Als we eindelijk een milieuvriendelijke en sociaal rechtvaardige voedselvoorziening willen, moet het Europese landbouw- en vrijhandelsbeleid volledig worden omgegooid. Dat maakten artikel één en twee pijnlijk duidelijk. In dit laatste artikel werpt Guus Geurts zich op de vraag hoe dat moet.
Hoe dan wel?
De komende hervormingen van het Europese Gemeenschappelijke Landbouwbeleid bieden een uitgelezen kans om terug te keren van de neoliberale dwaling van de afgelopen 25 jaar. Ook zijn er kansen om te komen tot een drastisch ander internationaal handelsbeleid, nu Trump ´handel´ weer prominent op de politieke agenda heeft gezet. In plaats van America First zou ik echter willen oproepen tot International Solidarity First. Wat zou er moeten gebeuren?
1. Europese productiebeheersing binnen de akkerbouw (met name bij graan, suikerbieten en aardappelen) en de gehele veehouderij (melk, vlees en eieren), waarbij het aanbod door boeren wordt afgestemd op de vraag van consumenten. Jaarlijks kan dit aanbod worden aangepast, op een manier vergelijkbaar met de eerdere melk- en suikerquotering. Zo krijgen Europese boeren weer stabiele kostendekkende prijzen en wordt dumping in ontwikkelingslanden voorkomen.
2. Om een zo groot mogelijke Europese zelfvoorziening van voedsel en veevoer mogelijk te maken, zijn importheffingen nodig op producten waarvoor in Europa alternatieven kunnen worden geproduceerd. Met importheffingen op met name soja en palmolie krijgt de Europese teelt van plantaardige eiwit- en oliegewassen eindelijk een kans. Pas dan kan er werkelijk sprake zijn van kringlooplandbouw. Deze marktbescherming voorkomt ook dat er producten worden geïmporteerd die die niet aan de eisen voldoen die wel gelden voor Europese boeren, en die dus leiden tot oneerlijke concurrentie.
3. Doordat via importheffingen oneerlijke concurrentie wordt uitgeschakeld, kunnen de Europese milieu- en dierenwelzijnseisen aan de boer worden verhoogd. Er kunnen dan ook vergaande Europese ecotaksen worden ingevoerd op fossiele brandstoffen (CO2-taks), kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Dit zorgt voor een zo lokaal mogelijke voedselproductie binnen Europa en is een effectieve energiebesparings- en klimaatmaatregel.
4. Als genoemde maatregelen worden ingevoerd krijgen Europese boeren weer kostendekkend betaald, en kunnen binnen het Europese Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) de huidige algemene Europese hectaresubsidies aan de boer verdwijnen. Een minderheid van boeren krijgt wel betaald voor groene diensten die zij levert aan de samenleving en die in lijn liggen met de klimaat-, biodiversiteits-, landschaps- en natuurdoelstellingen. Te denken valt aan agro-ecologische landbouw, voedselbossen en het verhogen van de organische stof in de bodem, om zo broeikasgassen op te slaan. Het GLB-budget (€ 50 miljard) wordt zo veel effectiever ingezet, en kan dan zonder maatschappelijke kritiek worden behouden voor boeren, natuur en platteland.
5. De Wereldhandelsorganisatie wordt drastisch hervormd en wordt een VN-organisatie voor eerlijke handel. Voor landbouwproducten wordt voedselsoevereiniteit maatgevend, waarbij elk land of een regio als de EU voedsel mag laten produceren door de eigen boeren voor de eigen bevolking op een zo duurzaam mogelijke manier. Dat betekent dat importheffingen en productiebeheersing weer worden toegestaan. Ook worden er weer internationale grondstoffenovereenkomsten voor tropische producten als koffie en cacao afgesloten, die leiden tot stabiele prijzen.
6. Door verandering van het Europese en nationale mededingingsbeleid wordt de oneerlijke marktmacht van (detail)handel en verwerkende industrie ten opzichte van de boer aangepakt. Hierdoor wordt het verschil tussen consumenten- en boerenprijs zo klein mogelijk.
7. Uit milieu- en gezondheidsoogpunt is het nodig dat de huidige productie en consumptie van dierlijke eiwitten wordt beperkt. Het instellen van een nationale vleestaks kan hierbij helpen. Ook het hoge btw-tarief op gezonde producten als groente en fruit moet naar 0 procent.
Uit milieuoogpunt is het echter niet verstandig om de gehele veehouderij af te schaffen. Veel grasland is immers ongeschikt voor akkerbouw en de veehouderij zet veel restproducten uit de voedselindustrie om in waardevol voedsel. Wel moeten de dierenwelzijnseisen fors omhoog zodat dieren zoveel mogelijk hun soorteigen gedrag kunnen uitvoeren. Maar dat kan alleen als de oneerlijke concurrentie door importproducten stopt.
Voordelen
Door bovenstaande maatregelen zal het verschil in prijs en kwaliteit tussen gangbaar en biologisch voedsel een stuk kleiner worden. Het doorberekenen van alle milieu- en dierenwelzijnskosten in de consumentenprijs kan zo gecombineerd worden met kostendekkende prijzen aan boeren. Al het voedsel in de winkel zal voortaan een stuk socialer en milieu- en diervriendelijker worden geproduceerd.
Het Europese beslag op schaarse hulpbronnen in de Global South voor de teelt van soja, palmolie en biobrandstoffen wordt drastisch verminderd, waardoor er meer ruimte komt voor lokale voedselproductie en de natuur.
Doordat de Europese dumping stopt, krijgen boeren in Afrika hun lokale voedselmarkten terug om hun bevolking te voeden en neemt de noodzaak tot migreren naar sloppenwijken of naar Europa af.
De achteruitgang van de Europese biodiversiteit kan gestopt worden door de veel gerichtere betaling van Europees subsidiegeld aan natuurbescherming en verhoging van de bodemvruchtbaarheid.
Tenslotte biedt dit alternatief een effectief antwoord op het genoemde VN-rapport. De Europese voedselvoorziening zal namelijk niet langer bijdragen aan klimaatverandering door het vastleggen van broeikasgassen in de bodem en de zo groot mogelijke zelfvoorziening in voedsel binnen échte kringlooplandbouw.
Guus Geurts
Lees de andere bijdragen in deze artikelreeks
De landbouw moet anders. En dat kán (1)
De landbouw moet anders. En dat kán (2)
Guus Geurts is milieu- en landbouwdeskundige en auteur van ¨Wereldvoedsel – Pleidooi van een rechtvaardige en ecologische voedselvoorziening¨. Hij is ook bestuurslid Platform Aarde Boer Consument en lid van de kerngroep Voedsel Anders Nederland.
Dit artikel is op 28 augustus deels overgenomen door Vrij Nederland.
Ga naar landbouw en voedsel voor een overzicht van artikels over dit onderwerp op de Pala website
Guus Geurts is ook initiatiefnemer van een petitie voor voedselsoevereiniteit en klimaatrechtvaardigheid. In de bijlagen hieronder vindt u een update daarvan en ook een document met naast de petitie ook de begeleidende brief aan de politiek, het verloop van de acties en de media-aandacht. Wie de petitie wil ondertekenen – als organisatie of burger – vindt daarin de nodige gegevens.
Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier
Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier
