Deel 2 essay
Duurzame ontwikkeling in coronatijden
Ondanks hun relevantie bevatten de duurzame ontwikkelingsdoelen of SDGs nog steeds grote hiaten en beperkingen. Jan Servaes licht ze toe in deel 2 van zijn essay Duurzame ontwikkeling in coronatijden.
Laten we vooreerst die hiaten en beperkingen even opsommen:
- Wat is duurzame ontwikkeling?
- De rol en plaats van communicatie en cultuur
- Een extra SDG 18 over communicatie voor iedereen en digitale inclusie is nodig
- Mensenrechten en inheemse rechten
Wat is duurzame ontwikkeling?
Duurzaamheid is een van de vele concepten die momenteel populair zijn. Het woord wordt meestal geassocieerd met, zoals de zgn. Brundlandt commissie het formuleerde, het kunnen voorzien in de behoeften van het heden (sociaal, economisch, ecologisch) zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in gevaar te brengen (World Commission on Environment and Development, 1987).
Aandacht voor de menselijke ontwikkelingsdimensie
De Thaise boeddhistische monnik en filosoof Phra Dhammapidhok (Payutto, 1998) wijst erop dat duurzame ontwikkeling in een westers perspectief de menselijke ontwikkelingsdimensie mist. Hij stelt dat de westerse ideologie de nadruk legt op ‘concurrentie’. Daarom wordt in de WCED-definitie het concept ‘compromitteren’ gebruikt. Compromissen maken betekent de behoeften van alle partijen verminderen. Als de andere partijen geen compromissen willen sluiten, moet je je eigen behoeften in gevaar brengen en dat leidt tot frustratie. Ontwikkeling wordt niet voortgezet als mensen niet gelukkig zijn.
Hij komt daarom tot de conclusie dat de westerse perceptie van en weg naar duurzaamheid, gebaseerd op de westerse ethiek, naar een doodlopende straat leidt.
Vanuit een boeddhistisch perspectief gaat duurzaamheid over ecologie, economie en ontwikkelbaarheid. Het concept ‘evolueerbaarheid’ betekent het potentieel van mensen om zichzelf te ontwikkelen tot minder egoïstische personen.
De belangrijkste kern van duurzame ontwikkeling is het aanmoedigen en overtuigen van mensen om in harmonie met hun omgeving te leven, niet om die te beheersen of te vernietigen. Als mensen correct gesocialiseerd zijn, zullen ze de juiste houding ten opzichte van de natuur en het milieu uiten en ernaar handelen.
Payutto stelt dat: “Een correct relatiesysteem van de ontwikkelde mensheid is de acceptatie van het feit dat de mens deel uitmaakt van de natuur en ecologie. De mens moet zichzelf ontwikkelen om zijn medemensen en andere soorten in het natuurlijke domein te helpen; om op een harmonieuze manier te leven en uitbuitingen te verminderen om bij te dragen aan een gelukkiger wereld ” (Payutto, 1998: 189).
Of, in de woorden van de Thaise sociaal filosoof Sulak Sivaraksa: “Hoeveel gezonder zouden al onze samenlevingen zijn als ze gebaseerd waren op waardesystemen die echt duurzaamheid bepleitten in plaats van onbeperkte groei! Een samenleving waar mensen elkaar helpen in moeilijke tijden, een samenleving waar macht wordt gedeeld in plaats van om te vechten, die de natuur beschermt en respecteert in plaats van haar te beheersen en te gebruiken als een hulpbron, een samenleving die niet bezoedeld is door het gif van hunkering (tanha), en een samenleving doordrenkt van spiritualiteit en wijsheid” (Sivaraksa 2009: 278).
Over de jaren hebben verschillende perspectieven - gebaseerd op zowel 'westerse' als 'oosterse' filosofische uitgangspunten - geleid tot een meer holistische en geïntegreerde visie op duurzame ontwikkeling.
Er bestaat geen universeel ontwikkelingsmodel
Tegelijkertijd is een verbindend thema dat er geen universeel ontwikkelingsmodel is. Ontwikkeling is een integraal, multidimensionaal en dialectisch proces dat verschilt van samenleving tot samenleving, van gemeenschap tot gemeenschap, van context tot context. Met andere woorden, elke samenleving en gemeenschap moet proberen haar eigen strategie voor duurzame ontwikkeling uit te stippelen, te beginnen met de beschikbare middelen en 'kapitalen' (niet alleen fysiek, financieel en ecologisch, maar ook menselijk, sociaal, institutioneel enz.). En rekening houdend met behoeften en mening van de betrokken bevolking.
Duurzame ontwikkeling impliceert een participatieve, multi-stakeholder benadering van beleidsvorming en uitvoering, het mobiliseren van publieke en private middelen voor ontwikkeling en het gebruik maken van de kennis, vaardigheden en energie van alle sociale groepen die betrokken zijn bij de toekomst van de planeet en haar bewoners.
Communicatie en cultuur
Communicatie en cultuur zijn beide sleutels tot duurzame ontwikkeling, en tegelijkertijd ontwikkelingsdoelen op zich. Tot op heden was de ontwikkeling vooral gericht op armoede en onderwijs, maar de snelle opkomst van informatie- en communicatietechnologieën (ICT's) brengt daar verandering in. Mensen kunnen nu altijd en overal communiceren, wat de ontwikkelingssector een breder scala aan kansen biedt. De wereld van vandaag is onderling verbonden en van elkaar afhankelijk.
Binnen dit kader spelen communicatie en informatie een strategische en fundamentele rol door (a) bij te dragen aan het samenspel van verschillende ontwikkelingsfactoren, (b) het delen van kennis en informatie te verbeteren, en (c) de deelname van alle betrokkenen aan te moedigen. Door de vrije stroom van ideeën te bevorderen, zoals het geval is in het mandaat van UNESCO, kan een echt transformerende omgeving worden mogelijk gemaakt door de bevordering van communicatie. Kansarme groepen kunnen nu actief deelnemen aan de ontwikkeling van hun eigen gemeenschap.
De uitdaging voor ons is om Duurzame Ontwikkeling opnieuw te bekijken en te herpositioneren, en communicatie en cultuur, en vooral Communicatie voor Duurzame Sociale Verandering (CSSC), daarin op te nemen.
Extra SDG 18 over communicatie voor iedereen en digitale inclusie
Een belangrijke bijdrage is geleverd door Philip Lee en Lorenzo Vargas (2020), die, verwijzend naar het zogenaamde MacBride-rapport (1980), beweren dat “het des te verbazingwekkender is dat communicatie en media geen deel uitmaakten van elke SDG of onderdeel zijn van een eigen SDG, aangezien geen van de SDGs kan worden bereikt tenzij mensen in staat zijn om hun dromen, zorgen en behoeften te communiceren - lokaal, nationaal, regionaal, wereldwijd.
De obstakels zijn talrijk: sociaal, cultureel, politiek, ideologisch, maar communicatie kan ze allemaal helpen overwinnen” (Lee & Vargas 2010: 4). Ze stellen daarom een ??andere SDG voor op de lijst, SDG 18: Communicatie voor iedereen, met als doel "openbare maatschappelijke ruimtes uit te breiden en te versterken door billijke en betaalbare toegang tot communicatietechnologieën en platforms, mediapluralisme en mediadiversiteit" (ibid: 5).
Bovendien, terwijl het digitale tijdperk sociale systemen verstoort en transformaties stimuleert op een schaal en tempo die ongeëvenaard zijn in de geschiedenis, blijven de SDGs vrij stil over dit onderwerp. Inderdaad, vandaag bepalen digitale technologieën wat we lezen en consumeren, hoe we stemmen en hoe we omgaan met elkaar en de wereld om ons heen. Er duiken veel risico's en onzekerheden op, waaronder bedreigingen voor individuele rechten, sociale rechtvaardigheid en democratie, allemaal versterkt door ‘de digitale kloof’ - de differentiële snelheid van internetpenetratie en toegang tot digitale technologieën over de hele wereld.
Montreal-verklaring: vijf onmiddellijke maatregelen
voor duurzaamheid in digitale tijdperk
Daarom pleit ook Amy Luers (2020) voor een 18e SDG: Duurzaamheid in het digitale tijdperk. In deze Montreal-verklaring wordt de samenleving opgeroepen te erkennen dat het aanpakken van de klimaatcrisis, het bouwen aan een duurzame wereld en het werken aan een rechtvaardige en transparante digitale toekomst inherent onderling verbonden agenda’s zijn. De Montreal-verklaring over duurzaamheid in het digitale tijdperk promoot vijf onmiddellijke maatregelen die nodig zijn om de grote risico's van het digitale tijdperk te overwinnen en de transformerende capaciteiten ervan te gebruiken om een ??klimaatveilige, duurzame en rechtvaardige wereld te bouwen.
Deze omvatten de noodzaak om:
? Een nieuw sociaal contract op te stellen voor het digitale tijdperk, dat ingaat op individuele rechten, rechtvaardigheid en gelijkheid, inclusieve toegang en ecologische duurzaamheid;
? Zorgen voor open en transparante toegang tot gegevens en kennis die essentieel zijn voor het bereiken van duurzaamheid en rechtvaardigheid;
? Bevordering van publieke en private samenwerkingen om technologieën te ontwikkelen en te beheren ter ondersteuning van duurzaamheid en rechtvaardigheid;
? Onderzoek en innovatie bevorderen om digitale transformaties in de richting van duurzaamheid en rechtvaardigheid te sturen; en
? Het ondersteunen van gerichte communicatie, betrokkenheid en educatie om het sociaal contract te bevorderen.
Mensenrechten en inheemse rechten
Steeds meer wordt erkend dat mensenrechten essentieel zijn om tot duurzame ontwikkeling te komen. Maar "internationale mensenrechtenverdragen ontbreken duidelijk in de SDGs" (Macchi 2020). En verder, over welke ‘mensenrechten’ hebben we het?
Solidariteitsrechten
De MDGs dienden als proxy voor bepaalde economische en sociale rechten, maar negeerden belangrijke mensenrechtenverbanden van de zogenaamde derde generatie: groepsrechten en collectieve rechten, het recht op zelfbeschikking, het recht op economische en sociale ontwikkeling, het recht op een gezonde omgeving, het recht op natuurlijke hulpbronnen, het recht op communicatie en communicatierechten, het recht op deelname aan cultureel erfgoed en het recht op intergenerationele gelijkheid en duurzaamheid.
Vierde generatie mensenrechten
Naast deze solidariteitsrechten begint men vandaag te spreken van een vierde generatie mensenrechten: het recht om digitaal te bestaan, het recht op digitale reputatie en het recht op digitale identiteit.
Meer mensenrechtenprincipes en -normen worden weerspiegeld in het ambitieuze nieuwe wereldwijde ontwikkelingskader, de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling.
Inheemse volkeren hebben bijvoorbeeld een hoger profiel in het SDG-document - ze worden meerdere keren rechtstreeks in de tekst genoemd - meer dan in de MDGs. Maar: "De ontwikkelingsvisies van inheemse volkeren werden echter niet opgenomen in de SDGs en hun collectieve rechten werden niet voldoende erkend (...) De SDGs bevestigen ook niet de collectieve rechten van inheemse volkeren op hun land, territorium en hulpbronnen" (Kumar 2020: 118). Non-discriminatie en niet-uitsluiting zijn hoekstenen voor de succesvolle toepassing van de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling. De huidige retoriek over ontwikkeling wil deze promoten als universele waarden die de kern vormen van een functionerende, stabiele en vreedzame mondiale samenleving.
Daarom blijven de meeste SDGs gericht op sociale en economische rechten, in plaats van op de culturele rechten en de rechten van mensen die in de derde en vierde generatie mensenrechten centraal staan. Een op dergelijke communicatierechten gebaseerde benadering moet daarom expliciet worden ingebouwd in ontwikkelingsplannen en sociale veranderingsprojecten om ervoor te zorgen dat een wederzijds deel-/leerproces wordt gefaciliteerd. Dergelijk communicatief delen wordt beschouwd als de beste garantie voor het creëren van succesvolle transformaties.
Prof. Em. Jan Servaes
Voormalig UNESCO Chair University of Massachusetts at Amherst | Hij is de auteur van Handbook of Communication for Development and Social Change (Servaes, Jan (Ed.), Springer, 2020, 1500 blz, 2 volumes, 85 hoofdstukken - voor meer info klik hier
Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be
Lees ook deel 1 en deel 3 van deze artikelreeks
Millenniumdoelen en duurzame ontwikkelingsdoelen - deel 1 Essay Duurzame ontwikkeling in coronatijden
Duurzame ontwikkelingsdoelen en COVID-19 - deel 3 Essay Duurzame ontwikkeling in coronatijden
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier
Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier
