Hoe kunnen we het democratisch deficit van de Europese Unie ombuigen?

Met de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni 2009 in het vooruitzicht zal Europa volgend jaar nog meer de politieke agenda beheersen. Maar de EU i zit met een huizengroot democratisch probleem: het Verdrag van Lissabon, dat het door Fransen en Nederlanders weggestemde ontwerp van Europese Grondwet uit 2005 moest vervangen, raakt maar niet goedgekeurd. Op 12 juni 2008 gooiden de Ieren roet in het EU-eten door in een referendum overtuigend neen te zeggen tegen het nieuwe verdrag. Sindsdien weet niemand nog precies hoe het nu verder moet. Een plan-B was er gewoonweg niet. De ondankbare Ierse kiezers kregen massaal de schuld in de schoenen geschoven voor deze obstructie. Een klein land dat zijn bevolking i via een democratisch gehouden referendum liet uitspreken over fundamentele zaken die ons allemaal aanbelangen, stond plotseling in de hoek. De reacties van ontgoochelde EU-toppolitici lieten er geen twijfel over bestaan: de Ieren hadden er weer eens niets van begrepen en zouden uiteindelijk toch ja moeten stemmen ... of uit de EU stappen, een procedure die totnogtoe in geen enkel Europees verdrag is voorzien, behalve in het verdrag van Lissabon.

De laatste EU-top onder het Franse voorzitterschap moest zich vorige donderdag en vrijdag in Brussel buigen over wat stilaan het Ierse probleem is gaan heten. Met enkele niet essentiële toegevingen - o.a. de garantie dat Ierland ook in de nabije toekomst nog een EU-commissaris mag leveren - werd een compromis bereikt. Ierland zal volgende herfst een nieuw referendum houden en dit keer moét de uitslag ja zijn. Hoezo democratie i? Het neen-kamp, dat de meest diverse politieke strekkingen vertegenwoordigd, heeft al aangekondigd dat het nog meer actie zal voeren dan het dit jaar heeft gedaan. Vorige week werd in Brussel alvast het boek voorgesteld EU Phrasebook: 27 Ways to Say No Doesnt Really Mean No, geschreven door Josie Appleton van The Manifesto Club. Die club voert campagne tegen wat de EU van bureaucraten en ondemocratische beslissingen wordt genoemd. De club is naar eigen zeggen geenszins tegen meer Europese samenwerking, maar klaagt wel de ondemocratische en arrogante houding aan van de beslissingstructuren en het gebrek aan respect voor de democratische keuze van de kiezer. Europese burgers zouden zich door Brussel buitengesloten voelen over fundamentele beleidszaken. De leidende politici kunnen maar niet begrijpen waarom de bevolking hun juridische spitstechnologie en onleesbare documenten niet naar waarde weet te schatten. En daar ligt nu precies het probleem: hoe kan je de bevolking van een continent zo divers als het Europa van de 27 overtuigen dat samenwerking loont en dat elke burger zijn stem kan laten horen? "Een democratischer en transparanter Europa, met meer zeggenschap voor het Europees Parlement en de nationale parlementen, meer inspraak voor de burger en meer duidelijkheid over wat Europa en wat de EU-landen moeten doen", dat belooft het nieuwe verdrag te brengen. Maar vele EU-burgers geloven het niet meer.

Misschien moeten de EU-leiders dan maar een andere bevolking kiezen, zoals Bertold Brecht ooit suggereerde. (JVC)

Websites

klik voor Spiked Are EU deaf or what? No means No!

klik voor The Manifesto Club

klik voor artikel uit Irish Examiner

klik voor Verdrag van Lissabon: de officiële tekst

klik voor Vragen en antwoorden over Verdrag van Lissabon (BBC)