De helft van de wereldbevolking - het meest beoefende beroep
Bij ons zijn nog weinig landbouwers en voeding kost ons niet veel, zelfs als de prijzen nu wat stijgen. Zo hebben we snel de neiging om het belang van landbouw te onderschatten. Maar vrijwel de helft van de wereldbevolking leeft op het platteland en met 4 op 10 van al wie werkt is het meest beoefende beroep nog altijd dat van boer of boerin. En dus kan de voedseleconomie cijfermatig onooglijk lijken in onze ogen. Maar voor 2,5 à 3 miljard mensen is het hun hele bestaan. En ze is van levensbelang voor alle mensen - we moeten allemaal eten, dat is onze energie - en zeker voor de allerarmsten, voor degenen die honger hebben.
Het loopt fout in de landbouw, waar denk je dat al die migratie vandaan komt?
Wil je weten waarom Afrikanen massaal naar de stad trekken of de boot nemen naar Europa? Kijk hoe de sojateelt in Brazilië het oerwoud vernietigt en geen plaats voor mensen laat. Veel van die soja belandt in Europa. De agro-industrie voedert er haar koeien mee en produceert melk- en graanoverschotten. Die worden gedumpt in Afrika. Je zal maar boerin zijn in de Sahel en jouw melk en gierst niet verkocht krijgen. De boeren raken wanhopig gevangen in een wereldwijd productie- en distributiesysteem dat hen het leven onmogelijk maakt. Nog minder inkomen, nog meer werkloosheid, armoede, dat zijn de gevolgen. Ze moeten migreren naar de stad en naar Europa.
Voor voedsel werkt de markt niet zo goed, en zeker de wereldmarkt niet
Het is niet te geloven, en toch is het zo: de veertig procent van de mensen die boer of boerin zijn verdienen slechts vier procent van het wereldinkomen, dus tien keer minder dan hun aantal laat vermoeden.
Zelfs de slechtste econoom weet dat voedsel geen gewoon product is. Voor auto's, gsm's of computers levert de wereldmarkt goede resultaten. Maar als je de voedselprijzen laat bepalen op de wereldmarkt krijg je fel schommelende en vooral veel te lage prijzen waar de boeren niet van kunnen leven. Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn de graanprijzen op één zesde teruggevallen, wat door de recent gestegen prijzen amper wordt gecompenseerd.
Zo ruïneer je de familiale landbouw. Zo creëer je zelfs honger. Van de 865 miljoen mensen met honger zijn er bijna 600 miljoen die zelf boer zijn.
Consumenten winnen niet bij de lage wereldmarktprijzen
Van de te lage prijzen op de wereldmarkt zijn boeren het slachtoffer maar consumenten daarom nog niet de winnaar.
Neem koffie. In de tien jaar na de vrijmaking van de koffiehandel halveert het inkomen van de koffieboeren en verdubbelt het omzetcijfer van de detailverkoop. In klare taal, boeren verdienen dus maar de helft meer en consumenten betalen dubbel zoveel. En wie heeft dan de winst? De enkele multinationale bedrijven die de handel en verwerking van koffie in handen hebben.
Dezelfde vaststelling is ook gemaakt in de Verenigde Staten. In 2000 krijgen de boeren er twintig procent minder voor wat ze produceren in vergelijking met 1970. Maar de consumenten halen daar geen voordeel uit. Integendeel, voor hen geldt de omgekeerde evolutie, zij betalen ruim vijfendertig procent meer.
Landbouwers vermorzeld tussen de multinationals van input en output
De boeren raken in heel de wereld vermorzeld tussen de multinationals waar ze hun zaden of meststoffen moeten halen en de multinationals aan wie ze moeten verkopen. Bedrijven als Monsanto, Nestlé of Carrefour leggen hun voorwaarden op. En de boeren worden altijd maar afhankelijker en armer. Van een echt vrije markt is hier maar weinig sprake. De agro-industrie en vooral de grootdistributie hebben veel te grote macht verworven. Zij dicteren de prijzen.
Wal-Mart is goed voor maar liefst acht procent van alles wat wereldwijd aan consumenten wordt verkocht.
En aan de andere kant heb je bedrijven als Monsanto dat bv. 97 procent van alle genetisch gewijzigde maïs levert. Tussen dergelijke mastodonten, hun leveranciers en hun afnemers, raken de boeren gekneld.
Alle rijke landen beschermen hun landbouw en zo zijn ze rijk geworden
Geheugenverlies kan ernstige gevolgen hebben. We zijn vergeten dat alle rijke landen, van Groot-Brittannië tot Zuid-Korea, hun boeren beschermen en hun industrialisering en welvaart bouwden op een productieve landbouw. Als arme landen dat vandaag niet meer mogen, moet je niet verschieten dat het platteland leegloopt en de mensen in bootjes naar Europa proberen te komen.
De landbouw moet worden gerespecteerd
Indien wij in de wereld voldoende voedsel willen, voedsel dat veilig is om te eten, milieuvriendelijk voortgebracht, met behoud van de cultuurlandschappen - zoals Toscane of Dordogne waar we zo graag op vakantie gaan en sommigen zelfs een tweede verblijf hebben - en met respect voor de plattelandstradities, dan moeten wij de landbouw in de eerste plaats organiseren en beschermen op regionale schaal binnen Europa, West-Afrika of Zuid-Amerika en daar zorgen voor lonende prijzen voor de boeren. Alleen zo voorkom je massale verarming, honger en migratie. Voor welvarende samenlevingen heb je ook een welvarend platteland nodig.
Het zijn geen subsidies, het is hun inkomen
Wanneer steun aan de landbouw de vorm aanneemt van exportsubsidies die leiden tot het dumpen van overschotten in arme landen en dus het oneerlijk beconcurreren van de lokale boeren is dat natuurlijk slecht. Die subsidies moeten helemaal verdwijnen.
Maar wanneer het gaat om steun aan een duurzame landbouw die voor de eigen regio produceert, is spreken van landbouwsubsidies onterecht. Het gaat om het inkomen dat boeren verdienen voor wat ze allemaal presteren. We spreken toch niet over subsidies als we het gerechtvaardigde loon bedoelen van leerkrachten, postbodes, professoren of politici?
Dirk Barrez - 16 oktober 2007
Dirk Barrez is tv-journalist en auteur van het boek KOE 80 heeft een probleem. Boer, consument, agro-industrie en grootdistributie', 254 p., 19 € / boek + gelijknamige DVD 25 €.
Klik hier voor meer informatie en bestellen
of klik boven rechts op de advertentie voor het boek
.