De mens is tot het beste en het slechtste in staat. Het verhaal van de mens op zoek naar een beter leven hebben we ook leren schrijven als een verhaal van rechten en vrijheden, met als meest unieke bladzijde de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948. Die ziet ‘een wereld waarin de mensen vrijheid van meningsuiting en geloof zullen genieten en vrij zullen zijn van vrees en gebrek’. We staan nog héél ver af van die ambitie. Maar de mensenrechten zijn een permanente aanmaning om het op te nemen tegen honger en uitbuiting, tegen dictatuur en vervolging, tegen oorlog en geweld.
Georganiseerd geweld of oorlog is samen met dictatuur en honger ongetwijfeld de zwaarste aanslag op de menselijkheid. We kunnen ons niet (meer) voorstellen dat oorlog ook ons zou kunnen treffen. Maar oorlog komt vaker voor dan we denken en lang niet alleen in Irak. Zelfs wie enkel de grotere gewapende conflicten telt – met meer dan duizend doden – telt er zevenendertig in 2002. Van Colombia over Oeganda en Algerije tot Rusland (Tsjetsjenië), Nepal, Indonesië enzovoort, allemaal in de eerste plaats burgeroorlogen.
Natuurlijk is het best om oorlog te voorkomen. Dat kan door zwaar te investeren in manieren om conflicten geweldloos op te lossen, in diplomatie, overleg en democratie – altijd veel goedkoper dan geweld. Daarom moeten we ook het structurele geweld van honger, van armoede en ongelijke inkomensverdeling, van vermijdbare ziekten en van analfabetisme overwinnen; die permanente voedingsbodem voor geweld droogleggen vereist minstens dat we alle mensen toegang verzekeren tot minimale welvaart.
Maar we kunnen moeilijk naast de feiten van zoveel losgebarsten oorlogsgeweld kijken. Hoe raken we de oorlog kwijt? is dan ook een levensbelangrijke vraag in een wereld waar gewapend geweld hoogtij viert.
Niet dat het vanzelfsprekend is of meteen altijd toepasbaar maar we kennen wel allemaal een deel van het goede antwoord. Want in onze samenlevingen laten we gewapende bandieten niet los lopen, neen, we sturen er de politie op af. Net zo kan de wereldgemeenschap niet lijdzaam toezien wanneer machthebbers, moderne krijgsheren of bendeleiders in Bosnië, Rwanda, Somalië, Kongo, Colombia of Afghanistan oorlog en terreur zaaien of zich te buiten gaan aan etnische zuiveringen en genocide, neen, dan moeten we er met de Verenigde Naties een internationale politiemacht op af sturen.
En omdat er meer dan werk genoeg is moet dat een permanente VN-politiemacht zijn. Die staat er niet alleen voor, ook bijvoorbeeld Europa en Afrika ontplooien hun regionale organisaties voor vrede en veiligheid, hun politiemachten. Laat het woord politie echter niet voor verwarring zorgen. Zonodig – denk bijvoorbeeld aan de oorlogen in Bosnië of Rwanda – moeten zij over de zwaarste bewapening beschikken. Dan lijkt het wel een leger, maar is het niet. Zulke internationale politiemacht voert immers geen oorlog maar zorgt voor openbare veiligheid en verzekert volledig legitiem een minimale rechtstoestand.
Een veiliger wereld vraagt ook dat er dringend werk wordt gemaakt van ontwapening. Allereerst moeten kleine wapens de wereld uit. Nu slingeren er wel een half miljard van die lichte wapens rond en dat zijn verreweg de belangrijkste doders. We moeten mondiaal de ambitie hebben om van wapens weer een monopolie te maken van publieke ordehandhavers die er heel terughoudend, streng gereglementeerd en democratisch gecontroleerd mee omspringen. En net zoals in democratische nationale staten dat geweldmonopolie bij de overheid thuishoort, komt het internationale geweldmonopolie toe aan democratische regionale en mondiale overheden.
‘Veel mooie dromen’ zal u misschien denken. Maar er is meer. Als we willen kunnen we met ons land de wereld op dit spoor van ontwapening en mondiale vredeshandhaving zetten.
Het is bijvoorbeeld perfect mogelijk om een legereenheid aan te bieden als deel van een permanente VN-politiemacht; of, nog realistischer misschien, als deel van een Europese regionale veiligheidsorganisatie die dan binnen het raamwerk van de Verenigde Naties de veiligheid in Europa en de wereld mee verzekert.
Mag ik een nog veel ambitieuzer maar al even realistisch voorstel formuleren? Dit land heeft de twijfelachtige eer om een wereldwijd bekende wapenfabriek te bezitten waarvan de handvuurwapens opduiken in zowat alle conflicten op onze aardbol, FN Herstal, eigendom van het Waals Gewest. Waarom doen we ze niet cadeau aan de Verenigde Naties, op één voorwaarde? De geproduceerde wapens mogen enkel terechtkomen bij legitieme en democratisch gecontroleerde politiemachten. Dat zou voor de wereld een principiële reuzensprong betekenen op weg naar ontwapening en naar een geweldmonopolie voor democratische overheden. Dan kunnen we echt hopen op een veiliger wereld waarin we opnieuw veel vrijer kunnen rondlopen.
Dirk Barrez, journalist en auteur, 25 november 2003
Overname van de brief door niet-commerciële initiatieven of verenigingen mag, mét volgende bronvermelding: Dirk Barrez, PALA nieuwsbrief over onze globaliserende wereld, voor gratis abonneren en forum surf naar www.pala.be. Wij vernemen dat graag met een mail naar info@pala.be
Voor wie nog meer discussiestof wil, surf naar het e-boek op deze site en lees vooral deel 9 'Kunnen we samenleven? Over oorlog en vrede'
Deze opinie verscheen in De Standaard op 25 november 2003
