Hoe gaan we de coronacrisis betalen? Toch niet alleen met belastingen? Want er is een prima alternatief. Zet de immense aantallen coronamiljarden grotendeels om in aandelen van bedrijven, dan zorgen die straks voor overheidsinkomsten.
Meer nog dan tijdens de bankencrisis moeten overheden de geldkraan opendraaien. Zo beletten ze dat bedrijven overkop gaan en mensen zonder werk of inkomen vallen. Dat is een goede zaak, zeker bij het begin van deze crisis. (1) Al snel begon de discussie over wie deze lasten moet dragen. Die benadering is echter al te klassiek en vooral onvruchtbaar. Faire belastingen zijn een prima uitvinding maar het is verstandiger om ze deels te begraven.
Wat maken coronacrisis en daarvoor vele financiële crises hardhandig duidelijk? Als de nood het hoogst is, blijken de middelen van de samenlevingen en hun overheden telkens cruciaal om banken en vele bedrijven te redden. Dat moet doen nadenken over een betere relatie tussen privébedrijven, overheden en samenlevingen. Zeker is het nodig om de financiering van overheden grondig te herdenken.
Nu huldigen we overheersend het principe dat bedrijven volledig privébezit zijn. Vrijwel alle welvaart die wordt voortgebracht, hoort zo thuis in privéhanden. Het gevolg is dat overheden amper over inkomsten beschikken om te investeren in publieke diensten en de samenleving.
Markt en staat versterken elkaar
Laat er geen misverstand over bestaan, natuurlijk creëren bedrijven heel veel welvaart. Maar de karikaturale tweespalt - alsof de privébedrijven voor alle welvaart zorgen en overheden daar via belastingen hun geld komen halen – is een onverantwoorde en onvruchtbare vervorming. In werkelijkheid creëren overheden met hun publieke uitgaven heel veel waarde waar bedrijven heel graag en grotendeels gratis gebruik van maken. Het zijn de wegen, havens en vele andere infrastructuur die ze bezigen, de goed opgeleide mensen die ze aannemen, onderzoek waarop ze steunen, gezondheidszorg, rechtszekerheid, veiligheid…
Een dynamische privésector steunt dus op performante overheden, al doet de ene het natuurlijk veel beter dan de andere. (2) Slimme ondernemers weten dat markt en staat elkaar versterken. Wie dat begrijpt, beseft ook dat publieke uitgaven instaan voor een groot deel van de kosten van privébedrijven. Maar dit is niet zichtbaar in hun boekhouding. De winsten van bedrijven worden systematisch overschat omdat de overheden voor hun bijdragen niet worden vergoed. Het is daarom dat ze hun inkomsten bijna volledig uit belastingen moeten halen. (3)
Schat de inbreng van de overheid eindelijk naar waarde
Er is een veel betere oplossing. Schat de onmisbare inbreng van publieke goederen en overheidsuitgaven eindelijk naar waarde. Hoe? Door er de logische gevolgtrekking aan te verbinden en overheden voor hun noodzakelijke inspanningen als mede-eigenaar van bedrijven te beschouwen. Zo erkennen we juridisch naast het belang van privékapitaal ook de investeringen van overheden. Wanneer de aandeelhouders uit de winst dividenden ontvangen, vloeien die dus ook naar overheden. Op die wijze komen rechtmatige kapitaalsinkomsten deels in de plaats van belastingen. Let wel, overheden komen niet tussen in het dagelijkse bedrijfsbeleid, dat blijft de bevoegdheid van de bedrijfsleiding. Om de economie te sturen, bv. richting duurzaamheid, beschikken overheden over andere middelen zoals algemene regelgeving.
Zet de coronamiljarden grotendeels
om in aandelen van bedrijven
De coronacrisis dient zich aan als hét moment om de relatie inzake welvaartscreatie tussen markt en staat te beginnen herzien. Anders zullen de immense geldmassa’s die overheden en nationale banken in de economie pompen, de scheeftrekking nog verergeren. En, omdat er blijkbaar maar weinig verbeelding is bij politici en economen, de nood aan altijd maar hetzelfde antwoord: verhoog de belastingen. Vervolgens ook in vele landen: bezuinigen, want de overheden zijn armlastig, en de geldmarkten beschouwen hen als insolvabel of onvermogend.
Dat alles verandert meteen indien de honderden en zelfs duizenden miljarden euro’s die door overheden overal ter wereld in omloop worden gebracht om de economie te redden, voor een groot stuk worden omgezet in aandelen van bedrijven. Voor zover die bedrijven de crisis overleven en financieel gezond kunnen opereren, verzekeren zij die overheden in de toekomst van de nodige inkomsten. Zo kunnen ze zowel hun publieke diensten blijven vervullen, als de kosten van deze nooit vertoonde financiële inspanningen betalen. Zo kunnen markt en staat elkaar vruchtbaar blijven versterken.
Vier uitsmijters
Dit voorstel verplicht geen enkel bedrijf om overheden als aandeelhouder te hebben… als het tenminste geen beroep moet doen op overheidsgeld.
Hopelijk stimuleert het overheden om beter te overwegen welke bedrijven en sectoren steun verdienen en welke niet.
Deze vorm van coronasteun is perfect te combineren met het (Europees) belasten van multinationals, in de eerste plaats de digitale reuzen, op basis van hun gerealiseerde omzet.
Zeker in coronatijden verdient de farmaceutische industrie speciale aandacht en behandeling door de overheden. Lees daarover meer in Brengt coronavaccin ook betrouwbaar geneesmiddelensysteem?
Dirk Barrez
Hoofdredacteur van PALA.be en auteur van Tienduizend doden & lockdown. Waren ze te vermijden? en 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici
(1) Al heel snel is het belangrijker om goed te overdenken welke economische activiteiten prioritair ondersteuning verdienen, en welke minder of zelfs helemaal niet. Lees daarover Hoe herleving na coronashock best aanpakken?
(2) Daarom is het belangrijk dat samenlevingen erover waken dat hun overheden goed presteren. Want er zijn grote verschillen. Zeker België en Frankrijk presteren veel slechter dan bv. Scandinavische landen of Zwitserland. Lees daarover Onze overheden presteren ondermaats
(3) Bijna nog onzichtbaarder in onze economie is de rol van de samenleving. Daar leven mensen, daar kiezen ze eventueel voor kinderen, om ze te verzorgen, te koesteren en op te voeden. Daar is plaats voor cultuuroverdracht en tal van andere waardevolle menselijke activiteiten. Vergeet dat zonder samenleving en overheid de economie zou kunnen rekenen op goed voorbereide burgers en medewerkers/sters.
Lees meer over de vermaatschappelijking en bredere democratisering van de economie in het boek Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving, hoofdstuk 11: een economie van de mens – economische democratie. Dit hoofdstuk vormt de hoofdbron voor dit artikel.
