De persvrijheid in de VS is aan een oplapbeurt toe

De inzet van de verkiezingen in de VS is groot, ook wat de persvrijheid betreft. In vrij korte tijd zakte het land op de World Press Freedom Index van RWB (Reporters Without Borders) weg naar de 45^ste plaats. RWB schotelt de nieuwe Amerikaanse president en congresleden acht aanbevelingen voor om daar wat aan te doen.

Problemen zijn er op allerlei vlakken. Soms krijgen journalisten geen toegang meer tot nochtans belangrijke politieke cenakels. Journalisten worden in toenemende mate fysiek en verbaal aangevallen. De bescherming van klokkenluiders en bronnen staat onder druk. En voor onafhankelijk lokaal nieuws blijkt er almaar minder ruimte te zijn.

De VS kennen nochtans een lange en sterke traditie van persvrijheid. Het First Amendment geldt tot vandaag als een schoolvoorbeeld voor de grondwettelijke verankering ervan. Founding Fathers als Thomas Jefferson, James Madison en Benjamin Franklin erkenden de journalistieke rechten en vrijheden als fundament voor democratie i. En we moeten niet dramatiseren: tot vandaag kent Amerika een uitgestrekt medialandschap met talloze topjournalisten. De journalistiekopleidingen zijn van een uitstekend niveau en ook de beroepsethiek wordt er hoog in het vaandel gevoerd.

Maar het is hoog tijd voor een wake up call, vindt onder meer RWB. “De huidige vijandige werkomgeving vormt een directe bedreiging en kan de situatie ook elders in de wereld snel doen ontaarden. We roepen de nieuwe Amerikaanse leiders dan ook op om meteen kleur te bekennen en zich uit te spreken voor persvrijheid en democratie.”

Onder de noemer #PressFreedomPact vraagt RWB de nieuwe president en congresleden hun handtekening te zetten onder een princiepsverklaring: “I commit to uphold the principles of the First Amendment in my words and actions, my domestic and international policy and in my governance, to protect the vital role of the free press in American democracy, and to lead by example in upholding democratic values throughout the world.”

Concreet vertaalt dit zich in acht beleidsaanbevelingen:

1. De president moet zijn inzet rond persvrijheid bevestigen, en dat binnen de eerste honderd dagen in office. Dat moet gebeuren via een duidelijke publieke toespraak, met erkenning van de recente problemen (arrestaties, aanvallen op journalisten/klokkenluiders…) én beloften.

2. Het Congres moet een hoorzitting organiseren met experten, journalisten en relevante politici uit de nieuwe administratie. Dat moet leiden tot nieuwe wetgeving op alle niveaus (fed/state/local) die journalisten en hun bronnen beter beschermt.

3. De president en het Congres moeten journalisten toegang blijven verlenen tot wetgevende en uitvoerende organen. Zo moet de president de lange traditie in ere houden om dagelijks via een persverantwoordelijke de (tv-)journalisten te briefen. Het nieuwe Congres moet een resolutie goedkeuren die deze tradities vastlegt.

4. Het Congres moet samen met de president een federale ‘Shield law’ ondertekenen. In die wet moeten journalistieke ‘privileges’ zoals het bronnengeheim worden verankerd. Vandaag beschikken enkel individuele deelstaten over zo’n Shield law. Belangrijk is dat de wet een brede definitie hanteert van het begrip ‘journalist en journalistiek’. Ook de bureaus en de apparatuur van journalisten moeten erin worden beschermd.

5. Het Congres moet samen met de president journalisten vrijwaren voor vervolging wegens spionage wanneer ze vertrouwelijke informatie publiceren. Dat veronderstelt een amendement op de Espionage Act. RWB roept in dat verband ook op om Julian Assange buiten vervolging te stellen.

6. Het Congres en de president moeten het Amerikaanse buitenlandbeleid met betrekking tot persvrijheid versterken. RWB vraagt om een speciaal Office of Press Freedom op te richten binnen het State Department. Buitenlandse journalisten die in hun land gevaar lopen, moeten worden opgevangen.

7. De president moet werk i maken van de bestraffing van misdaden tegen journalisten en zijn inspanningen verdubbelen voor de vrijlating van gedetineerde journalisten wereldwijd. RWB vraagt een actief early alert & response mechanism om journalisten bij te staan, verwijzend naar de moord op de Saoudi-Arabische journalist Jamal Khashoggi.

8. Het Congres moet de regulering van onlineplatformen herbekijken, in functie van de betrouwbaarheid en het pluralisme van de informatie en de bescherming van de privacy.

Pol Deltour
Robbe Vandegehuchte

Pol Deltour is nationaal secretaris van de Vlaamse Vereniging van Journalisten / Algemene Vereniging van Beroepsjournalisten in België - VVJ/AVBB

Zie ook 
The World Press Freedom Index

Deze bijdrage verscheen ook op de website van VVJ
Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be

Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier

Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier