Democratieën gaan heel verschillend om met rechtspopulisme

Wie relevante kennis apprecieert over de omgang met rechtspopulisme, kan terecht bij de Amerikaanse politoloog Daniel Kinderman. In een interview belicht hij de praktijk in Zwitserland i en de verschillen met de VS, Duitsland en bij de Brexit.

Professor Daniel Kinderman specialiseert zich in crises, in de eerste plaats die van de liberale democratie i en de open samenleving; en in de rol die de economie i daarbij speelt. Voor de Neue Zürcher Zeitung vormt dat meer dan voldoende reden om hem te interviewen.

Zonneklaar is al geruime tijd: de democratie staat onder druk in vele landen en vooral het rechtspopulisme zorgt daarvoor. Vandaar die belangrijke onderzoeksvraag volgens Kinderman: kan dat politieke extremisme i teruggedrongen worden door de economie?

Zwitsers laboratorium

Hij ziet Zwitserland als een laboratorium omdat de rechts-populistische partij SVP in het politieke consensussysteem al lang regeringsverantwoordelijkheid draagt.

Het leidt ertoe dat de partij in de praktijk gematigd is. Zo blijkt ze bv. haar retoriek inzake migratiebeleid niet in realiteit om te (kunnen) zetten.

Maar haar retoriek matigt ze allesbehalve. Ze misbruikt herhaaldelijk taal om politieke tegenstanders te ontmenselijken. Hen “wormen, raven of ratten” noemen, is ronduit gevaarlijk, beklemtoont Kinderman.

Moeilijk: al dan niet een Duitse ‘brandmuur’?

Is een muur – een cordon sanitaire - rondom dergelijke populistische partijen, zoals bv. in Duitsland, dan niet te verkiezen?

Kinderman stelt vast dat geen enkel ander land zowel politiek, maatschappelijk als economisch het rechtspopulisme zo hartsgrondig bestrijdt als Duitsland… maar dat deze ‘brandmuur’ de opgang van AfD niet kon verhinderen.

Gevaren van ontmenselijkend discours
en extreme polarisering

De selectie van de beste aanpak voor de democratie is moeilijk, aartsmoeilijk. Zwitserland blijft ondanks de invloed van SVP een liberale democratie met een levendig pluralisme en een rechtsstaat die dit beschermt…

Al blijft het ontmenselijkend discours dat de SVP hanteert, uiterst zorgwekkend en bedreigend voor de democratie. Anderzijds, aldus Kinderman, Zwitserland kent geen aanvallen op asielcentra of op mensen.

Maar dat mag niet doen denken dat de extreme polarisering die de VS-politiek kenmerkt voorbijgaat aan Zwitserland. Ook hier lijdt de democratie onder toegenomen polarisering. Het is onrustwekkend dat een systeem dat zowel sterk is in representatieve als in directe democratie minder succesvol is. Want kwetsbaarder democratieën vergaat het dan nog veel slechter, zo merkt Kinderman op.

Vergelijking met Republikeinen en brexiteers?

Net als de Republikeinse Partij in de Verenigde Staten is de SVP uiterst nationalistisch en tegen migratie i. Maar er zijn opvallende verschillen. De SVP is economisch toch vooral liberaal in tegenstelling tot het uitgesproken protectionisme van de Republikeinen; en ze houdt zich ver weg van een thema als abortus, een prioriteit voor de huidige Republikeinse Partij.

Al even ver houdt de SVP zich van een economisch anti-Europese Brexit-houding.

En ze houdt sterk vast aan de Zwitserse directe democratie. Daardoor gaat ze allerminst de autoritaire weg op van de Republikeinen in de VS.

Markante rol van bedrijfsleven

Opmerkelijk vindt Kinderman de rol die het Zwitserse bedrijfsleven zich aanmeet inzake Europees beleid bij referenda.

Dat bedrijfsleven aarzelt niet om campagne te voeren tegen de SVP en weet, anders dan bij het Brexit-referendum, die krachtmetingen met het rechtspopulisme bijna altijd te winnen.

Een “recept voor succes’, zo beoordeelt hij dat. (db)

Bron
Neue Zürcher Zeitung, Der US-Politologe Daniel Kinderman warnt die Schweiz vor amerikanischen Verhältnissen: «Wiegen Sie sich nicht zu sehr in Sicherheit!», 10-8-2024

Zie ook
Kinderman Daniel, Authoritarian Capitalism and its Impact on Business, February 2021
Kinderman Daniel, Business power, right-wing populism, and noisy politics: lessons from Brexit and Swiss referendums, 14 november 2023
Kinderman Daniel, German Business Mobilization against Right-Wing Populism, 25 september 2020
University of Delaware, Daniel Kinderman pagina

Afbeelding - Wikimedia Commons CC