Inkomen ligt gevoelig. Gooi eens het voorstel voor een maximuminkomen op tafel bij 18-jarigen, en misschien beleef je dezelfde boeiende discussie als die ik enkele maanden geleden mocht ervaren. Argumenten over de economische onzin ervan – want het zou de ondernemende mens demotiveren - wisselen af met bedenkingen over de grenzen die je best trekt aan menselijke graaizucht.
We leven in een wereld waarin sommigen vlot auto's van 100.000 euro en meer kunnen kopen, er een tweede of derde miljoenenhuis op nahouden, een weekje uitvliegen met de privé-jet naar het andere eind van de aardbol... en waarin er geen wil en dus geen geld is om werk - en dus inkomen - te creëren voor de zwakkeren.
We leven in een wereld waarin Amerikaanse topmanagers nu al in één jaar evenveel verdienen als waar een gewone medewerker in hun bedrijf vijfhonderd jaar voor moeten werken. Of dat ethisch verantwoord is? Toe maar. In bijna alle gevallen is die verhouding zelfs economisch onverantwoord. Ze moeten het zelf maar weten, de aandeelhouders, maar wie kan begrijpen dat ze dergelijke hold-ups toestaan?
Om zulke exuberante inkomens te kunnen betalen, is een groot financieel overschot hard nodig. Hoe je het draait of keert, die fortuinen zijn meestal maar te vergaren omdat er te weinig wordt betaald voor de grondstoffen en toeleveringen die nodig zijn, en evenmin voor het fysieke werk, de hersenarbeid, de ideeën en de kennis van alle 'medewerkers' wereldwijd. Ze worden dus verdiend op de kap van 'anderen'.
Zo komt het dat in diezelfde wereld een schrijnend gebrek aan inkomen een mensonwaardig bestaan meebrengt voor de helft van alle mensen. Kan moeilijk anders want ze verdienen minder dan twee euro per dag. Voor 800 miljoen onder hen is honger en ondervoeding dagelijkse kost.
Het nodige surplus voor die buitensporige inkomens wordt ook verdiend op de kap van onze aarde. Onze economie is immers zeer slecht in het respecteren van ecologische grenzen en komt zelfs niet toe aan het verrekenen van haar milieukosten. De reuzengrote voet waarop de superrijken leven kost ons dus veel meer dan we denken. Zij veroorzaken in hoge mate de ecologische verliescijfers van onze planeet door een verspillende en energieverslindende levenswijze. Zij zijn de grootste verkwisters van moeizaam verworven welvaart en de eerste verantwoordelijken voor de kaalslag van natuurlijk kapitaal, denk alleen nog maar aan de grootgrondbezitters en de agro-industrie die het regenwoud neerleggen.
Sociale rechtvaardigheid - in het bijzonder het recht op een menswaardig leven van alle mensen -, de dringende nood aan het bewaken en bewaren van ons aardse ecosysteem – het huis waarin we moeten leven - en de belangen van toekomstige generaties rechtvaardigen de invoering van een maximum inkomen waarover elke wereldburger jaarlijks kan beschikken.
Is het dan waar dat mensen enkel maar gedreven zouden zijn door materieel gewin en onze welvaartsproductie hier zwaar onder zou leiden? De vraag is best te beantwoorden met enkele tegenvragen. Zou Bill Gates werkelijk stoppen indien hij maar een maximaal te besteden inkomen zou hebben? Zou Ford zijn opgehouden met auto's te bouwen en Picasso met schilderen? Zou Marquez niet langer schrijven en Kurosawa niet langer filmen? Is het niet zo dat de geschiedenis vol is van uitvinders, kunstenaars, wetenschappers, sociale leiders, politici, zelfs van industriëlen en ondernemers, en vooral van gewone mensen die in de eerste plaats hun ambities of maatschappelijke projecten nastreefden, veel meer dan de maximale materiële winst die ze zelf al dan niet zouden boeken?
Voor een goed begrip, bij de invoering van een maximum inkomen kan Bill Gates nog altijd de grootste eigenaar en beslisser van zijn bedrijf blijven. Tot waar de rechten op eigendom reiken, is zeker een debat waard maar dat is wel een ander debat. Hier komt het er op aan het inkomen uit eigendom te beperken tot een afgesproken maximum.
Hoe groot mag dat maximum inkomen dan zijn? Dat moet natuurlijk het mondiale democratische debat uitwijzen maar in elk geval zijn twee maatstaven immens belangrijk.
Hier is al gepleit voor een mondiaal basisinkomen voor elke wereldburger van – om te beginnen – een kwart euro per dag (1). Zou het onredelijk zijn indien het maximum inkomen ‘slechts’ duizend maal hoger mag zijn – om te beginnen? Het is niet meer dan eerlijk dat het maximum inkomen maar kan stijgen indien ook het basisinkomen stijgt en slechts aan een veel trager tempo om de kloof tussen rijk en arm niet verder te laten groeien.
Tweede maatstaf is de draagkracht van onze aarde. Als wij er in de toekomst meer en meer in slagen om welvaart te produceren zonder ons natuurlijk kapitaal op te peuzelen en ons milieu te vernietigen, kunnen maximum en vooral basisinkomen stijgen. Indien die ombuiging naar een ecologisch duurzame economie niet lukt of te traag verloopt, zal ons gezamenlijk inkomen uiteindelijk enkel maar dalen. En de spanningen tussen rijk en arm zullen alleen maar stijgen.
Jawel dus, hoe gevoelig het ook ligt, samen met een basisinkomen lijkt een maximum inkomen echt geen slecht idee. En wie andere voorstellen heeft om sociale rechtvaardigheid en een duurzame economie te realiseren, laat ze maar horen.
Dirk Barrez, journalist en auteur, 8 november 2005
(1) om het artikel te lezen ‘Voor iedereen een mondiaal basisinkomen’ , ga naar PALA themabrief 7
Reageren en meedenken kan op ons forum, onder het discussiethema Het verdelingsvraagstuk. Inkomen, werk en welvaart voor iedereen Zorg voor korte, doordachte bijdragen, zo komen we samen verder.
Overname van de brief door niet-commerciële initiatieven of verenigingen mag, mét volgende bronvermelding: Dirk Barrez, PALA nieuwsbrief over onze globaliserende wereld, voor gratis abonneren en forum surf naar www.globalsociety.be. Wij vernemen dat graag met een mail naar info@globalsociety.be
Voor wie nog meer discussiestof wil, surf naar het boek op deze site en lees vooral deel 6 ‘(heel) rijk en (heel) arm : het verdelingsvraagstuk’ en deel 7 ‘Kan ieder mens leven?’.
