Veel meer vermoorde mensen dan oorlogsdoden

3661 Hondurezen en 33.287 Mexicanen zijn vermoord in 2022, 24.865 Zuid-Afrikanen in 2020 en 44.200 Nigerianen in 2019. Moord is een veel grotere doder dan oorlog i.

458.000

Vierhonderdachtenvijftigduizend, zo hoog schatten (1) de Verenigde Naties het aantal mensen dat slachtoffer werd van moord in 2021. Ze voegen eraan toe dat moord vijfmaal meer levens kost dan oorlog in de jaren 2019-2021.

De studie zou wellicht beter vergelijken met een ruimere oorlogsperiode. Want die verhouding kan vrij sterk wijzigen naargelang oorlogsgeweld meer of minder woedt. De jaren 2022 en 2023 kosten bv. veel meer oorlogsdoden wat het verschil met moord verkleint… Maar altijd blijft de lange termijntrend: moord is veel dodelijker dan oorlog.

Enkel allerzwaarste oorlogen
halen het van moord

Bedenk dat de maatstaf om van een oorlog te spreken minimaal 1000 doden per jaar bedraagt… maar de Hondurezen zijn met minder dan tien miljoen en tellen 3661 vermoorde medeburgers in een jaar; op minder dan 2,8 miljoen Jamaicanen zijn er maar liefst 1508 vermoord; de Zuid-Afrikanen verliezen bijna 25.000 medeburgers. Enkel de zwaarste oorlogen maken doden op die schaal.

Hardnekkig en enorme verschillen

Terwijl aan elke oorlog vroeg of laat een einde komt, is moord veel hardnekkiger.
Wat meteen in het oog springt, zijn de uitzonderlijk grote verschillen tussen regio’s en landen. Als vergelijkingsbasis dient doorgaans het aantal moorden per honderdduizend inwoners in een jaar. Per regio is dit de trieste balans in 2021.

Moord teistert vooral
Amerika’s en Afrika i

Het Amerikaanse continent, van Noord tot Zuid, ziet gemiddeld 15 mensen sterven op honderdduizend. Dat is duidelijk de slechtste score. Zelfs het relatief beter presterende Canada kampt nog met 2,3 slachtoffers van moord per 100.000 inwoners. De VS zit daar ver boven met 6,4. Dat is het hoogst van alle rijke landen. Honduras doet ruim vijfmaal slechter met 35. Boven alles en iedereen uit torent het moordcijfer van Jamaica… 53,3 doden. Een uiterst magere troost voor Amerika biedt de vergelijking met 2015, dan was het gemiddelde van 16 doden zelfs nog iets hoger.

0,3 vermoorde Senegalezen op 100.000,
41,9 Zuid-Afrikanen…140 maal meer

Afrika volgt met 12,7 doden per honderdduizend, licht hoger dan in 2015. Een land als Senegal presteert echter met 0,3 doden zowat honderdveertig maal beter dan Zuid-Afrika met 41,9.

Altijd blijft het uitkijken met regionale of continentale cijfers: in het slechtste geval verbergen ze meer dan dat ze vertellen. Het is dus meer dan nuttig dat de landelijke cijfers te consulteren zijn in de databank van UNODC; al kan daar een vergelijkbaar verschijnsel optreden van grote binnenlandse verschillen naargelang de streek of de stad.

Gemiddeld komen duidelijk veel minder moorden komen voor in Oceanië, Azië i en Europa, respectievelijk 2,9, 2,3 en 2,2 in 2021. Voor Oceanië is dat hetzelfde cijfer als in 2015, Azië verbetert licht en Europa gaat flink vooruit want komt van 3,5.

Maar ook daar zijn opmerkelijke verschillen. In Azië contrasteren de 0,2 doden van Japan en 0,3 van Koeweit met de 4,8 van Thailand. In Europa zijn Italië en Zwitserland i met 0,5 veel minder getroffen dan Letland met 3,6, laat staan Rusland met 6,8. In Oceanië steekt de 0,8 af tegen de 9,4 van Papoea Nieuw Guinea.

Vuurwapens, criminele bendes, leeftijd, gender: wat kan de verschillen verklaren?

Waarom is Amerika
het meest moorddadige continent?

Mondiaal zijn een kleine helft van de vermoorde mensen gedood door vuurwapens. Maar op het Amerikaanse continent zijn die wapens zo veelgebruikt dat hun aandeel maar liefst driekwart bedraagt van alle gevallen waarin het moordwapen bekend is. In Europa en Azië is dat slechts 17 à 18 procent.

De enorme verspreiding van vuurwapens combineert Amerika met nog een andere mondiale koppositie: georganiseerde criminaliteit – vaak omschreven als ‘bendegeweld’ – is er verantwoordelijk voor de helft van alle moorden. In Europa is dat amper zes procent.

Waarom wordt Afrika
als risicocontinent bestempeld?

In Afrika is de gemiddelde moordgraad hoog en dreigt die hoog te blijven. De belangrijkste verklaring daarvoor schuilt allicht in de leeftijdsverdeling. Afrika heeft veruit de jongste bevolking i, en dus ook de meeste jongere mannen. Belangrijk want het is die mannelijke leeftijdsgroep waarin moord meest van al voorkomt, zowel bij slachtoffers als bij daders.

Toch is leeftijd niet noodzakelijk helemaal doorslaggevend. Dat bewijzen de enorme verschillen binnen Afrika. Vuurwapens, criminaliteit en bendevorming, grote inkomensverschillen, klimaatverandering i en ecologische achteruitgang, maatschappelijke en politieke antwoorden, ze spelen allemaal een rol.

Inzake moord is thuis veruit
de gevaarlijkste plek voor vrouwen

De bekende cijfers vertellen dat slechts 19 procent van de moordslachtoffers vrouwen zijn… Een waarnemer kan dat als goed nieuws beschouwen. Beter is die bedacht op een aanzienlijke onderschatting want mogelijk zijn de vrouwenmoorden (veel) minder gerapporteerd.

Dat vermoeden wordt versterkt door wat we met zekerheid weten. Meest gevaar om vermoord te worden – met ruim de helft van de moorden - lopen vrouwen in eigen huis en familiekring. Welnu, die privésfeer is bij uitstek een omgeving die geheimhouding makkelijker maakt.

Wie meer wil weten, ook over de beste antwoorden die UNODC ziet, kan terecht in de Global Study on Homicide 2023 en op de website van de organisatie. De contactgegevens zijn hieronder te vinden bij bronnen.

Dirk Barrez | Hoofdredacteur Pala.be en auteur van TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en 11 politieke dwaasheden

Voetnoot

(1) Een schatting want moord wordt lang niet altijd gerapporteerd. Zelfs met een ruime marge zijn de gemelde aantallen en trends veelzeggend – zie verder bij bronnen

Bronnen

UNODC (United Nations Office on Drugs and Crime), Global Study on Homicide 2023, | vind hier de PDF van deze recente studie (december 2023)

Of ga rechtstreeks naar de databank van UNODC

Wikipedia biedt de overzichtspagina List of countries by intentional homicide rate