een omslag was evenwel groot in die tijd. Ter illustratie, nog datzelfde jaar verscheen onder andere de Nederlandse vertaling van The Limits of Growth met als titel Rapport van de Club van Rome. De grenzen aan de groei. Het rapport was inderdaad bedoeld voor die denkgroep. Die verzamelt sinds 1968 en tot vandaag wetenschappers, economen, zakenmensen, internationale ambtenaren en toppolitici uit alle werelddelen. Ze delen een grote bezorgdheid over de problemen die opduiken voor de mensheid. Daarom vragen ze in 1970 aan de Systems Dynamics Group van het befaamde Massachusetts Institute of Technology (MIT) om een studie te maken.

De grote verdienste van dat rapport is dat het uitgaat van het wereldsysteem Aarde en wijst op de onhoudbaarheid van de groeitrends inzake industrialisering, bevolking, vervuiling, voedselproductie en uitputting van natuurlijke hulpbronnen. Het poneert ook zonneklare conclusies.

Een ecologisch en economisch evenwicht is mogelijk

Wie zal vandaag de drie conclusies uit The Limits of Growth tegenspreken? Ten eerste: bij ongewijzigde trends zullen we binnen honderd jaar de grenzen aan de groei bereiken. Ten tweede: het is mogelijk die trends te veranderen en een toestand van ecologisch en economisch evenwicht op te bouwen. Ten derde: als alle volken het tweede verkiezen, zal de kans op succes groter zijn naarmate ze sneller beginnen.

Nogmaals, dat alles dateert uit 1972, en weinig informatie raakt in die tijd meer verspreid over de aardbol of krijgt meer aandacht. Er is zelfs niet de minste reden voor excuses in de aard van ‘dat wisten we niet’ of ‘dat konden we niet weten’.
 

Bron voor deze term is het boek Barrez Dirk, Transitie. Onze welvaart van morgen, p.19-20

De Val der Engelen search for term

De Val der Engelen. Waarom ontwikkelingsorganisaties falen is een boek dat Dirk Barrez schreef in 1991 over "de ontaarding van de internationale samenwerking" zoals in de titel van de inleiding staat.

Te langzaam dringt door hoe belangrijk het geheel van mensenrechten is dat onze wereld moeizaam heeft opgebouwd. Burgerlijke en politieke rechten, economische, sociale en culturele rechten, ze wijzen allemaal de weg naar een meer menselijke wereld.

De auteur acht de niet-gouvernementele ontwikkelingsorganisaties (NGO's) onvervangbaar als zij streven naar veranderingen in de wereldverhoudingen tussen Noord en Zuid die vandaag tot de miskenning van zovele mensenrechten leiden.

Hulp is de allerarmste vorm van samenwerking

Maar er rijzen problemen als NGO's vergeten dat hun opdracht om mensenrechten draait en bijna uitsluitend vertalen in financiële hulp. Want hulp is net de allerarmste en allerslechtste en dus meest verwerpelijke vorm van internationale samenwerking. Waarom?

Ten eerste omdat hulp het ontwikkelingsprobleem niet meer in termen van mensenrechten - en dus in politieke termen - plaatst maar wegbergt in de sfeer van de hulp, de caritas, de liefdadigheid.

Ten tweede omdat de NGO's de mythe creëren en koesteren dat hun hulp, hun ontwikkelingssamenwerking ook echt zou helpen de problemen van de Derde Wereld op te lossen.

Ten derde omdat NGO's die vergeten dat hun opdracht om mensenrechten draait en een politieke uitdaging is, niet meer zijn dan hulporganisaties. Ze worden meer deel van het probleem dan van de oplossing.

Inhoud van De Val der Engelen

Na een inleidende blik op de echte wereld vandaag en op het ontstaan van NGO's, toont dit gewild striemend pamflet in een eerste deel dat het de NGO's vooral om geld is te doen.

Dan volgt het kernprobleem: we ontdekken dat de NGO-hulp niet bijdraagt tot de ontwikkeling van Derde Wereldlanden en waarom hun hulp niet kan werken.

Het derde deel verdiept zich in de verblindingsmachine die de NGO-wereld is geworden.

De uitleiding waarschuwt voor dooddoeners en schetst de contouren van een mogelijk alternatief.

"Meest besproken onuitgegeven boek"

Nog voor het pamflet uitgegeven geraakt, doet De Val der Engelen ongezien veel stof opwaaien: kranteninterviews, debatten, massaal bijgewoonde discussieavonden, voorpublicaties, verspreiding van ongeautoriseerde kopieën, zelfs boekbesprekingen... Al vindt het twee jaar lang geen uitgever - meer dan één krabbelt terug onder NGO-druk, een democratisch land onwaardig - mee daardoor wordt het al die tijd misschien wel het "meest besproken onuitgegeven boek".

Uiteindelijk verschijnt De val der engelen. Waarom ontwikkelingsorganisaties falen, 1991, 79 p. in Het orkest van de Titanic. Werken aan andere Noord-Zuid verhoudingen, een boek uitgegeven door VUBpress & Student Aid in 1993. Zij zorgen mee voor een bredere en betere publieke discussie.

Op zowel onorthodoxe als klassieke wijzen slaagt het pamflet in zijn ambitie om een debat en een open dialoog te stimuleren over de doelstellingen van NGO's en de essentie van internationale samenwerking. Als reactie ontstaat onder andere de denkgroep Ekstermolengroep.

Twintig en zelfs dertig jaar na het schrijven blijft De Val der Engelen meer dan eens een referentie in het nog altijd aan de gang zijnde debat over de rol van de NGO's in onze globaliserende wereld waarin de rechten van mensen, samenlevingen én de Aarde zwaar miskend blijven.

Lees ook
Negen redenen waarom hulp niet helpt | Samenvatting van de in De Val der Engelen uiteengezette redenen, argumenten, mechanismen waarom of waardoor hulp niet helpt | 12-12-1992

Vind de inhoudstafel van het pamflet onderaan het volledige artikel De Val der Engelen. Waarom ontwikkelingsorganisaties falen

Boekinfo
Barrez Dirk, De Val der Engelen. Waarom ontwikkelingsorganisaties falen, 1991, 79 p. in Hans Achterhuis, Dirk Barrez, Yash Tandon, Melanie Schellens, Antonio Elizalde, Alan Fowler, Jean Bossuyt, Het orkest van de Titanic. Werken aan andere Noord-Zuid verhoudingen, VUBpress & Student Aid, 1993, 216 p.

Meer lezen
Welke toekomst voor onze Noord-Zuid NGO's? | 11-9-2007
Ontwikkelings- en milieuwereldje moeten uit hun cocon | 17-11-2015
Jawel, ontwikkeling en transitie zijn heel verwant | 15-5-2017
Van vlag tot hashtag? | 8-10-2015
Verafgoding van dictators | 26-11-2016

degrowth - zie ontgroei search for term

delokalisatie search for term

eind 2002 sluit Philips Hasselt de deuren, 1400 mensen verliezen hun job, het werk verhuist vooral naar Hongarije en China. Textiel- en confectiefabrieken van Mexico tot Tunesië en Bangladesh ervaren de mokerslag van de Chinese industrie.

Delokalisatie – de verhuis van economische activiteiten naar andere landen of regio’s - overkomt miljoenen werknemers, in rijke landen én in arme landen. Economische activiteit verschuift steeds sneller doorheen de wereld, op zoek naar de goedkoopste en voordeligste plekken. Die vrijheid om te ondernemen leidt dikwijls tot grotere productiviteit en betere producten. Delokalisatie hoeft niet negatief te zijn, op voorwaarde dat er nieuwe werkgelegenheid komt en opvang voor wie toch uit de boot valt. En waar het werk naartoe gaat moeten de mensen meer gaan verdienen en betere arbeidsvoorwaarden verkrijgen. Maar ook een negatief scenario is mogelijk. De ongeremde jacht op de goedkoopste en meest onbeschermde arbeid verandert het mondiale economische speelveld in een strijdperk met vooral verliezers. Voor steeds meer mensen is werk, inkomen en dus het leven zelf wankel. Ongelijkheid en armoede groeien. Uiteindelijk verliest ook de economie zelf bij zoveel dalende koopkracht. Om dit scenario te voorkomen moeten we dringend afspreken welke minimale regels van sociale bescherming en zekerheid niet langer straffeloos mogen overtreden worden in de wereld.

We moeten ons hoeden voor een al te somber toekomstbeeld. De leegloop van de industrielanden is niet voor morgen. De volledige of gedeeltelijke sluiting van een Belgische fabriek om ze ergens anders neer te poten, blijft eerder uitzonderlijk. Het komt vaker voor dat bedrijven elders filialen oprichten om een gedeelte van de productie uit te besteden, een ander product te ontwikkelen of een nieuwe markt aan te boren. Er is dus een groot verschil tussen de zogenaamde delokalisatie met afbouw die gelukkig niet zo veel voorkomt en delokalisatie met expansie of diversificatie.

artikel en video over het verhaal van Philips Hasselt

democratisch deficit search for term

de economie is de voorbije decennia door het wegvallen van vele grenzen als het ware in de mondiale champions league gaan spelen. Maar overheid en samenleving spelen vooral nog nationaal, een beetje Europees en veel te weinig op wereldschaal. Zo verliezen ze hun democratische greep die hen binnen de nationale grenzen in staat stelde de nodige sociale en ecologische spelregels op te leggen aan de economie en haar te gebruiken om de welvaartsstaat te realiseren. Dat lukt niet langer wanneer de economische macht huist bij multinationals, enkele grote landen, instellingen zoals IMF en bovenal zoiets ongrijpbaars als de volledig vrije wereldmarkt. Het democratisch deficit kan enkel maar worden overwonnen indien politiek en samenleving zich op wereldvlak organiseren om de economie afdwingbare regels op te leggen. Daarvoor moet ook de overheersende opvatting sneuvelen dat politiek zich ver moet houden van de economie.

Derde Wereld search for term

Ander woord voor ontwikkelingslanden, arme landen of het Zuiden.

Oorspronkelijk maakte de term het onderscheid met de eerste wereld van de Verenigde Staten en zijn bondgenoten, het ‘westerse blok’, en met de tweede wereld van de Sovjetunie en zijn bondgenoten, het ‘oosterse blok’.

Die tweede wereld bestaat eigenlijk niet meer, maar daarom schuift de Derde Wereld nog niet op.

Al in de nadagen van het kolonialisme werden de arme landen gedoopt met de afschuwelijke verzamelnaam ‘Derde Wereld', waarmee talloze verschillende mensen, volkeren, culturen en vormen van levensvoorziening zomaar op één hoop werden gegooid. We zullen het jammer genoeg met die benaming moeten stellen.

Er is ook wel een verantwoorde reden om de grof veralgemenende begrippen Derde Wereld of het Zuiden te gebruiken. Er is namelijk een punt van gemeenschappelijkheid dat deze zo verscheiden wereld vertoont, of beter, opgedrongen heeft gekregen. Toen het Westen zich ontwikkelde en zich militair en economisch de sterkste wist, heeft het op nietsontziende wijze zowat de hele wereld in die ‘ontwikkeling' betrokken. Die wereld bood uitzonderlijk succesvol weerstand - Japan -, ging vaker ten onder - Inca's, Azteken - en moest meestal de aftocht blazen op militair, politiek, economisch en soms zelfs cultureel en religieus vlak. De onderontwikkeling was in gang gezet, de Noord-Zuiddeling werd eennieuw en vrij duurzaam gegeven. Ironischerwijze is de kloof tussen Noord en Zuid het sterkst gegroeid toen het kolonialisme naar de geschiedenisboeken was verwezen.

De jongste decennia is de wereld echter complexer geworden. Nieuwere industrielanden als Zuid-Korea of Taiwan kunnen maar moeilijk nog tot de Derde Wereld worden gerekend. En landen als China, India of Brazilië behoren minstens tot een heel andere categorie dan de meeste Afrikaanse of dan de Centraalamerikaanse landen.

Vroeger al liep de kloof tussen rijk en arm natuurlijk niet enkel tussen maar ook door de samenlevingen binnen landen zelf. Vandaag is dat meer dan ooit het geval. De Derde Wereld rukt op in de traditionele ‘eerste wereld', en die eerste wereld tref je ook meer aan in die vroegere ‘Derde Wereld'. Overal neemt de inkomenskloof tussen arm en rijk toe.

deregulering search for term

wie de vrije markt en niets dan de markt wil laten spelen, ziet graag zoveel mogelijk regels afgeschaft. Dereguleren hangt dus nauw samen met liberaliseren, normen en wetten zouden enkel maar hinderlijk zijn voor de vrije markt. Niemand kan beweren dat een wettendiarree zoals b.v. in België het samenleven beter maakt, al is het maar omdat vele wetten dode letter blijven. Al even dwaas is om niet de voordelen van een goede marktwerking te plukken. Maar meest dwaas is de ambitie om regelgeving en overheden volledig uit het economische leven te bannen, want dat maakt één regel dominant, dan telt enkel nog het recht van de sterkste en de rijkste. Als het om onze welstand draait, om wat we in het leven nodig hebben en belangrijk vinden, zijn het wetten die de rechten van de zwakkeren beschermen, of het nu gaat om werknemers, kleine ondernemers of zelfstandigen, consumenten, het milieu, inheemse volkeren, ja zelfs aandeelhouders.

zie ook liberalisering, neoliberalisme, privatisering

Dexia search for term

Overzicht van Pala artikels over de ineenstorting van de Belgische bank Dexia - zie verder ook onder geld

In het eerste decennium van de eenentwintigste blazen ze bij de Belgische Dexia bank zowat de grootste luchtbel uit het financiële universum. Vanaf 2007, en zeker vanaf 2008, kon een nuchter waarnemer opmerken dat deze bank zich had geïnstalleerd op een vulkaan van rommelkredieten.

In september 2008 liep het volledig fout… alleen was het niet Dexia dat de rekening moest betalen van zijn gokschulden. Omdat Dexia – net als Fortis en KBC – een zogenaamde systeembank is, kon ze afdwingen om te worden gered op kosten van de belastingbetaler.

Najaar 2011 gebeurt het niet langer onvoorstelbare opnieuw: Dexia klapt ineen en moet een tweede maal worden gered.
Opnieuw wordt de rekening doorgeschoven naar de vooral Belgische royale belastingbetalers. Onze overheid zegt toe om maar liefst 54 – vierenvijftig – miljard euro aan risicokredieten af te dekken bij Dexia. Even voluit in cijfers: 54.000.000.000 euro, een onvoorstelbaar groot bedrag.

66. Tijd voor ernstige beslissingen over geld. We maken van Fortis en Dexia opnieuw 'onze' banken (30-9-2008)

Schade en scherven Dexia-debacle niet te overzien (27-10-2011)

Gokstaat België – nu het Dexia stof gaat liggen, wat hebben we geleerd? (11-10-2011)

Moet de welvaartstaat afgebroken om de schuld van Dexia te betalen? (1-3-2012)

België, kolonie van Frankrijk (14-3-2012)

Na de Dexia-commissie: gelach, verwondering en ontgoocheling (27-3-2012)

Dexia-debacle: alleen de Belgische burgers verdienen kwijting (13-5-2012)

Publiekscoöperaties voor Proximus, Belfius en VRT de betere oplossing (22-1-2014)

digitaal search for term

Alom oprukkende digitalisering, nog versterkt door artificiële intelligentie, is ongetwijfeld één van de allerbelangrijkste mondiale dynamieken vanaf het laatste kwart van de twintigste eeuw...

Een (r)evolutie waar heel veel bedenkingen over te maken zijn, vooral dan:

- de nooit geziene economische machtsconcentratie die de huidige digitalisering meebrengt;

- de al bijna even ongeziene argeloosheid van samenleving en politiek;

- de grote risico's en gevaren van al te losgelaten digitalisering, algoritmes en artificiële intelligentie;

- de nood aan  gedecentraliseerde digitalisering en
aan echte datademocratie.

Dit zijn de belangrijkste Pala artikels:

Van zogenaamde ‘sociale media’ tot AI, argeloosheid is de rode draad | 25 mei 2023
Ineens lijkt AI of artificiële intelligentie overal terwijl ze eigenlijk al decennia in opmars is. Maar er vindt inderdaad een versnelling plaats. En argeloosheid daarover kunnen we maar beter missen, zeker nu zelfs de bazen van OpenAI, Alphabet en Microsoft regulering vragen: alsof Exxon in 1965 zou vragen om een klimaatakkoord.

De veiligheid van AI: Bletchley Verklaring | 15 november 2023
De eerste landenconferentie over mogelijkheden en risico’s van artificiële intelligentie, en de nood aan internationale samenwerking, heeft de Bletchley Declaration opgeleverd. Maar hoeveel overeenstemming is er echt?

Als algoritme bepaalt wie steun krijgt, is er geen sociale zekerheid voor iedereen | 21 augustus 2023
Om te beslissen over wie al dan niet kan genieten van steun, vertrouwen overheden steeds meer op automatisering. Zo vallen velen echter onterecht uit de boot… en sneuvelt het recht van iedereen op sociale zekerheid.

Wereld onbehaaglijk gewrongen tussen VS en China, tussen metamacht en totalitarisme | 25 april 2022
De VS als - voorlopig nog - enige supermacht en Amerikaanse internetgiganten als overwinnaars van globalisering en digitalisering… met enkel China als ernstige uitdager. Kan de rest van de wereld nog een ongebonden weg uit?

Wie beheerst de nieuwste onderzeekabels? | 16 januari 2022
Heel lang beheerste het Britse rijk de cruciale onderzeekabels. Vandaag hebben de datamultinationals Alphabet, Meta en Microsoft die ambitie. Waarom? Die communicatiekabels met namen als Marea en Dunant verzorgen vrijwel alle overzeese datatrafiek.

The Facebook Files | 5 oktober 2021
Facebook ligt de jongste tijd zwaar onder vuur. Maar waarmee begon dat? De Facebook files van The Wall Street Journal, en die gaan nog over veel meer dan de schade die Instagram aan jongeren toebrengt.

Hoe omspringen met artificiële intelligentie systemen? | 5 april 2019
We gebruiken artificiële intelligentie of AI al lang, denk bijvoorbeeld aan online suggesties voor boeken, muziek of wat dan ook. Met het oprukken van AI systemen rijzen er echter fundamentele politieke vragen. Hoeveel macht geven we aan de technologie en de bedrijven die er gebruik van maken? Hoe verzoenen we hun activiteiten met privacy en andere essentiële democratische waarden en mensenrechten?

We staan allen onder toezicht | 28 november 2018
We worden gevolgd en geclassificeerd. Onze meest persoonlijke gegevens, overtuigingen, zelfs persoonlijkheidskenmerken zijn koopwaar geworden. In plaats van hen te beschermen tegen datareuzen profiteren overheden ervan om zelf grootschalig burgers te bespioneren.

E-prikkeldraad en de herovering van de digitale commons | 13 februari 2017
We kennen al lang de voordelen van kennis delen, denk aan boeken en bibliotheken. Maar blijft dat lukken nu vooral Google, Facebook, Uber, Airbnb … niet ophouden hun elektronische prikkeldraad te plaatsen in wat eigenlijk de publieke ruimte van internet is?

Keizer Facebook. Sociale netwerken helemaal niet sociaal - een analyse | 28 oktober 2010
Zijn we zo hard op ons hoofd gevallen dat we onze vrijheid van communicatie inleveren bij Facebook en andere zogenaamde sociale netwerksites? Zo gek deze nieuwe almachtige keizers te laten beslissen over wat wel en niet mag in het samenlevingsverkeer? Zo dom om te begrijpen dat de nieuwe sociale netwerken helemaal niet zo sociaal of publiek zijn?

zie ook antimonopoliewetten datademocratie

Vind alle artikels over digitalisering onder het thema digitaal

dividend search for term

Als een bedrijf financiële winst maakt, kan die (deels) worden gebruikt om de aandeelhouders te vergoeden voor het geld dat ze ter beschikking stellen. De winst die wordt uitbetaald wordt gedeeld door alle aandelen. Dat bedrag is dan het dividend per aandeel.

dividend in een duurzame economie

Voor duurzame coöperaties en bedrijven is financiële winst geen doel op zich, de maatschappelijke doelen staan voorop. Toch is in een duurzame economie een verantwoorde vergoeding van het kapitaal van de vennoten niet zonder belang.

Dat is natuurlijk zo omdat ze risico lopen en hun vertrouwen cruciaal is om hun geld te blijven investeren. Voor de hoogte van het dividend is zeker de vergelijking relevant van duurzame bedrijven uit een zelfde economische sector, bijvoorbeeld energiecoöperaties.

Belangrijk om weten is dat een sterk uiteenlopend financieel presteren op de middellange en lange termijn een enorm verschil aan beschikbaar duurzaam kapitaal, zie daarvoor onder financieel rendement.

België - vrijstelling dividenden

Dividenden zijn vrijgesteld van belasting voor aanslagjaar 2019 (inkomsten 2018) tot 640 euro per belastingplichtige en per jaar. De betaalde roerende voorheffing is te recupereren via de belastingaangifte.

De officiële informatie over deze vrijstelling vindt u bij de Federale Overheidsdienst Financiën

drempelwaarde search for term

zie kantelpunt en niet-lineariteit

duurzaam ondernemen search for term

zie maatschappelijk verantwoord ondernemen

duurzaamheid search for term

Duurzaamheid is op een efficiënte wijze de gerechtvaardigde materiële behoeften kunnen invullen van alle nu levende wereldburgers, zonder het vermogen van de komende generaties aan te tasten om in hun behoeften te voorzien. Dat is de vrijwel perfecte definitie van duurzaamheid, en ze is in grote mate schatplichtig aan het VN rapport Our common future uit 1987.

Duurzaamheid wil dus een goed presterende economie die zowel onze planeet respecteert als de mens, daarvoor moeten we minstens het natuurlijk kapitaal in stand houden. Daar zijn we nog heel ver veraf.

Let wel op. De veelgebruikte voorstelling alsof we duurzaamheid moeten zoeken ergens midden in het raakveld van het drietal planeet – samenleving - economie is een farce. Want die systemen bestaan niet naast elkaar. Neen, het economische systeem - de economie - maakt deel uit van het grotere sociale systeem - de samenleving – dat op zijn beurt een deel is van het nog grotere aardse ecosysteem – de planeet.Hieruit volgt dat de economie maar duurzaam kan zijn als ze de sociale grenzen van de samenleving respecteert. En zowel de economie als de samenleving heeft maar een duurzame toekomst binnen de ecologische of planetaire grenzen die de planeet dicteert.

zie ook onder transitie

www.unep.org

duurzaamheidsverslaggeving search for term

Onder druk van de buitenwereld die meer transparantie wil van bedrijven over hun milieu beleid en hun sociaal beleid groeit er in de economische wereld sinds eind vorige eeuw een beweging die pleit om niet enkel aandacht te besteden aan de winstcapaciteit van de bedrijven. Bedrijven moeten ook de sociale en de ecologische balans van hun activiteiten in rekening brengen. In het Engels spreekt men van de drie P's, profit, people en planet, wat in onze taal misschien best vertaald kan worden met winst, mensen en Aarde. Op elk van die drie terreinen moeten bedrijven nagaan wat hun resultaten zijn.

In de jaren negentig duiken de eerste milieurapporten op, met als voorlopers bedrijven als Monsanto en Norsk Hydro. Volgens KPMG stellen in 2000 al achthonderd bedrijven een sociaal en ecologisch rapport op, vijf jaar later zijn er dat al negentienhonderd. De helft daarvan is gecertificeerd door een buitenstaander. Bovenop is er een trend om niet enkel de eigen milieuverplichtingen te onderzoeken maar veel bredere duurzaamheidsrapporten over het sociaal beleid en de ecologische impact af te leveren. De kwaliteit en de betrouwbaarheid van deze niet-financiële berichtgeving neemt snel toe. En wellicht brengt de toekomst meer externe certificering, komen er ook wettelijke verplichtingen om zulke rapporten te publiceren en evolueren we naar een aantal standaard rapporteringsschema’s.

Voor de evaluatie van arbeidsvoorwaarden bestaat intussen al de Social Accountability 8000 standaard, voor duurzaamheidsrapporten is er de standaard AA1000AS en voor de evaluatie van milieubeleid heeft de Europese Unie EMAS ontwikkeld. Maar het lijkt erop dat Global Reporting Initiative (GRI) zich aan het opwerken is tot de universele standaard voor duurzaamheidsrapportering. Dit alles mag niet doen vergeten dat verreweg de meeste bedrijven nog allerminst participeren aan deze evolutie.

zie Global Reporting Initiative, maatschappelijk verantwoord ondernemen

duurzame economie search for term

Als we van lokaal tot globaal onze welvaart willen produceren op een wijze die tegelijk ecologisch én sociaal duurzaam is, hebben we krachtige overheden nodig die de huidige economie in die richting sturen. Want de vrije markt kan veel maar blijkt impotent om snel de hele wereldbevolking inkomen, werk en fatsoenlijk leven te bieden in een omgebouwde economie die niet langer de ecologische pijngrenzen doorboort.

zie ook duurzaamheid voor meer uitgebreide informatie

duurzame ontwikkeling search for term

Uiterst ambigu en onbevredigend stapelbegrip, net als het begrip ontwikkeling zelf, wil zowat alles omvatten en zegt eigenlijk niets. Die onduidelijkheid verbergt dat het feitelijk om een light versie gaat van onze huidige