Van zogenaamde ‘sociale media’ tot AI, argeloosheid is de rode draad

Ineens lijkt AI of artificiële intelligentie overal terwijl ze eigenlijk al decennia in opmars is. Maar er vindt inderdaad een versnelling plaats. En argeloosheid daarover kunnen we maar beter missen, zeker nu zelfs de bazen van OpenAI, Alphabet en Microsoft regulering vragen: alsof Exxon in 1965 zou vragen om een klimaatakkoord.

De nieuwe AI ontwikkelingen zijn niet zonder risico’s voor samenleving en democratie i. Maar wat meest van al zorgen baart, is dat de argeloosheid waarmee politiek en civiele organisaties tien tot vijftien jaar geleden reageerden op de snelle opkomst van de zogenaamde sociale media i er opnieuw is.

Opnieuw hetzelfde verhaal van naïviteit?

Die naïviteit kondigt bijna zeker meer maatschappelijke en politieke onmacht aan. In 2010 vroeg ik me af of “we zo hard op ons hoofd gevallen zijn dat we onze vrijheid van communicatie en verkeer op internet inleveren bij ‘keizer’ Facebook en andere zogenaamde sociale netwerksites? Dat we hen de publieke ruimte die internet moet zijn, laten inpalmen? Wat we nooit aanvaarden van onze echte rivieren, snelwegen of spoorlijnen.”

De waarschuwing is nooit ernstig genomen, de digitale publieke ruimte is argeloos overgeleverd aan privébedrijven. Erger, er is volop toegestaan dat deze bedrijven i de jacht openden op de privégegevens van miljarden mensen en o.a. met die data i de machtigste financieel-economische concerns uitbouwden die de mensheid ooit zag. Samenleving en politiek blijken niet tot meer in staat dan achterhoedegevechten. Nog in 2018 onthulden Amerikaanse senatoren met hun vragen aan Zuckerberg dat ze niet begrepen hoe Facebook, intussen Meta, geld i verdiende.

Als bedrijven publiekelijk om meer regulering vragen

Eén zaak is anders vandaag. Nu vraagt de leiding van het bedrijf Open AI, dat ChatGPT ontwikkelde, zelf om meer overheidsregels en om een internationaal publiek organisme dat de gevaren van AI moet beteugelen… zonder die gevaren overigens adequaat te omschrijven. Net dezelfde dag dringt ook de CEO van Alphabet aan op regulering, twee dagen later wijst de voorzitter van Microsoft op de verantwoordelijkheden van AI-ontwikkelaars en van overheden.

Die vraag is zo tegennatuurlijk voor de machtigste bedrijven, dat ze alarmen moet laten afgaan bij overheden, regulators en tal van organisaties uit de civiele samenleving i. Zij moeten hoogdringend zien te achterhalen en compleet doorgronden wat hier juist aan de hand is. Want het is alsof Exxon in 1965 zou vragen om een klimaatakkoord inclusief uiterst streng toezicht op de uitvoering ervan.

Wat zijn de gevaren van de nieuwste AI, al zeker in combinatie met de massale dataroof van persoonlijke gegevens die nooit is gestopt? Wat zijn de risico’s op o.a. desinformatie, discriminatie, nog meer privacy inbreuken, verregaander manipulatie? En vooral, welk controleverlies op AI riskeren we juist, welke catastrofe scenario’s kunnen zich ontvouwen, kan zelfs het bestaan van de mensheid in gevaar komen door een AI explosie?

Waar staan de AI bedrijven exact met hun superintelligente creaties? Zijn ze er nu al (bijna) de controle over kwijt?

Of perfider, maar ver van onaannemelijk: is de publieke vraag naar regulering (ook) ingegeven door de ambitie van AI bedrijven die vooroplopen, om hun machtsgreep te verankeren en de weg te versperren voor andere gegadigden? … net zoals bv. de heel late Europese GDPR dataregulering allerminst in het nadeel van Alphabet of Meta speelde, integendeel.

Wat brengt de toekomst?

Men hoeft zelfs geen pessimist te zijn om het meest waarschijnlijke scenario in te schatten. De grote gevestigde mega dataconcerns verstevigen dankzij de nieuwe AI mogelijkheden nog hun digitale financieel-economische machtsposities.

Overheden begrijpen te laat wat er echt aan de hand is, en komen hoogstens met regelgeving die vooral als resultaat heeft dat de macht i van de sterksten extra wordt gebetonneerd. Gaandeweg zullen we geconfronteerd worden met de reële risico’s en gevaren en ze veel te moeizaam kunnen inperken of al te machteloos moeten ondergaan.

Zou AI misschien kunnen helpen?

Minst waarschijnlijk is dat samenleving en overheden een prioriteit maken van sterke en controleerbare AI alternatieven die de privacy van burgers doen respecteren, die gevaarlijke manipulaties van mensen, media, andere organisaties en hele democratieën beteugelen en die vooral ook AI ontsporingen die mensen en de hele mensheid bedreigen, voorkomen.
Wat niet belet dat overheden en samenlevingen fundamenteel de plicht hebben om net dat te realiseren, en daar dus verstandig toe aangespoord moeten worden. Vraag is: hoe? Zou AI misschien kunnen helpen?

Dirk Barrez

Hoofdredacteur Pala.be en auteur van TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici  

Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be

Bronnen
OpenAI blog Governance of superintelligence  
Reuters - Microsoft chief calls for humans to rule AI, safeguard critical infrastructure
Wikipedia - Existential risk from artificial general intelligence
Wikipedia – Timeline of artificial intelligence
Wikipedia – Artificial intelligence  
Pala - Keizer Facebook. Sociale netwerken helemaal niet sociaal - een analyse
Voor Pala artikels over datademocratie i, zie het Pala woordenboek