Heeft u ook gehoord hoe diverse politici zich fors uitlaten over de financiële crisis: dit is het failliet van het neoliberalisme, dit casinokapitalisme moet stoppen? Ze zijn nogal laat met hun ontdekking dat het vrijmaken van de geldmarkten tot ongelukken zou leiden. Maar vooral, wie als behoeder van ons algemeen belang roept dat iets ‘failliet' is - dus niet meer in staat om te functioneren -, moet in de volgende zin beginnen zeggen wat er nu moet gebeuren. Anders neemt men de eigen analyse niet ernstig. We kunnen allemaal met stijgende verbazing vaststellen dat deze politici niet met ernstige alternatieven komen en ze nog minder doorvoeren. Die zijn er nochtans wel.
Maar het is best om een iets bredere kijk te hanteren. Nu kijkt zowat iedereen, de media op kop, naar de beurzen, als konijnen gefascineerd door een lichtbak... Alsof dat werkelijk de enige of zelfs maar een echt belangrijke thermometer is voor hoe het ons als samenleving vergaat. Waar is de belangstelling voor wie te weinig verdient, voor de groeiende inkomensongelijkheid, voor de toeslaande honger - mogen we eraan herinneren dat vele banken u hebben uitgenodigd om te speculeren op meer hongerige mensen? -, voor een economie die wel Ferrari's voortbrengt maar niet de goede energiezuinige woningen die alle mensen toch echt nodig hebben, voor de dringende noodzaak om onze welvaart voort te brengen zonder de aarde om zeep te helpen? Want dat is ons grootste kapitaal, veel groter nog dan dat op de beurzen.
Welnu, als we welvaart willen creëren om een goede samenleving uit te bouwen, moeten we voldoende greep hebben op ons economische bestaan. We moeten onze economie kunnen sturen zodat ze op de beste manier de behoeften aan goed betaald werk, aan wonen, mobiliteit, onderwijs, cultuur, sociale zekerheid en alles wat het leven nodig heeft, kan invullen. De vrije markt, indien ze de beste resultaten oplevert, is daar een prima instrument voor. Maar niet altijd dus. Zowel economie als samenleving hebben nood aan financiële instrumenten, in de eerste plaats om te sparen en te kunnen investeren, in bedrijven, woningen, hernieuwbare energie, media of wat dan ook. Vroeger hadden we naast privébanken ook overheidsbanken en coöperatieve banken. Niemand kon hard maken dat die laatste het economisch slecht deden. En maatschappelijk scoorden ze wel beter. Toch vond ‘men' zowat tien jaar geleden dat hun tijd was gekomen. Ze moesten verdwijnen en zo verloren we als samenleving belangrijke instrumenten om een sociale politiek te voeren en een sociaalecologische economie uit de grond te stampen.
Die banken werkten vroeger vooral op hun eigen nationale markten. Want lange tijd kregen ze niet de kans om op vrijgemaakte internationale geldmarkten hun eigen belangen na te jagen. Pas toen dat wel het geval was, konden de privébanken uitgroeien tot alles dominerende kwelduivels die de wereld van de ene financiële crisis in de andere deden tuimelen, tot en met de huidige mondiale financiële crisis. Ze zijn nu een blok aan het been van samenleving én van bedrijven. Het zijn politieke beslissingen die dat mogelijk hebben gemaakt, vergeet het niet.
Diezelfde politici zijn nu gedwongen om puin te ruimen, want de bancaire mastodonten zijn inmiddels te groot geworden om failliet te laten gaan. Puin ruimen wil in dit geval vooral zeggen massa's geld ophoesten want de winsten van de banken zitten al lang elders.
Natuurlijk is het prima dat de politiek - en zonodig het gerecht - tot in de verste hoekjes uitzoekt wat er fout is gelopen, we moeten dat weten. En vanzelfsprekend moet er strengere regelgeving en meer toezicht zijn voor financiële instellingen.
De fundamentele boodschap die de politiek geeft, is echter: we treden nu wel op met gemeenschapsgeld, maar we zijn hier niet om te blijven. Want het zou niet de taak zijn van overheden en samenlevingen om te bankieren. Hoezo, waarom niet? Zullen we als samenleving eerst de putten delgen, alle inspanningen doen om de banken weer op het goede spoor te krijgen, en dan opnieuw de privébankiers hun gangen laten gaan, als vandalen die onze economie plunderen en de samenleving onderuit halen? Dit is niet ernstig.
De privébankiers hebben nu hun rechten wel verspeeld. Er zijn betere oplossingen. En daartoe behoren inderdaad ook overheidsbanken. Wij allemaal, ook onze bedrijven en al wie geld nodig heeft om welvaart te kunnen creëren, zijn veel beter af met betrouwbare overheidsbanken en coöperatieve banken.
Dus, laten we met het geld dat we ophoesten voor Fortis en andere die banken volledig opkopen. Laten we ze van de beurs halen - gedaan met die speculatie op al te belangrijke pijlers onder onze economie - en het kapitaal in onze handen houden. En dan kunnen we die banken verplichten om hun job ernstig te doen, in het belang van ons allemaal, niet uitsluitend van aandeelhouders die enkel maximaal financieel rendement willen, en nog minder van managers die dat ook nastreven, maar in de eerste plaats voor zichzelf.
Ik hoor al jammeren dat die banken toch niets kunnen betekenen in een mondiale economie. Die jammeraars riskeren nog maar eens de bal flink mis te slaan. Ze verliezen uit het oog dat ook in een mondialiserende economie de lokale en regionale economieën de belangrijkste blijven. De meeste Belgische export gaat echt niet zo ver voorbij onze grenzen - en is in de Europese markt dus eigenlijk geen echte uitvoer. En Europa haalt zelfs nu maar tien procent van zijn inkomen uit handel met de rest van de wereld.
Maar er is meer, en nog belangrijker. De noodzaak om zo snel mogelijk welvaart voort te brengen met veel minder inzet van dure en ecologisch belastende energie en materialen verplicht tot het werk maken van een sociaalecologische economie zo dicht mogelijk bij huis - zo min mogelijk afhankelijk van onzekere olie- en gasimport en van financiële luchtbellen. Samenlevingen die wie werk willen maken van zulke economie moeten greep hebben op hun economie en in de eerste plaats op de financiële wereld. Ze moeten over het vermogen beschikken om de samenleving te organiseren zoals zij dat willen. Een vrije markt met klare spelregels in combinatie met actieve overheden - overal waar nodig - en met krachtige sociale bewegingen die ook economisch actief zijn met b.v. hun eigen coöperatieve banken of met energiecoöperaties, dat is ook morgen de succesformule voor welvarende samenlevingen.
Het is niets te vroeg om het te beseffen: straks dreigt, nog meer dan nu, onze politieke democratie een farce te zijn indien we de greep verliezen op ons economische bestaan.
Dirk Barrez, 3 oktober 2008
Deze bijdrage is geïnspireerd op het meer uitgebreide hoofdstuk 'Grenzen aan economische machtsconcentratie en financiële specualtie' en op andere hoofdstukken uit het pas verschenen boek 'Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving'.
________________
klik hier om het boek te bestellen of klik op de advertentie rechts bovenaan
________________
web-tv reportage ‘Duurzame bedrijfsvoering in financiële sector' te bekijken op www.mondiaal.be - klik op rubriek reportages en kies dan ‘Duurzame bedrijfsvoering in financiële sector' - op de themapagina ‘glokaal vakbondswerk' is bijkomende informatie te vinden
____________________________
