Spoorwegen versus snelwegen. Een studie om te huilen

Als het om duurzaam vervoer i gaat, is het spoor veruit te verkiezen boven snelwegen of luchthavens. Hoe 30 Europese landen presteren, lijkt dan een interessante studie… tot ze uitgerekend België meest positief beoordeelt. Dat is zowel lachwekkend, om te huilen als leerzaam.

Wat zijn de belangrijkste bevindingen van een door Greenpeace bestelde studie (1) over investeringen in vervoer?

“De 27 EU i-landen, Noorwegen, Verenigd Koninkrijk en Zwitserland i gaven tussen 1995 en 2018 gezamenlijk zesenzestig procent meer uit aan snelwegen dan aan spoorwegen.

Recenter, in de jaren 2018-2021 verkleint de kloof tot vierendertig procent meer geld i voor snelwegen. Zeven landen besteden nu zelfs meer aan het spoor: België, Denemarken, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Oostenrijk en Verenigd Koninkrijk.

In de hele periode 1995-2020 groeide het snelwegennet meest in Ierland, Polen en Roemenië en minst in Litouwen, Letland en België.”

De bal zwaar misgeslagen

Dat België als enige van 30 landen tweemaal opduikt in wat deze studie impliciet als positief te waarderen hoofdtrends beschouwt m.b.t. de relatie spoorwegen-snelwegen doet meer dan de wenkbrauwen fronsen…

Deze studie mist compleet de resultaten

Het is al uiterst vreemd dat de grootte van de investeringen minder belangrijk wordt geacht. Want hoe relevant is het dat een land meer investeert in sporen dan in wegen als het in beide gevallen onverantwoord en zelfs ridicuul weinig is? Zoals in België waar verwaarlozing overal heerst.

Maar wat deze studie compleet mist, zijn de resultaten van het uitgegeven geld. Hoeveel mensen nemen de trein? Hoeveel vracht verloopt via het spoor?

De Europese koploper

In Europa slagen de Zwitserse spoorwegen erin om twintig procent van het personenvervoer voor hun rekening te nemen in 2019 (laatste jaar voor de pandemie). Dat is ver voor alle andere Europese landen. Oostenrijk is tweede met 14 procent, vervolgens Zweden met 12, Nederland met 11, verder o.a. Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Pas dan valt ook België te ontdekken met iets meer dan 8 procent, bijna tweeëneenhalve maal minder goed dan Zwitserland.

Goederentransport verloopt in Zwitserland nog veel meer via het spoor, vierendertig procent in 2021. Daarmee belandt het Europees op de vierde plaats na Litouwen, Letland en Estland. De kloof met West-Europese landen is enorm. Duitsland haalt net meer dan de helft van Zwitserland met 19 procent treintransport, België haalt 12 procent (bijna 3 keer minder), Frankrijk 11 procent, Verenigd Koninkrijk minder dan 10 en Nederland amper 6. (2)

Irrelevant, zelfs irritant

Hoe relevant is een studie over Europees vervoer - en de duurzaamheid i daarvan – als ze compleet voorbijgaat aan het feit dat de Zwitserse spoorwegen zowel voor hun aandeel in het personenverkeer als voor hun aandeel in vracht zowat tweeëneenhalve maal beter doen dan de Belgische?

Hoe irritant wordt een studie als ze zich enkel concentreert op de verhouding tussen investeringen in spoor en in snelwegen en vervolgens in haar sleutelbevindingen België positief evalueert en de echte Europese koploper spoorloos is. Dat is gewoonweg nonsens.

Want zelfs als Zwitserland meer investeert in wegen, dan investeert het tegelijk nog altijd immens veel meer in het spoor dan België… Nog belangrijker, de Zwitsers genieten daardoor werkelijk van een veel beter aanbod, én ze maken er gebruik van.

Helemaal frustrerend voor Belgen, is dat Zwitsers én veel meer investeren in wegen, én veel meer investeren in spoorwegen, én toch veel minder belastingen i betalen, én veel minder overheidsschuld hebben… Als er, terzijde, één studie dringend nodig lijkt, dan wel hoe landen op al die terreinen zo verschillend kunnen presteren.

“Gidslanden”

Het moet zijn dat ze zich alvast bij Greenpeace België van één en ander bewust zijn. Want anders dan de bestelde studie vermelden ze bij de voorstelling ervan Zwitserland en Oostenrijk expliciet als gidslanden inzake treinverkeer voor België.

Organisaties en hun studies

Voor alle organisaties die politiek en samenleving tot duurzaamheid willen stimuleren op basis van studies valt hieruit wel iets te onthouden. Ze moeten altijd een scherpe dialoog aangaan met de onderzoekers lang vóór de publicatie ervan, al vanaf het prilste begin.

Want de minimale basisvoorwaarden zijn in elk geval dat studies relevant en feitelijk juist moeten zijn. Lachwekkende bevindingen alsof België de minst slechte leerling van de Europese spoorklas zou zijn, die horen daar echt niet onder.

Voor wie op zoek is naar gegevens over wat bv. spoorwegen presteren, kan o.a. terecht in het Pala woordenboek onder het trefwoord vervoer.

Dirk Barrez

Hoofdredacteur Pala.be en auteur van TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici

Foto: Wikimedia Creative Commons

(1) Vind de door Greenpeace Centraal- en Oost-Europa bestelde studie: Development of Transport Infrastructure in Europe: Exploring the shrinking and expansion of railways, motorways and airports, June 2023

(2) Let wel, tel je er ook de waterwegen bij, dan springt Nederland met 48 procent naar de top-5. Het leidt tot nog meer verbazing, of ergernis: waarom is er geen enkele aandacht voor vervoer via waterwegen in de studie?