Boerenopstand. De vrucht van langgerekt politiek fiasco

Klimaat-, energie i- of landbouwcrisis, telkens beleven we het langgerekte fiasco van generaties politici. Ernstig doordacht voedsel i- en natuurbeleid ontbreekt totaal. Blinde vlekken blijven zich opstapelen. Het verbaast dat een Europese boerenopstand zo lang uitblijft.

Voor voedsel, essentieel om te leven,
zijn er niet eens verplichte voorraden

De inval in Oekraïne confronteert de Europese burgers pijnlijk met een nefaste energiepolitiek. Helemaal ontluisterend is dat dit onbenul vaste kost is. Voor energie zijn er dan nog politiek opgelegde voorraden. Voor voedsel, veel essentiëler voor elk menselijk leven, zijn er niet eens verplichte voorraden.

Nochtans is de hele wereldwijde voedseleconomie al tijden één van de meest geglobaliseerde; tegelijk één van de meest geconcentreerde met immense marktaandelen voor telkens een handvol mondiale concerns, o.a. inzake graanhandel, zaden, pesticiden, industriële verwerking. Samen met de grootdistributeurs houden ze vrijwel alle boerinnen en boeren in een wurggreep gekneld. Voor hen is een decent inkomen dikwijls veraf.

Extra penibel, die hele keten is ook één van de meest kwetsbare. De oorlog i van Rusland tegen Oekraïne legt maandenlang de graanuitvoer stil wat zich vrijwel direct vertaalt in stijgende voedselprijzen, tekorten en vervolgens ook honger i in tal van ontwikkelingslanden.

Van de allergrootste politieke onverantwoordelijkheid

Maar het is slechts het topje van een ijsberg. Dat de wereld al ruim een halve eeuw een voedselsysteem bevordert dat voor steeds meer mensen minder voedsel- en inkomenszekerheid meebrengt, is van de allergrootste onverantwoordelijkheid.

Het creëert honger, en meer nog obesitas.
Het verbruikt het gros van alle zoet water en vernietigt massaal vruchtbare grond.
Het veroorzaakt klimaatverandering i en is daar niet tegen bestand.
Het steunt op een verbijsterend gereduceerd aantal planten- en diersoorten en laat fauna en flora massaal verdwijnen.
Het maakt boeren en boerinnen tot de meest kwetsbare werkende mensen, met huiveringwekkend veel zelfmoorden.

Daarenboven vormen ziekten, droogten, overstromingen, oorlogen of transportperikelen evenveel valkuilen voor een wereldwijde verzekerde voedseltoevoer. Hoe lang nog vooraleer overheden waken over voldoende voedselvoorraden?

Maar nog veel fundamenteler: wanneer zullen politici de vruchtbaarheid bewaken van de bodems die ons voedsel voortbrengen? En de instortende biodiversiteit i die nochtans de genetische reserve is voor alle geteelde gewassen en gekweekte dieren? Alsook de duurzame omgang met water en ander natuurlijk kapitaal i? Wanneer zorgen ze voor een volledig betrouwbaar voedselsysteem? Wanneer verbieden ze dat voedsel met verlies wordt verkocht?

Gekkenwerk: altijd worden de cruciale vragen ontweken

Het is gekkenwerk hoe politici al decennia landbouwbeleid voeren, onnadenkend en gevaarlijk nonchalant. Altijd ontwijken ze de cruciale vragen.

Hoe kunnen we zonder de levensnoodzakelijke natuur te vernietigen, zonder de planetaire grenzen i van klimaatverandering, biodiversiteit, stikstof, landinname en watergebruik te overschrijden, toch genoeg, voldoende gevarieerd en betaalbaar voedsel voortbrengen voor alle mensen? En tegelijkertijd degenen die daarvoor elke dag zorgen een goed bestaan en leefbaar inkomen waarborgen?

Altijd blijven elementaire veranderingen ondenkbaar: inperken van de nefaste macht i van agro-industrie en grootdistributie, minimumprijzen voor boeren, meer lokale en regionale markten en minder mondiale marktwerking, verplichte voedselvoorraden, ecologisch en sociaal duurzame landbouwpraktijken…

Onverzoenbare clash van natuur en landbouw i

Het zou inmiddels wel moeten dagen dat biologische teelt en agro-ecologische landbouw i gedeeltelijke oplossingen bieden. Maar vergeet dat ze alles oplossen met al meer dan acht miljard mensen die dan nog een steeds milieubelastender voedingspatroon huldigen. Zelfs de meest duurzame landbouw kan onmogelijk alle mensen voeden zonder vitale ecosystemen te overbelasten. Die onverzoenbare clash van natuur en aarde i met landbouw is een verschrikkelijk ongemakkelijke waarheid die vrijwel niemand onder ogen wil zien.

Een revolutionaire vermindering van vleesconsumptie dan? Dat zou een heel groot verschil kunnen maken… alleen is de huidige mondiale trend héél anders.

Een nieuwe gigantische blinde vlek

Intussen kenmerkt nog een heel nieuwe en enorme blinde vlek het voedseldebat. Wetenschappers, investeerders en delen van de voedselindustrie gooien zich sinds enkele jaren op een toekomst waarin fabrieken op grote schaal voedsel produceren zonder planten of dieren en met als grondstof elektriciteit.

Deze evolutie blijft volkomen onterecht buiten beeld. Want wat als voedsel voortbrengen op basis van lucht en hernieuwbare energie morgen goedkoper kan dan soja kweken? En daarenboven 20 maal minder grond blijkt te vergen dan planten tot zelfs 200 maal minder dan rundsvlees, en dus ecologisch kolossaal minder belastend is? Dan is de opkomst van deze volledig nieuwe voedselindustrie waarschijnlijker dan een agro-ecologische doorbraak. Zelfs (een deel van) de milieubeweging zou ervoor gewonnen kunnen zijn.

Als boeren, politiek en samenleving blind blijven voor deze mogelijke ontwikkeling i - een revolutie die de voorbije 10.000 jaar ongezien is in het voedsellandschap - riskeren ze er overspoeld door te worden. Dan wordt dit nieuwe voedselsysteem beheerst door financiers en industrie. Boeren betalen heel zeker de hoogste prijs. Politici en samenlevingen zullen worstelen met de diepgaande maatschappelijke en culturele gevolgen van een nieuwe voedselrevolutie die ze vergaten tijdig te doorgronden en te sturen waar nodig.

Dirk Barrez | Hoofdredacteur Pala.be

Auteur van Koe 80 heeft een probleem. Boer, consument, agro-industrie en grootdistributie, TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en 11 politieke dwaasheden

Foto H-stt - protesting farmers in Munich, Germany 2024-01-08 | Wikimedia Commons