Na een lange inspanning krijgt de Europese Unie het voor elkaar om duurzaamheidsregels op te leggen voor smartphones, batterijen – ook van auto’s – en andere zogenaamde energieverbruikende producten.
Al op 21 oktober 2009 wou de Europese Unie een ecologisch eisenkader ontwerpen voor energieverbruikende producten. Tien jaar later klaagde het Europees Parlement over de manke herbruikbaarheid en de krimpende vervangbaarheid van dergelijke producten, van smartphones tot autobatterijen. De zogenaamde Ecodesign-richtlijn moest dringend aangepast, mede door de Green Deal en de duurzaamheidsregels die waren opgestart.
Het einde van energieverbruikende wegwerpartikelen
Nu is het zover. Na ampel overleg tussen de Raad (van regeringsleiders), Commissie en Parlement (de Triloog) is er een overeenstemming bereikt die alleen nog de goedkeuring moet krijgen van het Parlement. Dat zal allicht in januari 2023 gebeuren. Het Parlement is erin geslaagd de wetgeving voorgesteld door de Commissie nog te verstrengen: er is een verplichting ingesluisd dat elk toestel vervangbatterijen moet mogelijk maken. Het einde van energieverbruikende wegwerpartikelen
Van Belgische zijde is het vooral Sara Matthieu (Groen) die zich op deze materie had geworpen. “De Ecodesign-richtlijn is zowat de paraplu van wetgeving over hoe producten er moeten uitzien, als ze op onze Europese markt willen toegelaten worden. Ecodesign is in mijn ogen een best practice en moet toegepast worden op àlle producten”.
Uniformiteit voor alles dus, zoals eenzelfde oplader?
Zeker, want het gaat om de Europese interne markt. We willen een gelijk speelveld. Dat veronderstelt de meest milieuvriendelijke producten, de meest recycleerbare, en ze moeten ook het langst meegaan. De normering moet dus voor iedereen gelden.
Maar zover zijn we duidelijk nog niet.
Dat klopt. We voeren nogal wat in uit bijvoorbeeld China. Maar de normen zijn daar vaak beduidend lager. De Unie moet Peking duidelijk maken dat onze markt betreden enkel kan als onze voorwaarden vervuld zijn. We gaan onze controles aanscherpen. Dan kunnen we de bokken van de schapen scheiden.
Kan dergelijke wetgeving eigenlijk geen nieuw protectionisme uitlokken, met een mogelijke handelsoorlog tot gevolg? De VS hebben andere standaarden, China palmt groeilanden in.
Dat denk ik niet. Wij hebben het recht onze normen op de invoer te leggen. Het gaat niet om handelswetgeving.
Je zei daarnet: “voor alle producten”. Batterijen lopen nogal uiteen.
Toch gaat het over àlle batterijen. Onze maatschappij is in volle overgang. Daarbij spelen batterijen een cruciale rol. Zo hebben we al een einddatum gezet op de bouw van verbrandingsmotoren voor auto’s. Er wacht ons een enorme elektrificering van het wagenpark om luchtbezoedeling en fijn stof de pas af te snijden. Maar batterijen zijn ook goed voor de opslag van groene energie. Helaas, we recycleren amper, we halen onmisbare grondstoffen niet uit gedumpte producten. Het gevolg is dat we steeds meer afhankelijk worden van China en de VS. Zij hebben mijnen om lithium, kobalt en andere ertsen uit te halen; ook als dat gebeurt in mensonwaardige omstandigheden. Hetzelfde met recuperatie, wat we uitbesteden aan landen als Bangladesh, of in Afrika, of zelfs Turkije als het om scheepsafbraak gaat.
Goed en wel, maar is er een duidelijk tijdspad aangenomen?
Dat loopt uiteen, maar er zijn al concrete deadlines. Voor autobatterijen is afgesproken dat tegen 2031 ten minste 16 procent van kobalt uit afvalproducten moet verwijderd worden. Lithium gaat, op 6 procent na, gewoon naar het buitenland. Tegen 2027 moet 50 procent recycleerbaar zijn, 80 procent tegen 2031. De markt is trouwens overspoeld met producten die deze zeldzame – en dus dure – bestanddelen bevatten.
En zijn de voorraden in de wereld niet beperkt? Is het ook wel veilig om die stoffen te verwijderen? Moeten we geen hulp geven aan de arme landen die we voor de ontmanteling inschakelen?
We moeten ze overtuigen om naar een andere economie over te schakelen. Dat kan alleen als we die omslag ook koppelen aan klimaatregelen. We mogen niemand aan zijn lot overlaten en onze technologie overdragen om te zorgen dat zij geen hogere werkloosheid krijgen, als Europa de eigen autonomie gaat versterken.
Wij hebben sowieso een verwerkingsindustrie nodig, we moeten ook onze werkgelegenheid waarborgen. Niet tegen elke prijs. Je weet dat ik me in het EP ook inzet voor strikte veiligheidsmaatregen in de arbeidswetgeving. Zelf hebben we geen mijnen. Daarom moeten we bestaande producten hergebruiken, aan urban mining doen. En voor de mijnbouw moeten de voorwaarden voor milieubeheer, arbeidsrechten, opgravingsmethodes en gezondheidsregels samengaan. Doel is ook de eigen strategische autonomie fors te versterken.
Maar zal het kostenplaatje niet alweer doorgeschoven worden naar de gewone verbruiker, met zijn auto, zijn laptop, zijn gsm?
Ik kan niet ontkennen dat het voor pakweg de auto-industrie een zware dobber wordt. Tegen 2035 geen auto’s meer met benzinemotor, voor Duitsland is dat een hete adem in de nek. De beslissing is genomen, ik verwacht dat de bouw van elektrische wagens een steile vlucht zal nemen. Bij massaproductie zakken de prijzen automatisch. Het is overigens niet de bedoeling om direct alle auto’s met verbrandingsmotor uit het verkeer te halen, de omslag heeft een uitdovend effect. We moeten tegelijk overstappen naar deelauto’s, en naar het openbaar vervoer.
Als de treinen rijden.
Tja, er zijn nog veel investeringen nodig om de omslag te doen slagen.
Lukas De Vos
