De hoge prijs van nieuwe geneesmiddelen brengt de toegankelijkheid van de gezondheidszorg in gevaar. Want ofwel vormen ze een aanslag op het budget gezondheidszorg, ofwel worden ze niet terugbetaald. Dat is geen wenselijke, geen gezonde en geen duurzame situatie. Maar wat dan?
Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) en Zorginstituut Nederland (ZIN) brachten een internationale denktank samen om zich hierover te buigen zonder taboes; en om met alternatieve scenario’s voor de toekomst te komen, bestempeld als’ min of meer concrete utopieën’. Opvallende rode draad daarin: patiënt en burger staan centraal bij de controle over de toegang tot de geneesmiddelen. Deze worden als een publiek goed beschouwd en horen dus voor iedereen, zonder onderscheid, toegankelijk te zijn. Verder lezen in het KCE-bericht blijft al even boeiend.
Vruchten van het onderzoek keren terug naar de burger
Vooreerst stelt men de privatisering aan de kaak van de resultaten van onderzoek dat ten gronde met belastinggeld wordt betaald. De meeste biomedische doorbraken komen immers uit universiteiten en onderzoeksinstituten die overheidsgeld ontvangen. Zo betaalt de belastingbetaler voor het innovatief onderzoek dat aan de basis ligt van nieuwe geneesmiddelen, terwijl de privésector de vruchten ervan plukt. Hij betaalt zelfs twee keer: eerst bij de financiering van het onderzoek, en vervolgens bij de aankoop van de zeer dure geneesmiddelen.
Intellectuele eigendom voor gezondheidsproducten aanpassen
De ontwikkeling en commercialisatie van geneesmiddelen wordt vandaag sterk bepaald door octrooien. Die werken monopolistische praktijken in de hand omdat de producent gedurende een bepaalde tijd het exclusieve recht heeft om zijn product te verkopen, en hiervoor een hoge prijs te vragen. Bovendien moedigen octrooien eerder onderzoek aan naar (kleine) verbeteringen van het bestaande (bv. duurder geprijsde geneesmiddelen zonder grote meerwaarde die enkel in kleine details van het goedkopere origineel verschillen) in plaats van echt innoverende en preventieve innovaties. Er zijn verschillende voorbeelden bekend van doeltreffende en goedkope geneesmiddelen die worden vervangen door zeer dure, geoctrooieerde producten, met een beperkte klinische meerwaarde.
Rekening houden met de echte behoeften van volksgezondheid
De medisch-farmaceutische industrie heeft haar eigen waarden en doelstellingen en baseert haar strategische keuzes en onderzoek daarop. Daarbij houdt ze niet noodzakelijk rekening met de echte behoeften van de patiënt en de prioriteiten van volksgezondheid. De overheid beschikt trouwens zelf niet eens over de middelen om na te gaan wat deze behoeften juist zijn. Daarom is het innovatieproces in zekere zin een verspilling van middelen.
Herzien van de vergunningsvoorwaarden voor het in de handel brengen
Om een nieuw product in de handel te mogen brengen volstaat vandaag dat de producent aan de geneesmiddelenagentschappen aantoont dat het meer doeltreffend is dan een placebo. Hij moet dus niet bewijzen dat het beter is dan de reeds bestaande behandelingen. Een klinische meerwaarde is dus niet vereist. Ook dit principe moedigt vooral onderzoek naar producten aan die slechts voor kleine verbeteringen zorgen, in plaats van naar echt innoverende, doeltreffende geneesmiddelen die aan werkelijke behoeften voldoen.
Daarmee weten we maar al te goed wat fout zit. Maar uiterst interessant wordt het om ook kennis te krijgen van mogelijke alternatieven. Daarvoor werkte de internationale denktank vier scenario’s uit, om het debat te stimuleren.
Scenario 1 - Behoeftegerichte publiek-private samenwerking
Overheid en ontwikkelaars van geneesmiddelen gaan een partnership aan, door middel van een openbare aanbesteding, met de bedoeling oplossingen te ontwikkelen voor een volksgezondheidsbehoefte. De ontwikkelaars zouden bereid zijn om mee in dat partnerschap te stappen en prijsconcessies te doen in ruil voor garanties op markttoegang en terugbetaling… als hun producten voldoen aan de vooraf bepaalde vereisten. Daardoor kunnen ze hun risico’s, verbonden aan de ontwikkeling, beperken.
Scenario 2 - Ontwikkeling van geneesmiddelen in een parallel systeem
De EU-lidstaten zouden een parallel systeem voor de ontwikkeling van geneesmiddelen kunnen opzetten, zonder winstoogmerk. Dit systeem zou bestaan naast dat van de industrie, maar zou onafhankelijk zijn. Het doel hiervan is het ontwikkelen van geneesmiddelen tegen een lagere prijs, in de domeinen waarin de industrie niet wil investeren, bv. nieuwe antibiotica, verwaarloosde ziekten, bepaalde zeldzame aandoeningen … Dit model heeft voor een aantal tropische ziekten al zijn nut bewezen.
Scenario 3 - Overkopen van octrooien
Een consortium van Europese landen kan een gemeenschappelijk fonds oprichten om permanent de onderzoekssector te scannen om de veelbelovende moleculen op te sporen die beantwoorden aan de prioriteiten van de volksgezondheid. Het fonds zou de octrooien van deze moleculen overkopen, zou de laatste onderzoeksfasen afwerken, inclusief de aanvraagprocedure tot markttoelating. Dergelijk scenario zou onderzoek en ontwikkeling loskoppelen van productie en verkoop. Het geneesmiddel zou dan beschikbaar worden aan een relatief lage prijs.
Scenario 4 - Publiek goed van A tot Z
In een laatste, meest radicale scenario zou de ontwikkeling van geneesmiddelen voornamelijk een publieke onderneming zijn, enkel gericht op de reële behoeften. De private farmaceutische bedrijven zouden nog wel de geneesmiddelen kunnen produceren en zouden op concurrentiële basis diensten kunnen leveren aan de publieke leverancier. Octrooien en monopolies zouden geen reden van bestaan meer hebben, omdat geneesmiddelen en andere gezondheidstechnologieën als publieke goederen worden beschouwd.
De vier scenario’s bieden geen onmiddellijke en realistische oplossingen op korte termijn, maar willen wel het maatschappelijk debat rond de hoge prijs van geneesmiddelen stimuleren en voeden. Ze willen aantonen aan dat een bepaalde visie over de medisch-farmaceutische innovatie, die in Europa en de rest van de wereld erg gedomineerd wordt door een economisch logica, in vraag kan worden gesteld ten voordele van een meer burgergerichte visie. Het is die laatste visie die vertrekt van een visie op het geneesmiddel als een publiek goed dat voor iedereen toegankelijk en betaalbaar moet zijn. (db - met dank aan Philippe Vandenbroeck)
Uw doordachte reacties zijn heel welkom op het emailadres infoATpala.be
Bronnen:
Volledige brochure Toekomstscenario’s voor de ontwikkeling en prijszetting van geneesmiddelen
Overzichtspagina Toekomstscenario’s voor de ontwikkeling en prijszetting van geneesmiddelen
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen.
We verwelkomen u graag als steungever - klik hier
Een goed artikel? Interessant nieuws? Schenk vrienden, familie, kennissen of collega’s een gratis abonnement, dan hoeven ze Pala nooit te missen. Gebruik daarvoor het geschenkabonneeformulier – klik hier
Meer verwante artikels lezen?
