De lange weg naar een nieuwe coöperatieve bank

Journalisten die hun werk i goed doen, vissen uit dat een aantal organisaties de oprichting van een nieuwe coöperatieve bank bestuderen.

Met Global Society vzw / Pala.be zitten we zelfs van voor de start op de eerste rij en behoren we tot de allereerste kleine kern van initiatiefnemers.

Dat maakt het makkelijker om het verhaal te vertellen… al is het dan een verhaal dat nog lang niet volledig is en zelfs onvoldoende afgerond om vandaag al mee te mobiliseren. Wij, en anderen, zullen nog hard aan de kar moeten trekken.

Het goede nieuws is dat zulke coöperatieve bank kan lukken, als alle bouwstenen tijdig op hun plaats vallen. We serveren graag een betrokken verhaal.

Prelude – de aanloop

Half maart 2008, nog ruim voor de financiële crisis echt losbarst in ons land, schreef ik hier in Pala en ook in de krant De Standaard de opinie ‘Andere banken graag’ met daarin de vraag: ‘waar zijn onze coöperatieve en overheidsbanken?’ Er komen nogal wat reacties op.

Dat pleidooi voor nieuwe coöperatieve en overheidsbanken herneem ik met meer kracht in het boek Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving dat in september 2008 verschijnt. Daarin staan nog tal van andere voorstellen, bijvoorbeeld om autonome bewegingsmedia op te richten.

Omdat op dat ogenblik ook bij ons de bankencrisis volop losbarst en onze systeembanken Fortis, Dexia i en KBC in elkaar tuimelen – en alleen maar overeind kunnen blijven dank zij massale overheidssteun - is er in de samenleving groeiend oog en oor voor de optie van alternatieve banken.
Alleen de media i hebben daar op dat ogenblik nog altijd niet veel oren naar en blijven grotendeels gevangen in de neoliberale waan dat enkel de markt een oplossing zou kunnen bieden… onbegrijpelijk op een ogenblik dat de markt compleet faalt en tal van privégrootbanken de boeken en de kantoren letterlijk dicht zouden moeten doen zonder de hulp van honderden miljarden euro aan fiscale middelen van ons allemaal.

Het begin 

Na een voordracht ‘Van eiland tot wereld’ op 4 februari 2009 in Leuven met een opvallend pleidooi voor nieuwe coöperatieve en overheidsbanken, volgt er nog een lang gesprek op café. Daarin vind ik me met GH die vurig van oordeel is dat we uit onze pijp moeten komen om dat idee ook echt te gaan realiseren.

In de late en ook al vroege uurtjes is er de allereerste brainstorming. We beogen een initiatief om te komen tot een nieuwe coöperatieve bank, gedragen door oude en nieuwe sociale bewegingen, en door een steeds groeiende schare van klanten-coöperanten. GH verkiest voorlopig niet bij zijn volle naam bekend te zijn. Maar als dit bankinitiatief staat waar het vandaag staat, is dat in heel grote mate aan hem te danken.

De volgende dag al stelt GH alvast een naam voor, in twee talen. Het is het begin van veel meer.

Voortgang – trekkersgroep van vijf

Vooral GH toetst dan enkele maanden het idee af, maakt zijn huiswerk, legt interessante contacten en verzamelt op 19 mei 2009 een eerste kring van bijkomende trekkers: Marc Bontemps, DC (die ook liever onbekend blijft) en Michel Genet. Dan zijn we, samen met GH en mezelf, met vijf. We denken volop aan een nieuwe Bacob of ASLK.

DC legt het door de groep geboetseerde projectvoorstel eind juli 2009 in de uiteindelijk juiste plooi. Van 19 mei tot september zijn er, vaak op aangeven van of onder impuls van Michel Genet en Marc Bontemps, gesprekken met heel veel mensen uit vooral de financiële wereld, in wisselende samenstellingen (naargelang wie kan). Marc Bontemps manifesteert zich nu als de stevigste trekker.

De initiatiefgroep breidt uit

Na de zomer zijn de plannen voldoende rijp om er nog andere organisaties bij te betrekken, in de eerste plaats de organisaties die anders willen omgaan met geld i, Netwerk Vlaanderen en de tegenhanger Réseau Financement Alternatif. Dat gebeurt op een vergadering in Leuven op 11 oktober 2009. Het initiatief wordt op nogal wat enthousiasme onthaald. Van beide organisaties komen er mensen bij.

Vooral Bernard Bayot zal een dynamische rol vervullen en als medetrekker een flinke aanwinst betekenen. Ook YM en MC doen volop hun intrede, hun grote kennis van de financiële wereld is heel waardevol.

Op dat ogenblik ben ikzelf al enkele maanden bezig om tal van sociale bewegingen, verenigingen en ngo’s te overtuigen om partner te worden van een nieuw medium, het latere DeWereldMorgen.be – dat effectief van start zal gaan op 1 maart 2010, een datum die dan al vastligt.

Op vergelijkbare wijze inventariseer ik voor de bancaire kerngroep de mogelijkheden om de boer op te gaan om partners te betrekken bij het initiatief voor een nieuwe coöperatieve bank. En de meest actieve leden gaan inderdaad op pad, vooral Marc en ook ikzelf aan Nederlandstalige kant, Bernard Bayot aan Franstalige zijde. Zijn organisatie blijkt zodanig ingebed in het maatschappelijk weefsel dat onder andere daarom de dynamiek binnen de initiatiefgroep meest intens wordt aan Franstalige kant.

Moeizame vorderingen

Het enthousiasme raakt nooit verloren, maar het is wel zo dat de vorderingen in 2010 moeizaam verlopen. Niet zonder redenen.

Het overtuigingswerk voor een project dat bij vele bewegingen en organisaties als (te) ambitieus overkomt, vergt tijd.
Er zijn inderdaad contacten geweest over de overname van een andere bank, en daar is trouwens het laatste woord nog niet over gezegd.
Er zijn diverse contacten geweest met het oog op samenwerking met andere financiële spelers.
En voortdurend is er verder gewerkt aan het meest haalbare zakelijk model. Ik ga hier – heel bewust, en om makkelijk begrijpbare redenen, iedereen leest mee – voorbij aan het zakelijk model dat de nieuwe bank zou kunnen en moeten hanteren om succesvol te zijn.

We zijn er dus nog lang niet, maar wel ver genoeg om in 2011 een belangrijke stap te zetten met een pak nieuwe partners, heel diverse vakbonden i, ngo’s en verenigingen.

Oprichting van een coöperatie i

Op 6 mei 2011 lukt het om eindelijk met vierentwintig organisaties en personen - waaronder Global Society vzw - de Europese coöperatieve vennootschap NewB op te richten. Doel is de oprichting van een nieuwe coöperatieve bank in België voor te bereiden, ‘een bank van hier, voor ons, van ons’. De basiswaarden zijn geplukt uit het vele voorbereidende werk.

En nu?

Eén en ander lijkt me vrij duidelijk.

Alle betrokkenen in dit initiatief moeten doordrongen raken of blijven van de ‘sense of urgency’. Want het rommelt nog altijd minstens even sterk op de financiële markten, en een zo mogelijk nog zwaardere financiële crisis is allerminst uit te sluiten. Zeker aan Vlaamse kant moet er aan dynamisme worden herwonnen.

Dus… vliegensvlug het huiswerk maken dat nog rest om de haalbaarheid in te schatten… het nodige kapitaal i verzamelen… een startticket verwerven… en vooral een brede populaire beweging opstarten die de nieuwe coöperatieve bank wil omarmen en groot maken.

Een rol voor Global Society en Pala

Met Global Society vzw hebben we vrij goede ideeën over hoe we die bank mee op de sporen kunnen zetten. Niet voor niets hebben we al die tijd mee hard aan de kar getrokken.

Maar eer we zover zijn, is het wel zien en inschatten hoe hard het middenveld i echt in beweging wil komen voor die nieuwe coöperatieve bank, hoeveel samenwerking erin zit met andere financiële initiatieven en hoeveel engagement er reëel wordt genomen. We gaan hier niet oproepen voor die nieuwe bank als we daarvan onvoldoende zeker zijn. We zullen ook blijven aandringen om samenwerking te blijven zoeken met min of meer gelijkgestemde financiële spelers.

De ervaring vertelt me dat het heel nuttig zal zijn om, aanvullend op de gevestigde organisaties, mensen in beweging te krijgen vanuit veel jongere initiatieven als Global Society. Als de tijd rijp is – en als er nieuws te melden is – dan hoort u er alles over via PALA i.

Ik hoop dat iedereen in dit verhaal - van dichtbij of van verder betrokken - zijn of haar verantwoordelijkheid neemt, zodat we nog op tijd komen met dit initiatief. De tijd dringt om de macht i over het geld en het geldwezen terug in de handen van de samenleving te krijgen - en om opnieuw volop te bouwen aan een duurzame economie i waar iedereen goed van kan leven.

Dirk Barrez

De auteur schreef Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving - klik hier voor meer info

Lees ook het artikel Zeg foert tegen Fitch, Moody’s en Standard & Poor's

Deze bijdrage is bewerkt en geactualiseerd om in 2014 gepubliceerd te worden in Barrez Dirk i, Coöperaties. Hoe  heroveren we de economie?, hoofdstuk 11 p.72-82 met als titel 'Van Desjardins tot NewB. De lange weg naar een nieuwe coöperatieve bank'