Voor wie de ontwikkelingen in de wereld een beetje volgt, zullen de cijfers in het nieuwste UNEP-rapport niet echt verrassen. De onderlinge verbanden tussen gewapende conflicten binnen staten, de aanwezigheid van natuurlijke rijkdommen en milieudegradatie zijn al vaak aangetoond. Toch is de studie die UNEP, het gespecialiseerde milieuprogramma van de Verenigde Naties in Genève, samen met wetenschappers van de universiteit van Uppsala en het International Peace Research Institute in Oslo heeft gemaakt, verhelderend.
UNEP heeft sinds 1999 al 25 langdurige conflicten van nabij gevolgd, onder meer in Afghanistan, Darfour, Sierra Leone, Liberia en Congo. In meer dan 40 procent van de gevallen heeft de oorzaak van de gewapende strijd overduidelijk te maken met de controle over de natuurlijke rijkdommen. Dit kunnen zowel essentiële grondstoffen zijn, zeldzame mineralen als schaarser wordende gemeenschappelijke goederen zoals water en vruchtbare gronden. Als hiermee niet of onvoldoende rekening wordt gehouden bij de pogingen om tot een vredesregeling te komen, zal de schade voor het milieu des te zwaarder zijn, schrijven de wetenschappers. De kans dat een gewapend conflict over de controle van natuurlijke rijkdommen opnieuw losbarst binnen de vijf jaar na een vredesregeling, is erg reëel. In minder dan 25 procent van de onderzochte vredesregelingen werd een afdoende oplossing aangeboden voor de echte oorzaken van de strijdpunten. Dit maakt dergelijke landen kwetsbaar voor nieuwe conflicten die de milieuschade nog meer zullen doen toenemen en de leefbaarheid van een regio nog verder in gevaar zal brengen. Treurige voorbeelden die deze stelling bevestigen, zijn het oosten van Congo en Afghanistan.
UNEP vindt het daarom meer dan tijd dat milieuaspecten een grotere rol gaan spelen in de planning van vredesopbouwprogramma's na conflicten, maar ook bij vroegtijdige opsporing van mogelijke gewelddadige conflicten. Alle geledingen van de Verenigde Naties en de regionale overlegstructuren moeten daarbij beter gaan samenwerken en alle aspecten voor een duurzame oplossing in rekening brengen. Nog al te vaak werken instituties naast elkaar wat zelden een duurzame oplossing vooruithelpt, schrijven de auteurs. De druk op de schaarse natuurlijke voorzieningen zoals water en de gevolgen van de klimaatverandering zullen op termijn nog meer stof voor conflicten leveren. Vroegtijdige opsporing is dus essentieel en de ontwikkeling van efficiënte niet-militaire instrumenten om hier gepast mee om te gaan, moet deel uitmaken van alle vredesprogramma's.
Het UNEP-rapport dat vrijdag in Genève werd voorgesteld, is het eerste van een nieuwe reeks beleidsdocumenten. Een jaar geleden werd binnen UNEP de Expert Advisory Group on Environment, Conflict and Peacebuilding opgericht die de onderlinge verbanden tussen milieu en conflicten wetenschappelijk in kaart zal brengen. De Finse regering zorgt voor de structurele financiering. (JVC)
Klik voor United Nations Environment Programme (UNEP)
klik voor het volledige UNEP-rapport From Conflict to Peacebuilding. The Role of Natural Resources and the Environment (februari 2009)
