Werk maken van een transitiepact. Reflectie op ‘Transitie. Onze welvaart van morgen’

“Sociale verworvenheden verdedigen is belangrijk, maar volstaat niet. Om mensen in beweging te krijgen, moeten we ons eigen beeld van een rechtvaardige transitie i uitdragen, verder verfijnen en vertalen in concrete acties.”
Deze zinnen zouden misschien uit het nieuwe boek van Dirk Barrez Transitie. Onze welvaart van morgen kunnen komen, maar dat is niet zo. Ze komen uit de goedgekeurde congrestekst van het Vlaams ABVV uit 2014. Misschien is het voor sommigen verrassend om te horen dat een vakbond hiermee bezig is. Toch is het zo. Philippe Diepvents, directeur studiedienst Vlaams ABVV, reflecteert.

Groeiende vakbondspraktijk van sociaalecologische economie i

Op verschillende manieren zijn wij dagelijks bezig met de sociaalecologische economie die Dirk Barrez als toekomstbeeld uitzet. In de SERV voeren we met de werkgeversorganisaties overleg over thema’s als circulaire economie i, een pact 2030, energie i-armoede i, … hetzij op eigen initiatief, hetzij op basis van officiële adviesvragen van de Vlaamse regering. In de Stichting Innovatie en Arbeid (STIA) voeren we onderzoek over aanverwante thema’s, zoals recent over werknemersbetrokkenheid bij materialenbeheer en energie-efficiëntie in de bedrijven i.
Via vorming en sensibilisering proberen we délégués, militanten en kader te bereiken: onze interprofessionele vorming (over groene economie) bijvoorbeeld, of de campagne Klimaatkameraad (campagne rond sensibilisering en aanzetten tot actie in de bedrijven).

Op sectoraal niveau is er het voorbeeld van ABVV Metaal. Zij lieten een onderzoek uitvoeren naar de mondiale megatrends en duurzaamheid i. Dat onderzoek mondde uiteindelijk uit in een studie naar de afhankelijkheid van de metaalsector van schaarser wordende metalen. De centrale liet ook een tool ontwikkelen die de vakbondsdelegatie van elk metaalbedrijf in staat stelt om de kwetsbaarheid van zijn bedrijf na te gaan voor metaalschaarste. 

Frontvorming met brede middenveld i

Daarnaast werken we via frontvorming met het brede middenveld rond rechtvaardige transitie: via Arbeid & Milieu, het intersyndicaal milieuproject en natuurlijk via deelname aan het Transitienetwerk Middenveld.

Geen evident verhaal voor vakbond

Dat we duurzaamheid en transitie belangrijk vinden, maakt nog niet dat het ook een evident verhaal is. De realiteit is dat we vandaag in een context opereren waarin we als vakbond vaak bezig moeten zijn met damage control. De rechtse regering(en) en het beleid dat zij voeren, viseert niet alleen de sociale bescherming, maar ook de vakbond zelf. We zitten in het defensief. Vaak horen we ook vandaag nog dat duurzaamheid belangrijk is, maar geen corebusiness voor een vakbond.

We kunnen transitie maar beter zelf vorm geven

Toch is het besef aan het groeien dat een sociale toekomst onmogelijk is zonder een duurzame transitie. Of nog beter: dat de transitie er zal komen, en dat we die dan maar beter zelf mee vorm geven. In 2014 ging 1 van de 4 hoofdstukken van ons congres over duurzame economie i en de transitiegedachte. In het volgende congres, in 2018, zullen alle 4 de hoofdstukken over aspecten van rechtvaardige transitie moeten gaan.

Geen duurzaamheid zonder sociale rechtvaardigheid

Maar ook het omgekeerde is waar: een duurzame transitie is niet mogelijk zonder een sociale toekomst. Dat is minder evident dan het lijkt. In het verleden hebben we als samenleving productiviteitsstijgingen (deels) omgezet in meer welvaart, zonder veel aandacht voor het effect op het klimaat en dit met de gekende gevolgen. In de toekomst zouden technologische ontwikkelingen wel eens ervoor kunnen zorgen dat het mogelijk wordt om meer duurzaam te gaan produceren, zonder veel aandacht voor de sociale gevolgen. Denk aan digitalisering op een manier die gepaard gaat met ontslaggolven. Of denk aan hyperflexibiliteit en nachtarbeid als antwoord op het fileprobleem. Ook dat zou echter een kapitale fout zijn. Duurzaamheid zonder sociale rechtvaardigheid, zal de ongelijkheid verder doen toenemen en daardoor zal de transitie zichzelf ondermijnen. Want wat krijgen we dan? Het antwoord is simpel: een wildgroei aan Donald Trumps. En je moet maar eens opzoeken wat die zoal over klimaatverandering i zegt.

Geen evident verhaal voor milieubeweging

Horen we niet te vaak vanuit de milieubeweging de echo van wat we soms intern horen? Het sociale aspect is belangrijk, zo klinkt het dan, maar het is niet onze corebusiness. Een voorbeeld: als er in het oorspronkelijke plan-Peeters staat dat deeltijdse werknemers i (zo’n 900.000 zijn er in ons land) een dag op voorhand hun uurrooster zullen kunnen krijgen, dan heeft dit een directe sociale impact; maar net zo goed een ecologische. Probeer maar eens je woon-werkverkeer duurzaam te regelen met openbaar vervoer i of formules van autodelen als je niet weet wanneer je precies moet gaan werken de volgende dag. In combinatie met een lager loon ligt dan de keuze voor een oudere, vervuilende wagen voor de hand. Toch werd er vanuit organisaties die met duurzaamheid bezig zijn niet luidkeels tegen dit voorstel gereageerd. Het is immers geen corebusiness.

Het klopt dat we wel ongeveer weten waar we naartoe moeten op het vlak van verduurzaming van de economie. De technologische mogelijkheden zijn er. Maar hoe we dit alles moeten kaderen in een sociale toekomst, daarover is er nog veel te weinig duidelijk.

Vakbond en milieubeweging moeten elkaars corebusiness omarmen, zowel voor het kleine als voor het grote verzet

Als we echt vooruitgang willen boeken, dan zullen we mekaars corebusiness moeten omarmen en er zelf mee aan de slag moeten gaan. En dit zowel op het vlak van klein verzet als van groot verzet. Wat klein verzet betreft is er het voorbeeld van een recent onderzoek van Stichting Innovatie en Arbeid, waaruit blijkt dat de voorloperbedrijven op het vlak van energie-efficiëntie en materiaalbeheer duidelijk aangeven dat betrokkenheid van werknemers en hun vertegenwoordigers een noodzakelijke voorwaarde is om vooruitgang te boeken.

Werken aan een transitiepact

Wat het groot verzet betreft, zullen we met het brede middenveld zelf een transitiepact moeten maken waarin we sociale en ecologische doelstellingen met elkaar verzoenen. Het systeem en de heersende politieke ideologieën zullen niet vanzelf in die richting bewegen. En als ze dat toch doen, zal het onder druk van de markt te traag gaan en enkel gebeuren ten voordele van de allerrijksten, waardoor de transitie opnieuw zal falen. Zo’n transitiepact zal moeten uitmonden in concrete, wervende en democratisch gestuurde plannen. Een versnelde en gecoördineerde uitrol van het windmolenpark, een grootschalige investering in duurzaam bouwen en isolatie/rennovatie … telkens gepaard gaand met een focus op werkgelegenheid, op een rechtvaardige verdeling van de kosten en de baten, op het garanderen dat iedereen mee kan en is. Alleen op die manier zullen we een volwaardig alternatief kunnen neerzetten voor het huidige systeem.

Philippe Diepvents
Directeur studiedienst Vlaams ABVV

Uw doordachte reacties zijn heel welkom op het emailadres infoATpala.be

Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen.
We verwelkomen u graag als steungever - klik hier

Een goed artikel? Interessant nieuws? Schenk vrienden, familie, kennissen of collega’s een gratis abonnement, dan hoeven ze Pala nooit te missen. Gebruik daarvoor het geschenkabonneeformulier – klik hier