Na de beëindiging van een gewapend conflict waarbij de mensenrechten op grove schaal werden geschonden, blijft vaak het dilemma over: gerechtigheid en/of vrede? Algemeen wordt aangevoeld dat de hoofdschuldigen niet ongestraft mogen blijven. Straffeloosheid zou een kaakslag betekenen voor de slachtoffers en hun nabestaanden, maar een al te rigoureuze bestraffing kan de moeizaam bereikte vrede weer in het gevaar brengen.
Vele Afrikaanse samenlevingen hebben met dit scenario te maken. Een ondergewaardeerd element in dit proces vormen de traditionele vormen van rechtspraak en verzoening. Het International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA), een in Stockholm gevestigde intergouvernementele organisatie, vond het daarom de moeite waard om een internationaal team van experts aan het werk te zetten. Zij zouden aan de hand van ervaringen in zes Afrikaanse landen (Sierra Leone, Liberia, Oeganda, Mozambique, Rwanda en Burundi) aanbevelingen formuleren over de mogelijkheden en beperkingen van traditionele vormen van rechtspraak in het proces van verzoening en gerechtigheid na het einde van een gewelddadig conflict. Het team stond onder leiding van de Leuvense prof. emeritus Luc Huyse. Het Belgische ministerie van Buitenlandse Zaken zorgde voor de financiering. Tijdens een druk bijgewoonde conferentie in het Brusselse Egmontpaleis werden op 6 februari de resultaten toegelicht en de bijbehorende publicatie voorgesteld.
Hoewel de toestand van land tot land erg kan verschillen, is duidelijk dat op traditie gebaseerde vormen van rechtspraak en verzoening een belangrijke aanvullende rol kunnen vervullen om een samenleving in het reine te laten komen met een gewelddadig en traumatisch verleden. Algemeen bekend (en berucht) zijn natuurlijk de gacaca-rechtbanken in Rwanda die het overgrote deel van de ‘gewone' genocideverdachten zullen moeten beoordelen. De berechting van de hoofdverantwoordelijken voor zware mensenrechtenschendingen blijft een zaak van de formele rechtbanken en speciale internationale tribunalen zoals het VN-Rwanda Tribunaal in Arusha of het Internationaal Gerechtshof (ICC). Zonder van deze traditionele vormen een wondermiddel te maken, kunnen ze - indien goed omkaderd - een welkome aanvulling zijn in het moeizame verzoeningsproces dat voor elk land anders zal verlopen. Leren van elkaars ervaring en mislukkingen is daarom belangrijk.
Eigen berichtgeving
Websites
.
International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA)
