Klik om te vergroten
Al lang is bekend dat klimaatverandering de Golfstroom, die warm water naar Europa voert, kan stoppen. Het kantelpunt voor die abrupte verandering, blijkt snel te naderen.
De vlinder van Lorenz vertelt hoe een bijna niet waarneembare vleugelslag aan de ene kant van de wereld weken later een orkaan aan de andere kant kan veroorzaken. Onze aarde is een uiterst complex systeem waarin kleine wijzigingen onvermoede en drastische gevolgen kunnen hebben.
Bij het overschrijden van zogenaamde drempelwaarden zijn systemen zo hard bedreigd dat ze op een kantelpunt terechtkomen en er plotse niet-lineaire veranderingen optreden.
Golfstroom
Zo een systeem is de Golfstroom die het vrij noordelijk gelegen Europa een mild klimaat bezorgt. Maar al tientallen jaren waarschuwen wetenschappers dat de opwarming van de aarde een gevaar betekent voor die Golfstroom.
De voorbije decennia is de stroom al merkelijk zwakker geworden.
Een recente studie meldt nu dat de Golfstroom inderdaad evolueert richting het kantelpunt dat haar plots kan doen stoppen… Al blijft er onzekerheid over wanneer juist die niet-lineaire verandering zich zal voordoen, de quasi zekerheid dat we dat kantelpunt naderen, is meer dan verontrustend.
Het blijft niet bij één bruuske niet-lineaire verandering
Nagaan wat juist de Golfstroom bedreigt, brengt nog meer onrust. Dat is namelijk een verhoogde zoetwatertoevoer in de Atlantische Oceaan, afkomstig van het versnelde afsmelten van de ijskappen van Groenland en West-Antarctica.
Diverse klimaatverstorende verschijnselen blijken elkaar dus te beïnvloeden… en riskeren elkaar (heel) negatief te versterken. Heel concreet: de ene bruuske niet-lineaire verandering van afsmeltende ijskappen veroorzaakt de verzwakking en zelfs de instorting van de Golfstroom.
Het bredere plaatje is meest zorgwekkend. Steeds minder arctisch zomerijs kaatst minder zonnewarmte terug en vergroot de opwarming. Smeltende ijskappen hebben gevolgen voor oceaanstromingen. Als die verzwakken, stilvallen of anders stromen, kunnen ze samen met al opgelopen warmte de vegetatie op land bedreigen. En indien de permafrost ontdooit, slaan de opwarming en klimaatverandering nog meer op hol.
Geen verrassing, we waren gewaarschuwd
Niemand van wie de voorbije decennia politieke verantwoordelijkheid heeft gedragen, kan zich echter ‘van de domme houden’. Hiervoor is door vele wetenschappers, tal van instituten en nog veel meer studies en rapporten al heel lang gewaarschuwd.
Nog valt misschien het ergste te voorkomen, bv. het afsmelten van de Oost-Antarctische ijskap. Tegelijk is zeker dat steeds meer abrupte veranderingen niet langer te vermijden zijn omdat al een halve eeuw de oorzaken van klimaatverandering niet afdoende zijn aangepakt. Vele gevolgen van al dat onverantwoord gedrag zullen we niet kunnen vermijden.
Dirk Barrez
Hoofdredacteur Pala.be | auteur van TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en 11 politieke dwaasheden
Bronnen
ScienceAdvances, Physics-based early warning signal shows that AMOC is on tipping course, 9 februari 2024
Wikipedia - Tipping points in the climate system
The Guardian, Atlantic Ocean circulation nearing ‘devastating’ tipping point, study finds, 9 Feb 2024
Zie in het Pala woordenboek
kantelpunt niet-lineariteit
ijskappen klimaatverandering
Afbeelding Potsdam Institute for Climate Impact Research - Creative Commons