12. We moeten onze welvaartsmachine beschermen

Bescherming van
de welvaartsstaat
is geen protectionisme

Kan een rijk land zijn fabrieken, werk i en welvaart verliezen? Ja, dat kan, kijk naar Argentinië i, 50 jaar geleden rijker dan de meeste West-Europese landen. De meeste Argentijnen leefden nog maar enkele jaren geleden net zoals de doorsnee-Vlaming, ze hadden werk, een goed inkomen, een eigen huis, een auto, vakantie,… en nu zijn duizenden fabrieken dicht en leeft bijna 60 procent van de Argentijnen onder de armoededrempel.

Overkomt Vlaanderen hetzelfde ? Niet noodzakelijk, maar b.v. de sluiting van Philips Hasselt waarvan altijd is beweerd dat het aan de top van de kenniseconomie stond - met o.a. de uitvinding en ontwikkeling i van audiocassette, cassetterecorder, CD en DVD -, is een ernstige waarschuwing.

Kunnen wij de aarde i overvragen en daarmee onze welvaart, zeker die van morgen, ondergraven? Ja, zo is er heel zeker de opwarming van de aarde : het versterkte broeikaseffect i is een feit én ze bedreigt onze toekomstige welvaartsproductie.
Is er een antwoord ? Ja, het Kyoto protocol bestaat en Vlaanderen heeft daarin zijn rol te spelen. Maar we spelen die niet. België bengelt achteraan in Europa als het gaat over hernieuwbare energie i en het terugdringen van broeikasgassen. We sturen onze economie i helemaal niet in de richting van een ecologisch duurzame welvaartsproductie waarbij we onze welvaartstaart van de toekomst bakken zonder het milieu te belasten. Dat is driemaal dom. Het is ecologisch dom, dat ligt voor de hand. Economisch is het dom want we missen economische sectoren met toekomst : hernieuwbare energie is een boomende en dikwijls al rendabele industrie in andere landen. En het is sociaal dom : die nieuwe industrie zorgt elders voor tienduizenden arbeidsplaatsen, voor inkomen en voor belastingen i om mee de welvaartsstaat te betalen, terwijl Vlaanderen evengoed dergelijke arbeidsplaatsen kon creëren want hernieuwbare energietechnologie was lange tijd een Vlaamse sterkte. Alleen waren we onvoldoende visionair om er werk en welvaart van te maken.

Vooral door een sterke arbeidersbeweging i in een verstandige wisselwerking met het bedrijfsleven en de politiek is Vlaanderen in de vorige eeuw geïndustrialiseerd en is de gestegen welvaart verdeeld geraakt.
Vandaag zijn de meeste Vlamingen welvarend en dat willen we zo houden. Daarvoor hebben we een sterke veelzijdige economie nodig, een krachtige welvaartsmachine. Maar die economie moet wel op een sociaal en ecologisch verantwoorde manier werken en blijven werken. De oprukkende globalisering i confronteert ons echter met een wereld die wel in staat is om afdwingbare rechten te geven aan goederen, aan diensten en aan geld i (dat doet de WTO i of Wereldhandelsorganisatie i immers), maar de rechten van de mens en van de mens als werknemer (de arbeidsnormen i van de IAO i of Internationale Arbeidsorganisatie i), die zijn niet afdwingbaar en de rechten van het milieu, denk aan Kyoto, ook al niet. Nog versterkt door een ongeremde, bijna fundamentalistische en daardoor onverstandige hang naar liberalisering i, naar privatisering i, naar deregulering i belanden we in een wereld waar de sociale ongelijkheid groeit en de welvaartsverdeling bijna overal, ook in Vlaanderen, ongelijker wordt, waar we de ecologische deficits opstapelen dat het niet mooi meer is, en waar de beslissingen over dit alles op een ondemocratische manier worden genomen door multinationals, enkele grote landen, instellingen zoals IMF i of Internationaal Monetair Fonds i, Wereldbank i en Wereldhandelsorganisatie en bovenal door de volledig vrijgemaakte markten, de nieuwe heilige koe. Het neoliberalisme is immers geen theorie waar argumenten voor worden gegeven, het is een geloof en je moet echt uit de kerk stappen zoals topeconoom Stiglitz die zijn Wereldbank verliet om de kritiek op dat fundamentalisme te kunnen geven.

Bescherming van de welvaartsstaat is geen protectionisme

Is het geen tijd om een taboe te doorbreken? Ik ben voor de vrije markt, voor de vrije concurrentie i, voor de vrije wereldhandel, voor de privé sector telkens wanneer dat de beste resultaten oplevert. Ik ben voor internationale arbeidsverdeling i, tegen ongezond economisch protectionisme en verdedig zelfs delokalisatie i als daarmee de sociale welvaartsspiraal in de wereld omhoog gaat.
Maar wat als het omgekeerde gebeurt en wanneer werknemers i elders het niet beter krijgen? Wat wanneer onze welvaartsstaat, onze welvaartsmachine van bedrijven i, van ondernemers en van werknemers, en van organisaties allerhande, onderuit wordt gehaald door sociale en ecologische dumping, vanuit China i, de fabriek van de 21ste eeuw maar waar vakbondsvrijheid en sociale bescherming onbestaande zijn, vanuit de VS als die bijvoorbeeld hormonenvlees willen exporteren of van waar dan ook? dan heeft zij het recht én de plicht zich te verdedigen. Tegenover dergelijke dumpingpraktijken passen - zolang zij blijven duren – sancties zoals invoerheffingen en -beperkingen, desnoods zelfs een invoerverbod. En dit heeft niets met protectionisme te maken, maar alles met het recht van onze mensen hier en van alle mensen ter wereld om een menswaardig inkomen te verdienen en de vruchten van een welvaartsstaat te kunnen plukken… dit heeft alles te maken met onze plicht om het milieu en de aarde te respecteren en daartoe een duurzame economie i uit te bouwen.
Onze welvaartsstaten, ze zijn niet perfect, het Europese vastelandmodel kan en moet nog beter, zeker ook ecologisch, maar maatschappelijk, sociaal én zelfs ecologisch is het (van) het beste wat de wereld al heeft bereikt – in héél de wereld willen mensen dit ook. Daarom, in ons eigen belang (het is niet vies daarover te spreken) en dat van de hele wereld moeten wij dit Europese model verdedigen, verbeteren en uitdragen. En dus mag die vraag geen taboe zijn : hoe gaan wij - wanneer nodig - ons model beschermen?

Dirk Barrez, journalist en auteur, 27 april 2004

Reageren en meedenken kan op ons forum, onder het discussiethema  Economie, draaischijf voor onze behoeften en ambities, maar ook op de verwante fora over ‘handel’ en over ‘inkomensverdeling’. Zorg voor korte, doordachte bijdragen, zo komen we samen verder.

Overname van de brief door niet-commerciële initiatieven of verenigingen mag, mét volgende bronvermelding: Dirk Barrez, PALA i nieuwsbrief over onze globaliserende wereld, voor gratis abonneren en forum surf naar www.globalsociety.be. Wij vernemen dat graag met een mail naar info@globalsociety.be

Voor wie nog meer discussiestof wil, surf naar het boek op deze site en lees vooral deel 5 ‘Economie, draaischijf voor onze behoeften en ambities’. Ook deel 6 over het verdelingsvraagstuk en deel 7 over inkomen en werk bieden discussiestof.

Deze opinie verscheen in De Standaard op 27 april 2004