Fragmentatie: de werkende mens als spelblokje op het mondiale spelbord

Het is een nogal populair voorbeeld. Je wil een nieuwe of vernieuwde website voor de firma. Het bedrijf dat je daarvoor onder de arm hebt genomen, besteedt het werk i uit - via het net natuurlijk. Uiteindelijk zijn het webdesigners en programmeurs in diverse landen die de klus klaren, sommigen op een bureau, anderen thuis.

Nog altijd associëren velen het verhuizen of delokaliseren van jobs naar lageloonlanden met de industriële sector. Wat we goed moeten begrijpen, is dat de informatietechnologie bedrijven i in staat stelt om de arbeidsverdeling nog veel verder door te drijven. De digitale snelwegen maken het mogelijk veel werk in nog veel meer stukjes te hakken dan vroeger, voor softwareontwikkelaars en medewerkers van callcenters - die soms ook al van thuis uit werken -, voor copywriters, webdesign en andere creatieve diensten, voor boekhouding, verkoop, gegevensverwerking enzovoort. Juist die extreme fragmentering van de arbeidstaken laat bedrijven toe met die stukjes digitaal i te jongleren, op zoek naar werknemers i die meest dienstig zijn voor de uitvoering ervan. Het leidt tot een enorme en fel aangroeiende massa werknemers die voor werk en inkomen moeten concurreren op het mondiale digitale platform. De jacht op steeds goedkopere en steeds minder beschermde arbeid i is nu ook digitaal.

Voor bijna alle werk op basis van digitale informatie ontstonden mondiale informatienetwerken, virtuele productiehallen die overal ter wereld toegankelijk zijn. Ze overbruggen zo in real time elke geografische afstand. Het meest bekende en indrukwekkende voorbeeld is de opkomst van de Indiase IT-industrie in weinig jaren.
We zien hoe de managers ons werk kapot fragmenteren, ze smeren het in stukjes en beetjes uit over de hele wereld, en daar hebben werknemers weinig of niets aan te zeggen. Als ze zich niet beter weten te organiseren, verspelen ze vrijwel elke greep op hun werk.

Hier duikt het begrip fragmentatie op. Ursula Huws van het Working Lives Research Institute in Londen noemt dat een heel geschikte metafoor voor de nieuwe mondiale arbeidsverdeling waarbij menselijke vaardigheden en kennis worden opgebroken in toenemend gestandaardiseerde en verwisselbare eenheden. En met die eenheden of blokjes kan men eindeloos nieuwe combinaties samenstellen of herschikkingen uitvoeren. Het is een proces met diepgaande gevolgen. Jobs kunnen verdwijnen op één plek en tevoorschijn komen op een ander continent - en zelfs wanneer dat niet het geval is, moeten werknemers wennen aan het idee dat het op elk moment kan. En terwijl jobs migreren over het internet van het ene naar het andere continent in een niet aflatende zoektocht naar de beste vaardigheden voor de goedkoopste prijs, zien we hoe grote menigten van wanhopige werknemers worden uitgespuwd door de economieën waarin ze opgroeiden en de wereld rondtrekken op zoek naar inkomen. (DB)

Websites

Klik voor de website van het Works project (Engels), met o.a. een uitgebreid woordenboek. Fragmentatie is een sleutelwoord van dit onderzoek van zeventien instituten in dertien Europese landen. Ze willen weten wat de kennissamenleving aan belangrijke veranderingen teweegbrengt voor ons werk

Klik voor nieuwsbrief van HIVA over hoe de wereld van het werk verandert

Gebaseerd op ons nieuwe boek Het mondiale uitzendkantoor. Waardig werk in tijden van globalisering i en crisis, klik voor info en bestellen (voor boek alleen, klik op cover rechts bovenaan)

Vandaag start in Genève de 98ste zitting van de Internationale Arbeidsconferentie - klik voor meer info