Hoe traag mag inzicht van corona ‘deskundigen’ voortschrijden?

Onze ‘experts’ minimaliseerden zelfs nog begin maart het gevaar van het coronavirus. Wij hadden niet het geluk van landen die mee dankzij alerte deskundigen veel minder getroffen zijn. Waarom leerden de ‘onze’ zo traag?

Een goede samenleving steunt in grote mate op gedegen wetenschap i. Zeker in gezondheidskwesties is zij cruciaal om charlatans te weren. Maar het is opletten dat een terechte verdediging wetenschap niet immuniseert voor gerechtvaardigde vragen, bedenkingen en kritiek.

Onder andere Taiwan, Zuid-Korea, Australië, Nieuw-Zeeland, Griekenland en Finland reageerden sneller en beter op de coronacrisis. Zij tellen in verhouding 2000 tot 10 maal minder doden dan het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Italië, Frankrijk of België. (1)

Pas op 12 maart slaan de Belgische wetenschappers gezamenlijk alarm. Dat is 72 dagen na de eerste maatregelen in Taiwan. Daarmee ligt de kern van het probleem bloot. Maandenlang is er niks gedaan. Er was lange tijd zelfs geen besef van de dodelijke ernst van de situatie. Nooit is er een beleid gestart om de sluipmoordenaar corona i buiten te houden, elke indringing meteen op te sporen en in te dammen, en zo de 11,5 miljoen Belgen effectief te beschermen.

“Hoe is het mogelijk dat we dit niet zagen aankomen?”

Zijn onze ‘deskundigen’ dan in snelheid gepakt door het oprukkende virus? Dat kan geen excuus zijn want het virus bereikte heel wat landen in Azië i, Noord-Amerika en Europa sneller. Ook Duitsland was sneller getroffen en verliest toch veel minder mensen. In Griekenland arriveerde het virus eind februari. Maar heel opvallend, één dag later reeds werden evenementen in het hele land verboden. Dat was een steile leercurve. Onze ‘deskundigen’ zaten toen nog volop in hun ontkenningsfase: “Het was een zware griep, niets om te overdrijven.”

Is het omdat enkele Aziatische landen al kennis hadden gemaakt met het SARS virus? Dat kan niet verklaren waarom tal van landen in andere continenten veel beter presteerden dan België. Overigens, waartoe dient de intense internationale activiteit van wetenschappers? Toch om mee te zijn met alle relevante evoluties? Zodat de samenleving ook op hen kan rekenen wanneer ze meest nodig zijn? Kan de penibele situatie in Hubei aan hun aandacht zijn ontsnapt? Of de uitbraken in Zuid-Korea en Noord-Italië? Of de vroeg genomen maatregelen in Taiwan en elders?

Kunnen we dan stoppen met uitvluchten verzinnen en de werkelijkheid onder ogen zien? De beleidsadviezen in Taiwan, Zuid-Korea en andere landen met een succesvolle aanpak luidden ongetwijfeld anders... en ze waren beter, zoals ook professor Goossens begin mei toegeeft in een interview: “Hoe is het mogelijk dat we dit niet zagen aankomen? Het lag zo voor de hand wat we hadden moeten doen. Begin februari wisten we eigenlijk alles al… We hadden naar andere landen moeten kijken. Naar Taiwan of Zuid-Korea… We hadden die lockdown kunnen voorkomen.”

Vertrouwen moet je verdienen

De Vlaamse rectoren bepleiten vertrouwen in de wetenschap en beklemtonen terecht “het voortschrijdend inzicht en de bijbehorende inconsistenties af en toe, zo vormt wetenschap zich.” Net om vertrouwen volop te verdienen, moet de academische wereld helderheid verschaffen bij een aantal vragen.

Hoe lang mag het duren vooraleer wetenschappers het coronagevaar begrijpen? Hoe lang om de aanpak van de coronacrisis in andere landen op te merken? En hoe lang mag het duren vooraleer deze kennis zich vertaalt in adviezen?

Wanneer wordt de traagheid onaanvaardbaar?

Hoe traag mag dus het voortschrijdend inzicht evolueren over dit nieuwe virus, over de immense gevaren ervan en over de beste aanpak? Wanneer wordt de traagheid onaanvaardbaar? Wanneer wordt ze onbekwaamheid? Wanneer schuldig verzuim?

De Vlaamse rectoren wijzen erop dat “deskundigen ook al eens twijfelen over de beste aanpak… meerdere opties op tafel leggen is een voorwaarde om tot degelijk beleid te komen.”
Is het dan wetenschappelijk aanvaardbaar om de opties waarvoor Taiwan, Zuid-Korea e.a. kozen niet op tafel te leggen? Of is dit een tekortkoming? Of een fout?
Is het wetenschappelijk aanvaardbaar om nog begin maart de bedreiging ernstig te minimaliseren? En pas op 12 maart eensgezind aan de alarmbel te trekken wanneer de optie voor de snelle succesvolle aanpak van Taiwan of Zuid-Korea lang is verkeken?

Als ‘lemmingen’ richting afgrond

Het lijkt wel of al die tijd onze ‘deskundigen’ als vermeende ‘lemmingen’ richting afgrond raasden. Om pas bij het neerstorten van fors voortschrijdend inzicht te getuigen. Het is voor elke gespecialiseerde wetenschapper die advies geeft een zwaar falen om niet tijdig in te zien hoe gevaarlijk een virus dat rondwaart in China i - en al gauw ook elders - ook voor de rest van de wereld kan zijn; om niet tijdig te waarschuwen; en om niet de juiste aanbevelingen te doen.

Toch manifesteert zich een groot en wezenlijk verschil. Er is de wetenschapper die kritisch blijft analyseren en denken, terugkijkt, zichzelf durft evalueren en toegeeft vergissingen en fouten te hebben gemaakt. En er is degene die geen enkele vergissing of mogelijke fout wil zien, laat staan toegeven, die blijft ontkennen dat er betere alternatieven waren en weigert te antwoorden op gefundeerde vragen en kritiek.

Nog twee vragen eisen antwoord. Is wie de eigen inzichten niet meer in vraag stelt of laat stellen, wie niet langer voortschrijdend inzicht zoekt, nog een wetenschapper? Wanneer verliest iemand zijn of haar aanspraak op wetenschappelijkheid; en verdient dus geen plaats meer als wetenschapsadviseur van het beleid?

Geloofwaardige wetenschap is hard nodig

Dit is geen aanval op de wetenschap, integendeel. Voor de geloofwaardigheid van de wetenschap is een open gedachtewisseling noodzakelijk. Hopelijk kunnen we rekenen op de academische openheid en jawel, haar hang naar voortschrijdend inzicht, om ernstig te antwoorden op deze indringende essentiële vragen voor wetenschap, politiek én samenleving. Er staan nog veel crises te drummen. Ook om die succesvol aan te pakken, moeten we op wetenschappers kunnen steunen.

Dirk Barrez

(1) We plaatsen België in dit rijtje van de slechts presterende Europese landen... alhoewel het officiële sterftecijfer nog veertig procent hoger ligt. Zo tellen we voor België zeker niet ‘te veel’ coronadoden, eerder te weinig.

Lees meer in de nieuwe Pala e-publicatie 10.000 DODEN & LOCKDOWN. Waren ze te vermijden? 111 vragen om antwoord, €4,95, is verschenen op 26 mei 2020.
Klik hier voor info en bestellen

De auteur is hoofdredacteur van Pala.be. Zijn recentste boeken zijn 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici en TRANSITIE. Onze welvaart van morgen. Hij was ruim 20 jaar VRT-TV-journalist en reportagemaker.

Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be

Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be

Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier

Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier