De nodige impact, de juiste schaal

Fairphone, Framadrive en tal van andere noodzakelijke alternatieven om onze wereld te verduurzamen hebben één grote beperking. Hun veranderingskracht is nog altijd onnoemelijk veel zwakker dan wat samenlevingen in vorige eeuwen wisten uit te bouwen.

“Neen, u nemen we er niet meer bij.”
Kan u zich voorstellen dat een bank of mutualiteit
een 5001^ste klant of lid zou weigeren?

De Fairphone wil sinds 2013 een zo eerlijk mogelijke mobiele telefoon aanbieden die de rechten van mens en planeet maximaal respecteert. Doel is om een duurzaam alternatief te zijn voor de toestellen van de grote aanbieders. Hoe? Door het gebruik van materialen die in sociaal aanvaardbare omstandigheden zijn gewonnen; door verdedigbare loon- en arbeidsvoorwaarden voor degenen die de telefoons assembleren; door hergebruik en recyclage…

Een sterk en zelfs toe te juichen initiatief, helaas met een reuzengrote beperking. Na vijf jaar beschikken een goede 100.000 mensen over een Fairphone, en dat is ontzettend weinig. Want ook al vermindert de verkoop van smart phones, toch zijn er in 2017 wereldwijd meer dan anderhalf miljard van verkocht. Dat is dus in één enkel jaar zowat vijftienduizend keer meer dan Fairphone in vijf jaar. Wie recent een eerlijke telefoon wilde kopen, vond op de website trouwens een hele poos de boodschap dat "hij tijdelijk niet beschikbaar is".

In eerste instantie verdient het vooral Franse netwerk Framasoft ook een applaus voor de promotie van vrije software; en voor onder andere de dienstverlening Framadrive die een veilige online omgeving of cloud aanbiedt. Nu elke dag duidelijker is – waar sommigen al jaren voor waarschuwen – dat de concentratie van talloze gegevens bij Facebook, Google en andere digitale reuzen niet te verantwoorden valt (1), moet een veilige cloud die de privacy van de gebruikers werkelijk beschermt snel het nieuwe normaal worden.

Maar hier duikt een nog merkwaardiger fenomeen op dan bij Fairphone. Want dit krijgt een geïnteresseerde al een eeuwigheid te lezen op de pagina van Framadrive: “Le nombre maximal de comptes (5000) a été atteint. Nous n’ouvrirons pas de comptes au delà.”  Dit is dus een aanbieder die niet meer dan 5000 mensen haar diensten wil aanbieden, terwijl alleen al Frankrijk 12.000 maal meer inwoners telt.

Niet goed bezig.
Of in elk geval niet goed genoeg

In kringen van wie verandering wil en aan alternatieven werkt voor zovele zaken die vandaag niet duurzaam zijn, hoor je: “Maar we zijn toch goed bezig”. Of er is de stilzwijgende aanname dat dit zo zou zijn. Neen dus, zoals Fairphone, Framadrive  en vele andere broodnodige alternatieven functioneren, zijn ze niet goed bezig. Of in elk geval niet goed genoeg.

Kan u zich voorstellen dat degenen die in de 19^de eeuw, om te beginnen in Duitsland, talloze coöperatieve banken hebben opgezet kandidaat-klanten zouden weigeren eenmaal bij 5000 aanbeland? Neen, natuurlijk niet. Net door hun vermenigvuldiging én massaliteit wisten die coöperaties i werkelijk het geld i en dus de economie i mee te bemeesteren voor de boeren en tal van andere mensen. Ze deden dat in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland i, België, Nederland, Frankrijk, Italië, Canada en nog meer landen. Dat hun nazaten in sommige landen die ongelooflijk belangrijke erfenis niet goed beheerden, doet geen enkele afbreuk aan de enorme innovatie en slagkracht van dit creatieve alternatief, tot vandaag. Ze vormen bv. één van de belangrijkste pijlers onder de verwerkelijking en financiering van de Duitse Energiewende.

Even leerrijk zijn de uitbouw van ziekenfondsen, het opzetten van vakbonden i of het onderling verzekeren tegen risico’s van werk i en leven in vooral de twintigste eeuw. Kan u zich voorstellen dat die nieuwe mutualiteiten, vakbonden of onderlinge verzekeraars aan het wachtende 5001^ste lid zouden antwoorden, neen, u nemen we er niet meer bij. Dat hebben ze nooit gezegd, en net daarom zijn ze erin geslaagd om de toegangsdeur tot gezondheidszorg voor iedereen alvast open te wrikken, onze welvaartsverdeling op eerlijker sporen te krijgen en toegang tot betaalbare verzekeringen in zowat ieders bereik te krijgen.

Het vraagstuk van de schaal valt niet te ontwijken

Als de alternatieven die we in de 21^ste eeuw hard nodig hebben, echt willen doorbreken, zullen ze het vraagstuk van de schaal van hun activiteiten onder ogen moeten zien. Fairphone mag dan wel beweren zijn sector te veranderen, dit klopt niet. Daarvoor is zijn impact veel te marginaal. Vergeet dat dit kan lukken indien Fairphone en andere duurzame aanbieders niet de ambitie hebben en realiseren om een aanzienlijk marktpercentage te veroveren.

Riskeren we dan overmorgen niet om met nieuwe monopolisten te zitten? Als ze echt in handen zijn van hun gebruikers, is dat misschien net te harden. Maar dat hoeft niet. Het kan anders als de pleitbezorgers en innovators van een echt duurzame economie i er maar voor zorgen dat er genoeg van die alternatieven zijn. Dan hebben we niet één aanbieder van een eerlijke telefoon, maar een aantal. Niet één provider van een veilige cloud maar tientallen… Op één extra cruciale voorwaarde: sommige daarvan mogen er niet vies van zijn om miljoenen, of zelfs vele tientallen miljoenen gebruikers, te plezieren met hun producten of dienstverlening.

Ook in de 21^ste eeuw zijn zowel de vermenigvuldiging als de massaliteit van nieuwe oplossingen en systemen allernoodzakelijkst om de wereld eerlijker te maken. Lukt dat niet? Dan kunnen we een voldoende snelle transitie i naar duurzaamheid i op onze buik schrijven; en presteren we slechter dan de succesrijke veranderingsbewegingen uit vorige eeuwen.

Dirk Barrez

De auteur is hoofdredacteur van PALA i.be. Zijn recentste boeken zijn TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en Coöperaties. Hoe heroveren we de economie?

(1) Lees bijvoorbeeld het reeds in 2010 heel kritische Keizer Facebook. Sociale netwerken helemaal niet sociaal - een analyse of het van begin 2017 daterende E-prikkeldraad en de herovering van de digitale commons 

Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be

Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be

Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen.
We verwelkomen u graag als steungever - klik hier

Een goed artikel? Interessant nieuws? Schenk vrienden, familie, kennissen of collega’s een gratis abonnement, dan hoeven ze Pala nooit te missen. Gebruik daarvoor het geschenkabonneeformulier – klik hier