En wat vertelt de ecologische voetafdruk?

HOE DUURZAAMHEID METEN? (3)

Hoeveel heb je nodig van de aarde i om alles wat je verbruikt, te produceren? Dat is wat jouw ecologische voetafdruk i vertelt. Ook voor een stad, een land of de volledige wereld is het mogelijk de voetafdruk te meten op basis van wat ze consumeren aan energie i, voedsel i, water, enzovoort. Dit is de derde bijdrage van de artikelreeks ‘Hoe duurzaamheid i meten’, grotendeels gebaseerd op het boek Transitie.

In cijfers voor het jaar 2010: iedere mens beschikt over ongeveer 1,7 hectare. Dat is het evenwicht waarbij het gebruik van de natuurlijke hulpbronnen van de aarde niet sneller verloopt dan ze zich kunnen herstellen. Het wordt ook wel Eerlijke Aarde Aandeel genoemd.

Maar wat toont de werkelijkheid? Een inwoner van de Europese Unie i heeft gemiddeld bijna 4,5 hectare nodig, iemand uit Noord-Amerika vrijwel 7. Iemand uit Afrika i heeft gemiddeld voldoende aan 1,5 hectare en iemand uit Azië i of de Pacific 1,7. En dat zijn nog maar gemiddelden. Er zijn dus enorme verschillen in de mate waarop mensen hun belangrijkste kapitaal i, de planeet aarde, belasten.

Overshoot

En de gemiddelde wereldburger? Die legt beslag op 2,6 hectare. Sinds 1970 verbruiken we allemaal samen meer van de aarde dan ze kan (ver)dragen. In 2010 is dat al de helft meer. Met die niet-duurzame aanpak handelen we dus alsof we anderhalve aarde tot onze beschikking hebben. Dat is het groeiende ecologische deficit, of in het Engels overshoot. Het gaat nog steeds de verkeerde richting uit. In 2015 leggen we beslag op 1,6 aardes. De zogenaamde Earth Overshoot Day, de dag waarop de mensheid alle voor dat jaar beschikbare hulpbronnen heeft opgebruikt, is opgeschoven van begin oktober in 2000 naar 13 augustus in 2015. Wanneer er een paar miljard mensen bijkomen en de gemiddelde mens nog meer zou verbruiken, hebben we twee of zelfs drie aardes nodig – en die zijn er echt niet.

Dat we ecologische grenzen overschrijden, wil niet zeggen
dat onze economie i morgen plots in een afgrond terechtkomt.

Voor een goed begrip. Dat we ecologische grenzen overschrijden, wil niet zeggen dat onze economie morgen plots in een afgrond terechtkomt of tegen een rots te pletter slaat. Veeleer tasten we onze ecosystemen geleidelijk steeds maar verder aan: we vernietigen vruchtbaar land, kappen overmatig bossen, laten weiden overbegrazen en visgronden teloorgaan; we veroorzaken het snelle uitsterven van planten en dieren, gaan ontzettend onzorgvuldig om met schaars water en zadelen de planeet op met niet te verwerken hoeveelheden uitstoot en afval. Zo maken we een cocktail waarbij de opbrengsten van dat aangetaste en vernietigde kapitaal bergaf gaan en waarin gevaarlijke kettingreacties dreigen. We kunnen bijvoorbeeld zwaar in de knoei komen met onze voedselvoorziening of geconfronteerd worden met een zichzelf versterkende opwarming van de aarde. Zoals we leerden van niet-lineaire verandering, riskeren we dat op een bepaald ogenblik overvraagde systemen hun diensten gewoonweg niet meer leveren.

Enkele aan de ecologische voetafdruk verwante begrippen zoals milieugebruiksruimte, Human Appropriation of Net Primary Productivity (HANPP) en het belangrijke aardegebruiksrecht duiken nog op in de volgende en laatste bijdrage. Maar nu al is overduidelijk dat er betere meetlatten bestaan dan het bnp i.  

Anders meten is de absolute voorwaarde
voor duurzame ontwikkeling i

Metingen die uitdrukkelijk aandacht opbrengen voor ecologische duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en menselijke ontwikkeling i en welzijn, leveren een immens voordeel op. Ze laten toe een economisch beleid uit te werken en vooral uit te voeren dat volkomen sociaal en ecologisch duurzaam is. Zo’n meetlat maakt het onmogelijk om de negatieve effecten van de klassieke economische ‘vooruitgang’ te blijven ontkennen. Anders meten is een absolute voorwaarde om een duurzame ontwikkeling mogelijk te maken richting de sociaalecologische economie en samenleving die zich opdringen.

Dirk Barrez

Deze derde bijdrage in de artikelreeks Hoe duurzaamheid meten is gebaseerd op hoofdstuk 7 van het boek Transitie. Onze welvaart van morgen
Lees ook de andere bijdragen:
Hoe duurzaamheid meten 1 - Geen krommere meetlat dan het bruto nationaal product (bnp)
Hoe duurzaamheid meten 2 - Welvaart en welzijn anders meten graag: IHD, ISEW en GPI 
Hoe duurzaamheid meten 4 - Het perfecte dilemma? Ofwel de planeet, ofwel de mensen?

Uw doordachte reacties zijn heel welkom op het emailadres infoATpala.be

Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be

Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen.
We verwelkomen u graag als steungever - klik hier

Een goed artikel? Interessant nieuws? Schenk vrienden, familie, kennissen of collega’s een gratis abonnement, dan hoeven ze Pala nooit te missen. Gebruik daarvoor het geschenkabonneeformulier – klik hier