Van Seattle tot Kopenhagen, tien jaar anti- of andersglobalisme - inleiding NIEUW BOEK

U was het bijna vergeten, de 10de verjaardag van het andersglobalisme i? Dat kan gebeuren, zoals de vredesbeweging en de hele pers een jaar geleden vergaten de 25ste verjaardag te herdenken van de allergrootste betoging ooit op Belgische bodem, de vredesbetoging van 23 oktober 1983. Vreemd, als je bedenkt wat er allemaal wel wordt herdacht.
Nu, David Dessers en Matthias Lievens zijn niet vergeten dat tien jaar geleden de andersglobalistische beweging zich overduidelijk op het mondiale toneel manifesteerde met haar geslaagde blokkade van de conferentie van de Wereldhandelsorganisatie i in Seattle. De beelden van duizenden betogers - zowel vakbondsmensen, milieuactivisten, NGO-ers als een jonge generatie van heel actieve andersglobalisten - die kruispunten bezetten en door een verraste politie op peperspray en traangas worden getrakteerd, gingen de wereld rond. Nu serveren deze andersglobalisten van het eerste uur Gebroken Vitrines. De andersglobalisten tien jaar na Seattle, een heel lezenswaardig boek, zowel terugblik als turen naar de toekomst.

Het was boeiend om dit boek te toetsen aan mijn eigen kritische kijk op de andersglobaliseringbeweging in het boek De antwoorden van het antiglobalisme. Van Seattle tot Porto Alegre (2001) en na het einde van het tweede Wereld Sociaal Forum i (2002). Die bijdragen droegen de veelzeggende titels Waarin de antiglobalisten tekortschieten en Waar blijft de antiglobalistische agenda? (1)

Het is ietwat ironisch om te merken hoe de opsomming en de analyse van de pijnpunten van deze beweging grotendeels dezelfde zijn als acht jaar geleden, en bijna de inhoudstafel leveren van dit nieuwe boek: de vraag naar de uitbouw van de beweging, met een werkzame structuur - veel meer dan een ontmoetingsplaats die als een ‘Woodstock' riskeert te verglijden in de nevelen der verbeelding - en bovenal met haar eigen doelen, met een agenda, zelfs met een programma; de moeilijke kwestie van de verhouding met de politiek en met de staat, en van de opbouw van efficiënte en effectieve tegenmacht; de ongelijkwaardige samenstelling van de beweging en te povere aandacht voor een aantal thema's, de vraag naar welk mondialisme; en de vraag of we het kapitalisme moeten aanpassen dan wel voorbij het kapitalisme moeten geraken ... het blijven allemaal actuele uitdagingen voor deze beweging. Maar begrijp dit vooral niet als een kritiek op de auteurs, integendeel. Want het is hun verdienste dat zij deze kritieken en uitdagingen veel beter argumenteren, en dus met des te meer kracht op dezelfde nagels kunnen blijven kloppen.

Er zijn meer cirkels die het voorbij decennium rond zijn. Het andersglobalisme heeft de kop opgestoken met haar analyse dat het neoliberalisme faalde, denk aan de Aziatische crisis i en de andere financiële crises van de jaren negentig van vorige eeuw die het veroorzaakte, denk aan de zware ecologische deficits, de sociale ravages, de culturele averij die het onherroepelijk meebracht en -brengt. En vandaag worstelen we met de grootste financieel-economische crisis in tachtig jaar, samen met de grootste sociaalecologische crisis ooit. Na een - gedwongen - concentratie op de oorlogen in Afghanistan en Irak en een zijsprong of zelfs dwaling richting armoedebestrijding en bijna caritatieve aanpak ervan (herinner u Make Poverty History), staan de vele crises - echte systeemcrises zoals ook tien jaar geleden al duidelijk was - bij de andersglobalisten opnieuw in het centrum van het debat, zoals het hoort.

In het licht van de vele mondiale crises die ons dag aan dag harder overvallen, is de kracht van het andersglobalisme als eerste echte mondiale sociale beweging onontbeerlijk. En dus is de discussie over wat ze moet zijn, aangezwengeld door dit nieuwe boek, meer dan welkom. Als we - letterlijk - onze wereld moeten redden van de ecologische catastrofes om zowel vandaag als morgen iedereen de nodige welvaart te kunnen garanderen, als we daarvoor onmiddellijk de strijd moeten aangaan met een economisch bestel dat ons recht op de klippen doet lopen, dan moet deze beweging vooruit met al wie die analyse deelt; dan kan ze het zich niet veroorloven absoluut iedereen aan boord te willen houden en oeverloos te palaveren, zonder dat ook maar iemand de verplichting heeft mee een minimaal andersglobalistisch programma na te streven, zowel op maatschappelijk, politiek als economisch vlak? Dat was jaren geleden al een dringende vraag, nu is er geen tijd meer te verliezen.

Want zie in welk moeilijk parket het de beweging heeft gebracht. De in 2008 opengebarsten financiële en economische crisis zou zowat iedereen overduidelijk moeten maken dat het neoliberalisme - eigenlijk een andere benaming voor het kapitalisme - het niet aankan om de wereldbewoners van duurzame welvaart te verzekeren. Jammerlijk genoeg staat de andersglobalistische beweging door al dat getreuzel niet klaar met haar programma van alternatieven en heeft zij zich nog niet uitgebouwd tot een maatschappelijke en politieke - laat staan economische - kracht die op basis van dat programma een betere wereld afdwingt. Die alternatieven zijn er nochtans wel degelijk. Zelf heb ik ze vorig jaar alvast bijeengeschreven in een uitgewerkt appèl voor een menselijke samenleving (2), een heus programma voor een sociaalecologische én democratische samenleving en economie i, omdat de tijd nu echt wel dringt om deze omslag te forceren. Er is nu diepgaande verandering nodig, snel, op tal van vlakken, en op tal van plaatsen... en die beweging is gelukkig nu al zichtbaar in nogal wat landen.

Ook dat is een terechte vaststelling van de auteurs. Bij ons kunnen velen dan wel denken dat de andersglobalistische beweging niet zo veel meer voorstelt of dat er van alternatieven maar weinig in huis komt. Maar is dat wel de realiteit? Onze media i vertellen niet over de veel meer dan honderdduizend aanwezigen op het meest recente Wereld Sociaal Forum in het Braziliaanse Bélem of over de merkwaardig snelle maatschappelijke en politieke evoluties in een aantal Latijnsamerikaanse landen die wel degelijk aan een andere, sociale en democratische economie aan het bouwen zijn, en aan de uitdieping van hun democratie i. Als we alternatieven gestalte moeten geven, dan kan en moet dat ook voor een mondiale beweging ergens in één of meer landen beginnen.

Of dit dan de voorbode is van het ecosocialisme waar David Dessers en Matthias Lievens in hun laatste deel voor pleiten? Wie zal het vandaag met zekerheid zeggen? Belangrijker is dat zij zelf zowel de analyse maken van waar de andersglobalistische beweging voor staat, als mee de contouren aangeven van welke richtingen het uit kan. En dat ze ook duidelijk maken waar ze zelf, maatschappelijk en politiek, voor staan.

In deze PALA i publiceren we graag het woord vooraf van Gebroken Vitrines. De andersglobalisten tien jaar na Seattle. Eric Goeman van Attac i Vlaanderen schreef geen korte en zelfs geen heel makkelijke tekst. Maar hij verdient - net als het hele boek - gelezen te worden. En dus publiceren we hem toch.

Dirk Barrez

NIEUW BOEK - David Dessers & Matthias Lievens, Gebroken Vitrines. De andersglobalisten tien jaar na Seattle, 2009, 161 p., 12 euro - klik hier om te bestellen

(1) Klik hier voor artikel Waarin de antiglobalisten tekortschieten.

Klik hier voor artikel Waar blijft de antiglobalistische agenda?

Het boek De antwoorden van het antiglobalisme. Van Seattle tot Porto Alegre (2001, herdruk 2004) is nog altijd te bestellen en heel leesbaar voor nieuwe generaties andersglobalisten en geïnteresseerden - klik hier

(2) Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving, 2008, 258 p., ontwerp van wat het programma van de andersglobalistische beweging kan zijn - klik hier om te bestellen