Losgeslagen beleid. China van nul-covid naar zero-controle

Een meer losgeslagen beleid is moeilijk denkbaar: drie jaar nadat het coronavirus voor het eerst opdook in de Chinese stad Wuhan heeft de Chinese regering in december 2022 abrupt haar harde inperkingsbeleid dat bekend staat als 'zero-covid' afgeschaft.

Dit nul-covid-beleid was gebaseerd op strikte lockdowns, het gebruik van een covid-tracking-app, binnenlandse reisbeperkingen en het in quarantaine plaatsen van degenen die positief testen samen met hun nauwe contacten. Maar de strategie isoleerde het land van de rest van de wereld en bracht een zware slag toe aan de op een na grootste economie i ter wereld.

De regering kondigde aan dat ze vanaf 8 januari de verplichte quarantaine bij aankomst voor reizigers naar China i zal beëindigen en Chinezen na drie jaar weer naar het buitenland kunnen reizen. De omschakeling volgde op ongekende protesten tegen het beleid dat door President Xi Jinping werd verdedigd. Die markeerden de sterkste blijk van publieke opstandigheid in zijn tien jaar oude presidentschap en riepen bij velen herinneringen aan het Tiananmen-drama van 1989 op.

Vraag is hoeveel Chinezen zich nog laten inpakken
door de nieuwjaarsboodschap van de president

"Waar het om gaat is dat we consensus bereiken door middel van communicatie en overleg. Als de 1,4 miljard Chinezen met één hart en één geest werken in eenheid en met een sterke wil, zal geen enkele taak onmogelijk en geen moeilijkheid onoverkomelijk zijn", stelde Xi in zijn nationaal uitgezonden nieuwjaarsboodschap. "We zijn nu een nieuwe fase van de reactie op covid ingegaan waar er nog steeds grote uitdagingen zijn", zei hij. "Iedereen houdt stand met grote standvastigheid, en het licht van hoop staat recht voor ons. Laten we een extra inspanning leveren om erdoor te komen, want doorzettingsvermogen en solidariteit betekenen overwinning."

De vraag is hoeveel Chinezen zich nog door deze stoere taal laten inpakken nu ziekenhuizen sinds het opheffen van het nul-covid beleid getroffen zijn door een vloedgolf van voornamelijk oudere patiënten, crematoria overbelast zijn en veel apotheken geen antivirus en koortsmedicatie meer hebben. Aanvankelijk werden foto's en videofragmenten van deze schrijnende toestanden nog gecensureerd, maar sinds kort rapporteert zelfs de China Daily erover.

De omvang van de uitbraak blijft vooralsnog onduidelijk en het gebrek aan transparantie kan worden toegeschreven aan de strikte censuur en het feit dat overheidsfunctionarissen zijn gestopt met het melden van asymptomatische gevallen en een nieuwe definitie van covidgerelateerde doden introduceerden. Alleen patiënten met het virus die sterven als gevolg van longontsteking en respiratoire insufficiëntie voldoen nu aan de criteria volgens China. De National Health Commission (NHC) kondigde bovendien aan dat het niet langer een officieel dagelijks covid-dodental vrijgeeft.

Het staatspersbureau Xinhua meldde bovendien dat China vanaf 8 januari zijn prioritaire beheer van covid-19-gevallen zal verlagen en het behandelen als een klasse B-infectie in plaats van een ernstigere klasse A-infectie. Liang Wannian, hoofd van het deskundigenpanel voor de covid-19-respons onder de NHC, zei dat de verschuiving niet betekent dat China het virus loslaat, maar in plaats daarvan meer middelen richt op rurale gebieden voor het beheersen van de epidemie en het behandelen van geïnfecteerde mensen.

Volgens Nikola Davis, wetenschapscorrespondent van The Guardian, zijn er een aantal redenen voor deze golf in China. Door de versoepeling van de beperkingen heeft het virus meer kans gekregen om zich te verspreiden. Voeg daarbij de trage vaccinatiecampagne in grote delen van China, in combinatie met het gebruik van het minder effectieve lokaal geproduceerde Sinovac vaccin. Daardoor geniet de bevolking i weinig bescherming en lopen veel kwetsbare mensen nog steeds gevaar door het virus.

Bovendien brengen de strenge beperkingen die voorheen werden gehanteerd mee dat maar weinig mensen eerder covid hebben opgelopen. Dat betekent dat er weinig natuurlijke immuniteit in het spel is in de huidige golf.

Als gevolg van dit alles krijgen veel mensen nu tegelijkertijd covid en hebben ze ziekenhuiszorg nodig. Dat leidt tot een toenemende druk op de gezondheidszorg. Daar moeten verder ook nog de gebrekkige medische infrastructuur (aan Intensive Care-bedden en goed-opgeleid personeel blijft er een groot gebrek) evenals de ondermaatse algemene hygiëne (propere toiletten, handen wassen e.d.) toegevoegd worden.

Middenin een nietsontziende covid-golf

De ‘inkt van mijn vorige bijdrage’ in Pala was dus nog niet droog, of mijn vrees werd bewaarheid: China zit middenin een nietsontziende covid-golf. De Chinese autoriteiten schatten dat ongeveer 250 miljoen mensen, of 18 procent van de bevolking, in de eerste 20 dagen van december met het covid-19-virus zijn besmet. Ondanks deze toename houdt de regering vol dat ze de stijgende infecties en circulerende varianten onder controle heeft.

Toch lijken deze 'officiële niet in overeenstemming te zijn met de realiteit ter plaatse. Over de juiste cijfers zal men in het duister blijven tasten. De Chinese regering en de zgn. worldometers tellen nog steeds slechts 5250 covid-doden, terwijl de Wereldgezondheidsorganisatie WHO recent het aantal van 31.585 publiceerde. Sommige bevriende academici en gewezen studenten, die weliswaar geen epidemiologen zijn, fluisteren dat tot 60 procent van de Chinezen covid hebben of er aan blootgesteld zijn.

Ook Airfinity, een in Groot-Brittannië gevestigd bedrijf dat wereldwijd gezondheidsrisico’s analyseert, komt met zorgwekkende cijfers. Ze schatten momenteel 11.000 dagelijkse sterfgevallen en 1,8 miljoen infecties per dag in China, terwijl het tegen eind april 2023 1,7 miljoen dodelijke slachtoffers verwacht. De onderzoekers stellen dat hun model is gebaseerd op gegevens uit de regionale provincies van China voordat wijzigingen in het melden van infecties werden doorgevoerd, gecombineerd met groeipercentages van gevallen uit andere voormalige nul-covid-landen.

Gevreesd wordt dat de cijfers de komende weken nog zullen stijgen. Zeker omstreeks het Chinese Nieuwjaar op 22 januari als vrijwel elke Chinees vrienden en familie gaat opzoeken.

Zit Xi Jinping gebeiteld?

Xi Jinping verzekerde zich in oktober van een historische derde termijn als leider, en ontpopte zich als de machtigste heerser van China sinds Mao Zedong. Zo consolideerde hij zijn macht i verder in een proces dat tien jaar geleden begon, een concentratie die China in een meer autoritaire richting heeft gestuurd en waarvan critici waarschuwen dat het risico op beleidsmisstappen toeneemt.

Flinke deuk in het imago van Xi

2022 werd afgesloten met ongekende straatprotesten, gevolgd door de plotselinge omkering van zijn nul-covid-beleid en coronavirusinfecties die door het meest bevolkte land ter wereld raasden. Samen met de slabakkende economie heeft dit zijn imago een flinke deuk bezorgd.

Al tientallen jaren is China de belangrijkste economische groeimotor ter wereld en de spil in industriële toeleveringsketens. De Wereldbank i en andere experten verwachten dat de heropening van de Chinese economie de groei i zal verhogen tot 4,3 procent in 2023, vergeleken met de prognose van 2,7 procent voor 2022.. Naar internationale maatstaven is dit nog redelijk, maar het blijft onder de officiële doelstelling van ongeveer 5,5 procent. De verstikte consumptie en verstoorde toeleveringsketens blijven op de crisis in de enorme vastgoedsector wegen. Een langdurige economische vertraging of nieuwe logistieke zorgen, hetzij als gevolg van covid of geopolitieke spanningen, kunnen wereldwijd weerklinken.

De betrekkingen van Peking met het Westen verslechterden door Xi's partnerschap met Moskou vlak voor de Russische invasie van Oekraïne in februari, evenals door toenemende spanningen over het door de VS gesteunde Taiwan dat China beschouwt als een deel van zijn grondgebied.

Xi reisde in september voor het eerst sinds het begin van de pandemie naar het buitenland, waar hij een ontmoeting had met de Russische president Vladimir Poetin. In november ontmoette hij de Amerikaanse president Joe Biden op de G20 in Indonesië, waar beide partijen probeerden de betrekkingen te bestendigen. Volgens de Chinese diplomatie heeft een recent telefoongesprek tussen China's nieuwe minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang (de afscheidnemende ambassadeur in Washington en vertrouweling van Xi) en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken de plooien weer gladgestreken.

Diplomatiek lijkt Xi te proberen een deel van de spanning weg te nemen die de betrekkingen met het Westen steeds meer beladen heeft gemaakt, zelfs nu Peking zijn positie als tegenwicht probeert te versterken tegen de door de VS geleide orde van na de Tweede Wereldoorlog. Xi's recente bezoek aan Saoedi-Arabië moet in dit kader bekeken worden.

Het is moeilijk een meer losgeslagen beleid te bedenken

Maar ook binnen de regering en de almachtige Communistische Partij (CCP) rommelt het. De Sydney Morning Herald publiceerde uitgelekte fragmenten van een interne beleidsnota die op een recent Politburo besproken is. Daarin staat dat “de dynamische zero-covid aanpak een onverdeeld succes was en de superioriteit van het Chinese communistische systeem over het laffe en immorele Westen aantoonde, maar dat het nu aan de kant kan worden geschoven omdat omikron 'net als de griep' is”. “We moeten resoluut de lijn van de partij volgen. We mogen nooit afwijken van de aantekeningen”, zei Xi tegen het Politburo tijdens de 'zelfkritiek'-sessie, een maoïstische praktijk die weer in zwang is.

Autoritaire regimes met een nagenoeg absolute controle over de media i kunnen soms adembenemend destructief beleid mogelijk maken. Het is moeilijk om een meer losgeslagen beleid te bedenken dan een bevolking met onvoldoende vaccinatie plotseling bloot te stellen aan massale infectie midden in de winter, net voor de grote binnenlandse migratie i van het Chinese Nieuwjaar. Standvastigheid blijkt een van Xi Jinping principes, zoals zijn nieuwjaarsbrief bevestigde: “Iedereen houdt stand met grote standvastigheid, en het licht van hoop staat recht voor ons”.

Jan Servaes

De auteur was UNESCO i-Chair in Communication for Sustainable Social Change aan de University of Massachusetts, Amherst. Hij doceerde ‘internationale communicatie’ en ‘communicatie voor sociale verandering’ in Australië, België, China, Hong Kong, de V.S., Nederland en Thailand, naast verschillende korte projecten aan ca. 120 universiteiten in 55 landen. Jan Servaes is hoofdredacteur van het Springer ”Handbook of Communication for Development and Social Change’' (2020).

Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be