ESSAY We lopen de tsunami tegemoet: over het einde van de groei
maandag, 20 februari 2012 - 12:32
De these van Richard Heinberg is kort en kernachtig: het is gedaan met de economische groeii zoals we die gekend hebben, hoog tijd om ons aan te passen. Vandaar de titel van zijn boek ‘Het einde van de groei’. Een krachtige uitnodiging om er dieper op in te gaan in een essay.
Sinds de tsunami van eind 2004 de kusten van vooral Indonesië en Sri Lanka verwoestend trof, kennen velen het fenomeen. Als het water van de zee zich heel ver terugtrekt, is dat de voorbode van een verwoestende vloedgolf. Wie dan in de richting van de zee loopt, gaat een zekere dood tegemoet.
Dat is net wat de hele wereld de jongste decennia aan het doen is, zo durf ik het betoog van het jongste boek van Richard Heinberg samenvatten. Hij is lang niet de enige die waarschuwt dat de crises zich opstapelen, en dat de economiei onmogelijk de ecologische grenzen van onze planeet kan blijven overschrijden. Maar hij argumenteert zo sterk en uitvoerig dat er een financiële en ecologische tsunami op ons af komt, en vooral hoe we totaal verkeerd bezig zijn, dat iedereen met zin voor verantwoordelijkheid dit alles best heel diep laat doordringen.
Afbeelding
Schrijf in op de PALA nieuwsbrief
verschijnt maximaal 2 maal per maand
een journalistieke kijk op onze globaliserende wereld Hoe is de wereld eraan toe? Waar moet het naartoe? Hoe geraken we daar?
PALA zoekt met haar nieuwsbrief, website en boeken de antwoorden voor een meer sociale, ecologische en democratische samenleving en economie
Niet toevallig neemt hij helemaal in het begin van zijn boek de economen in het vizier die maar niet willen of kunnen erkennen dat groei in een fysisch begrensd systeem – onze planeet – onmogelijk eeuwig kan blijven doorgaan. Voor zijn kritiek op deze beroepscategorie gebruikt hij een citaat van James Kenneth Galbraith – zoon van de nog meer bekende John - die het economenwereldje vergelijkt met “een politbureau dat het al decennialang bij vrijwel elke belangrijke beleidskwestie bij het verkeerde eind heeft maar nooit is dit een aanleiding om zijn ideeën te herzien”.
Het einde van de groei
En waarom komt er dan wel een einde aan de groei zoals wij die al enkele eeuwen kennen? Om drie redenen, legt Heinberg uit.
Er is vooreerst de uitputtingi van onze natuurlijke hulpbronnen, denk aan het opstoken van fossiele brandstoffen zoals olie, aan het razendsnelle verbruik van heel wat belangrijke delfstoffen en aan watertekorten.
Ten tweede is de milieuschade steeds grootschaliger. Die wordt veroorzaakt door zowel de winning als het gebruik van de natuurlijke hulpbronnen, denk aan de dreigende klimaatveranderingi.
Als derde komen daar de financiële crises bij die de economische bedrijvigheid zwaar ontwrichten. De crisis in 2008, en opnieuw in 2011, met instortende huizenmarkten, failliete bedrijveni en omvallende banken maken duidelijk dat deze ‘toekomst’ al onder ons is.
Piramidespel
Voor Heinberg is het duidelijk, we beleven de overgangsjaren naar decennia van economische krimp. Want we kunnen ons niet langer uit de schulden lenen. Hoe komt dat? De uitvinding van het geldi maakte het mogelijk om torenhoge financiële schulden op te bouwen. Dat zijn evenveel aanspraken op een toekomstige groei van welvaart om de verschuldigde rente te kunnen betalen. Maar als die groei niet meer mogelijk is wegens geen hulpbronnen meer, stort het kaartenhuisje in elkaar. Heinberg maakt de vergelijking met een Ponzi piramidespel om de onvermijdelijke fatale afloop te illustreren.
Weglachen schaadt de gezondheid
Het is iets te makkelijk om zijn vaststellingen weg te lachen. Eigenlijk weten we al 40 jaar, namelijk sinds de publicatie van het rapport Grenzen aan de groei in 1972, dat de gangbare mondiale economische dynamiek op haar grenzen zal botsen ergens tussen 2010 en 2050. Heinberg wijst erop dat dit onderzoeksscenario meermaals is herhaald met de meest actuele gegevens… en telkens bleef de uitkomst dezelfde.
Niet toevallig is Heinberg zowat de autoriteit inzake peak oil, de vaststelling dat we de maximale oliewinning op aardei ongeveer hebben bereikt. Vanaf dan stagneert het olieaanbod en zal het zelfs stilaan gaan dalen. Gevolgen: fel stijgende olieprijzen, nog heviger op en neer flitsende olieprijzen tengevolge van de economische crises die prijspieken veroorzaken, denk aan de crisis van 2008.
We belanden in een opeenvolging van luchtbellen en financiële crises zoals we die al beleefden met de Aziatische crisisi, de internetzeepbel en de huizenzeepbel. Het is interessant om weten dat de voorbije vijftig jaar een sterke wisselwerking vertonen tussen piekende olieprijzen en economische recessies, we zijn met andere woorden ‘al lang gewaarschuwd’.
Het ‘nieuwe normaal’
Al deze vaststellingen zouden de wereld al lang hebben moeten doen overgaan op het bestrijden van de klimaatveranderingi en het drastisch overschakelen op een economiei die veel minder afhankelijk is van fossiele brandstoffen. Ze zou zich, zoals de auteur schrijft, moeten aanpassen aan het ‘nieuwe normaal’, namelijk een economiei die niet langer groeit. En ze moet een financieel systeem uitwerken dat niet om de haverklap kapseist.
Maar op de klimaatconferenties in zowel Kopenhagen, Cancun als Durban beslisten de verzamelde politici eigenlijk om de rampkoers richting klimaatcatastrofe onveranderd aan te houden. En in plaats van ze als een waarschuwing op te vatten, lijken grootbankiers en neoliberale economen net meer kracht te putten uit de financiële crises die ze aanrichten om meer van hetzelfde te eisen. Eigenlijk argumenteren ze dat we de pyromanen moeten belonen voor de branden - de crises – die ze aansteken. Intussen verzuimen onze politici elke dag om het wankele financiële systeem aan te pakken.
Nog maar eens proberen de problemen voor ons uit te schuiven
Het meest waarschijnlijke scenario is dat we met alle machti zullen proberen de crises voor ons uit te schuiven, zolang we maar enigszins kunnen. Zo zal de wereld bijna zeker toch kiezen om de economiei vooral te blijven stoken met fossiele brandstoffen.
Want, vergeet het niet, zonder energie is er gewoonweg geen economiei. De nieuwe hype heet nu schaliegas. Heinberg wijst erop dat de mogelijkheden daarvan ruim worden overschat, en meer algemeen dat nieuwe energiebronnen aanspreken, zoals schaliegas, zelf steeds meer energie kost en schade oplevert.
Hij wijst er ook op dat Chinai al dicht tegen zijn pieksteenkoolproductie aanschurkt en het slechts een kwestie van (vrij weinig) tijd is dat dit een bedreiging vormt voor de al decennialange exponentiële groei van de Chinese economiei.
Meer nog, zelfs een snelle groei van hernieuwbare energie zal het geleidelijk wegvallen van fossiele brandstoffen niet volledig kunnen compenseren. In 2100 zal de wereld het met minder energie moeten doen.
Hij kan dan wel gelijk hebben, toch richten de energiesector en de meeste landen hun grootste inspanningen en verwachtingen op wat schaliegas, teerzandolie en andere fossiele brandstoffen nog kunnen opleveren in plaats van meteen resoluut te kiezen voor de ombouw van hun economiei om die te baseren op veel minder energiebehoeften en op hernieuwbare energie. Daar schuilt wellicht ook de echte reden waarom een bedrijf als BP na 40 jaar haar afdeling zonne-energie sluit – wegens niet langer rendabel - terwijl het zich daar toch jarenlang een voorstander van toonde.
De aardei en de beschaving zoals wij die kennen gaat eraan
De implicatie van die energiekeuze lijkt me zonneklaar. Zo verdwijnt de laatste kans om de opwarming van de aardei te beperken tot iets meer dan 2 graden, dat worden er dan zeker meer. Daardoor zal de klimaatveranderingi de komende decennia en eeuwen een bepaald onvriendelijk karakter krijgen voor de beschaving zoals wij die kennen.
Want onze planeet draait dan wel door, ze zal er wel degelijk anders gaan uitzien. De zeespiegeli bijvoorbeeld zal stijgen, onafwendbaar, en geen klein beetje. Tal van de meest vruchtbare regio’s zullen onder water lopen of verzilten, tientallen tot honderden miljoenen mensen moeten migreren, landbouwopbrengsten stokken of dalen, zoetwatertekorten nemen toe, hongeri, ziekten en gewapende conflicten slaan toe.
Ga er verder maar vanuit dat het smelten van de Groenlandse ijskap nu elk jaar sterk aan zekerheid wint. Reken dan zo goed mogelijk na aan welke snelheid dat zal gebeuren. En ga er dus voor onze streken al maar vanuit dat we ergens in de voorzienbare toekomst Brugge, Gent, Antwerpen, Rotterdam, Amsterdam, enzovoort, zullen moeten prijsgeven aan het water… voor zover onze samenleving al niet lang daarvoor totaal ontwricht is geraakt.
Het falen van links en van rechts
Terug naar de analyse van Heinberg over het nabije einde van de groei en over de aanpak ervan.
De linkse keynesiaanse politiek was er op gericht om via overheidsinvesteringen de economische welvaartsmachine op gang te krijgen. De groei daarvan zorgde dan voor de inkomsten waarmee de investeringen konden worden terugbetaald. Aan dat keynesiaanse sprookje, dat zo goed heeft gewerkt in de twintigste eeuw, is nu een eind gekomen omdat dergelijke groeistrategie onmogelijk is geworden nu we de draagkracht van de planeet overschrijden. Een keynesiaanse politiek zal de overheidsschulden “tot toxische proporties opjagen en het lijden slechts verlengen”.
Toch is het rechtse alternatief van drastisch bezuinigen zo mogelijk nog schadelijker, aldus Heinberg. Want dat zal de economiei zo hard en catastrofaal verzwakken – kijk naar enkele Europese landen, in de eerste plaats Griekenland, waar die werkelijkheid zich voltrekt – dat “de patiënt weleens op de operatietafel kan komen te overlijden”.
De hoop van zowel de sociaaldemocraten als van de aanhangers van de vrije markt dat hun kuur zal leiden tot vernieuwde economische groeii en lage werkloosheid is volgens Heinberg vergeefs.
Verkijk u niet op innovatie, substitutie en efficiëntie
Natuurlijk moeten we er alles aan doen om onze energie efficiënter te gebruiken. Maar, waarschuwt Heinberg, vergeet dat je eindeloos efficiënter kan omspringen met energie, en vergeet al helemaal dat de efficiëntiewinst zodanig kan zijn dat de groeimotor opnieuw zal aanslaan.
Vergeet ook dat je substituten voorhanden zult hebben die van dezelfde superieure kwaliteit zijn. Wat, ook hier, niet wil zeggen dat substituten zonder belang zijn. Integendeel moeten we bijvoorbeeld zo snel mogelijk in hernieuwbare energie investeren om de overgang naar een andere economiei mogelijk te maken. Maar nooit nog zal energie zo overvloedig en goedkoop voorradig zijn als in de paar honderd jaar dat we onze fossiele brandstofvoorraden vraatzuchtig plunderden.
Ommekeer: weg van extreme specialisatie en globaliseringi
Ook al zullen in de toekomst handel en arbeidsspecialisatie blijven bestaan, toch is de huidige dynamiek van steeds verdere globaliseringi en specialisatie onhoudbaar.
Want, legt Heinberg uit, net de verminderde beschikbaarheid van energie die niet volledig gecompenseerd zal geraken door nieuwe technologieën verplicht ons daartoe. Vergeet bijvoorbeeld dat je goederen kan blijven de halve wereld rond zeulen in hun productieproces, vergeet alvast ook dat de verdere uitbouw van de huidige dominante industriële – en totaal olieafhankelijke – landbouwi een haalbare kaart zal blijven.
Natuurlijk kan de moderne technologie veel, maar in deze eeuw zullen we ons moeten concentreren op uitvindingen die ons vooruithelpen in een situatie met schaarse en dure energie en grondstoffeni. Het succes van die oefening zal bepalen hoeveel economische specialisatie en globaliseringi we zullen moeten inruilen voor een meer lokale en meer generalistische economiei.
En wat dan na de groei?
Denk niet te gauw, het loopt allemaal wel los, we krijgen ook het einde van de groei wel gefikst. Blijven doordenken over de consequenties is heel hard aangeraden.
Want dit betekent bijvoorbeeld ook vaarwel zeggen aan het ons vertrouwde ontwikkelingsdenken waarbij we het bruto nationaal producti van alle landen probeerden op te stuwen. Vergeet dat dit op deze manier verder kan. En dat komt bovenop de al oude vaststellingen dat louter bnpi groei op geen enkele wijze ook de verdeling van die welvaart op een rechtvaardige wijze zou impliceren, en dat de bnpi benadering geen aandacht heeft voor ecologische kosten en eindige natuurlijke hulpbronnen.
Dit is tevens het einde van de huidige financiële stelsels, omdat ze straks domweg (opnieuw) instorten en ons collectief naar het bankroet leiden. En al helemaal omdat een economiei bouwen op basis van schuld waarop rente moet worden betaald alleen maar kan wanneer die economiei groeit. Messcherp redeneert Heinberg: “We zullen geldi opnieuw moeten uitvinden en vrijwaren van politieke en bancaire belangen die het systeem uit evenwicht brengen.”
Afkicken van onze groeiverslaving
We zullen met andere woorden moeten afkicken van onze groeiverslaving en moeten leren ontgroeien.
Heinberg legt alvast vier fundamentele principes op tafel voor een relevante economische leer. De huidige bevolkingsgroei en consumptie is onhoudbaar. We gebruiken hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen onder hun vervangingsniveau. We verminderen het verbruik van niet-hernieuwbare hulpbronnen en recycleren grondstoffeni. Afvalstromen zijn minimaal, niet-giftig en herbruikbaar.
Het goede nieuws is dat er wel degelijk oplossingen zijn voor onze economische problemen, en dat er wel degelijk valabele antwoorden zijn voor de crises die op ons af komen. Ook daarover valt nogal wat te lezen in het ‘einde van de groei’. Het is dus best mogelijk een nieuwe economiei te bouwen die onze samenlevingen ook morgen de nodige welvaart en het nodige welzijn kan garanderen.
Maar dan moeten we ons wel volop storten op die immense opdracht en, zoals Heinberg aanstipt, “ons niet richten op een bnpi-groei die niet langer mogelijk is want dan kweken we alleen maar illusies en frustraties”. Hoeft het gezegd dat de meest gehoorde publieke stemmen van politici en zogenaamde denktanks net die illusie blijven rondbazuinen?
In principe is de boel nog te redden
Het slechte nieuws is dat het niet volstaat dat onze problemen in principe op te lossen zijn en dus te weten dat onze beschaving ‘in principe’ kan worden gered. Wat Heinberg pessimistisch stemt, en ons allemaal minstens tot ongeziene ernst en verantwoordelijkheidszin moet aanzetten, zijn twee cruciale voorwaarden. Ze zijn te verwoorden in twee scherpe vragen.
Zijn we bereid, individueel en gezamenlijk, alle noodzakelijke veranderingen door te voeren, en dat tijdig te doen?
Zijn onze samenlevingen dan ook echt van plan om te doen wat noodzakelijk is om de problemen op te lossen en de catastrofe te vermijden?
Wat we weten van mensen, maatschappijen en hun besluitvorming geeft niet veel hoop. Om tal van redenen doen ze maar het juiste wanneer alle andere mogelijkheden zijn uitgeput. Maar dat betekent dan wel dat we met onze huidige mondiale beschaving tegen de muur knallen.
Perspectief
Ietwat ironisch is het dan om vast te stellen dat het boek - bijna tegen beter weten in - toch nog ingaat op hoe een duurzame economiei en samenleving er zou kunnen uitzien en hoe tal van mensen en organisaties daaraan werken. De reden is natuurlijk dat Heinberg en alle mensen een toekomst willen hebben, voor zichzelf en voor hun (klein)kinderen.
Want geen perspectief meer hebben is het allerergste wat ons kan overkomen. Dan is het goed te weten dat we in staat zijn om ons een toekomst te bezorgen. Pas echt geruststellend zou zijn als we nu meteen de funderingen voor die toekomst zouden beginnen leggen door daadwerkelijk de aardei in bescherming te nemen.
Het boek Het einde van de groei - een uitgave van denktank Oikos en uitgeverij Jan Van Arkel - is te bestellen via PALAi – klik hier
Dirk Barrez is o.a. de auteur van de boeken vanVerontwaardiging naar Verandering – klik hier - en Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving – klik hier
Diverse groepen van landen die gezamenlijk een rol spelen of trachten te spelen op het wereldtoneel, o.a. in de Wereldhandelsorganisatie (WTO).
Schrijf je in op de PALA nieuwsbrief
In een wereld vol noden is vanzelfsprekend veel welvaart nodig. Eigenlijk fungeert de economie vooral als een grote draaischijf tussen onze economische mogelijkheden aan de ene kant en onze behoeften en ambities aan de andere kant. Om die behoeften en ambities te stillen is de economie en de economische productie hard nodig.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Het al te mateloze verbruik van de natuurlijke hulpbronnen die onze Aarde weet te bieden, zowel van de niet-hernieuwbare fossiele brandstoffen en delfstoffen als van de hernieuwbare bronnen. Voor die laatste komt het erop aan de natuurlijke productiecapaciteit van de Aarde en haar ecosystemen niet te overschrijden of uit te putten. Voorbeelden daar van zijn overbevissing of overmatig oppompen van water.Voor de delfstoffen geldt de afweging van de beschikbare voorraden, van de recuperatiemogelijkheid en van de eventuele alternatieven. Maar heel vervelend voor de fossiele brandstoffen is dat de verbranding ervan de opwarming van de atmosfeer en klimaatverandering veroorzaakt, ruim voor hun uitputting dreigt.
Het natuurlijk broeikaseffect zorgt ervoor dat het op Aarde lekker warm is met gemiddeld 15°C. Maar te veel CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer versterken dat broeikaseffect en vele wetenschappers waarschuwen voor de door de mens veroorzaakte extra opwarming en klimaatverandering. Ze wijzen op de gevaren van o.a. een stijgende zeespiegel, toenemend natuurgeweld en (te) snel opschuivende klimaatzones. Vind meer uitleg en een overzicht van belangrijke Pala artikels over klimaatverandering met links naar bronnen
vormen een belangrijke motor van de huidige globalisering.Flink geholpen door technologische (r)evoluties zijn zij op de vrijgemaakte markten de drijvende kracht achter economische globalisering. Ze dragen onmiskenbaar bij tot de welvaart op onze wereld. Weinigen weigeren hun producten of diensten.
Vind Pala artikels die inzoomen op de rol van geld, financiële crisis, falen van grootbanken en alternatieven.Onder Dexia zijn meer artikels te vinden over de ineenstorting van deze wereldwijd opererende fantoombank.
Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder.
Zelfs de Aziatische tijgers blijken niet ongenaakbaar. De Aziatische crisis van 1997 treft hen zwaar. Ineens blazen de mondiale financiële markten het vertrouwen op in wat ze steeds als wondereconomieën hebben aangeprezen, het geld vlucht massaal weg en de munten kelderen in waarde. Het door het Internationaal Monetair Fonds opgedrongen beleid maakt de zaken nog erger. In goed een half jaar verliezen alleen al in Zuid-Korea, Thailand en Indonesië 15 tot 20 miljoen mensen hun werk en inkomen.
Het natuurlijk broeikaseffect zorgt ervoor dat het op Aarde lekker warm is met gemiddeld 15°C. Maar te veel CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer versterken dat broeikaseffect en vele wetenschappers waarschuwen voor de door de mens veroorzaakte extra opwarming en klimaatverandering. Ze wijzen op de gevaren van o.a. een stijgende zeespiegel, toenemend natuurgeweld en (te) snel opschuivende klimaatzones. Vind meer uitleg en een overzicht van belangrijke Pala artikels over klimaatverandering met links naar bronnen
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Waar het in de wereld in grote mate om draait. Al te vaak gereduceerd tot staatsmacht of zelfs tot militaire staatsmacht waarbij nog niet zo lang geleden enkel maar twee zogenaamde supermachten meetelden, de VS en de voormalige Sovjetunie. Dat kleine groepen een terroristische machtspositie kunnen uitbouwen, beseffen we nu ook. Maar er zijn veel andere vormen van macht in onze globaliserende wereld, vooreerst economische en financiële macht. De opkomst van Oost-Azië heeft vooral met die macht te maken, de sleutelpositie van multinationals eveneens en bovenal de dominantie van financiële groepen. Er is de politieke macht, hard nodig om de economische macht zonodig te corrigeren; ze komt op wereldvlak meer dan één maatje te kort. Cultuur, kennis en technologie bieden in hoge mate het vermogen om het leven en het samenleven te organiseren. Op het snijvlak van cultuur en economie is er de stijgende mediamacht die de agenda van de publieke opinie meer en meer beheerst. Religies en levensovertuigingen laten hun soms sterke invloed gelden in de wereld.In een steeds complexere mondiale samenleving zijn er talloze vormen van macht en machtsuitoefening die voortdurend op elkaar inwerken. Omdat onze wereld snel verandert, betekent dit ook dat bestaande machtsverhoudingen vlugger onder druk kunnen komen.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Eeuwenlang is China goed voor ongeveer een klein kwart van de wereldbevolking en van de mondiale welvaart. De 19e en de 20ste eeuw tonen een opmerkelijke terugval. Door de snelle groei van de jongste decennia evolueert China naar zijn vertrouwde dimensie.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder.
Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder.
Het natuurlijk broeikaseffect zorgt ervoor dat het op Aarde lekker warm is met gemiddeld 15°C. Maar te veel CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer versterken dat broeikaseffect en vele wetenschappers waarschuwen voor de door de mens veroorzaakte extra opwarming en klimaatverandering. Ze wijzen op de gevaren van o.a. een stijgende zeespiegel, toenemend natuurgeweld en (te) snel opschuivende klimaatzones. Vind meer uitleg en een overzicht van belangrijke Pala artikels over klimaatverandering met links naar bronnen
Wellicht het meest sprekende van allemaal aan klimaatverandering, de zeespiegel zal stijgen, deze eeuw en ook volgende eeuwen. Vanaf de tweede helft van deze eeuw, en meer nog volgende eeuwen, zullen we delta’s en kustregio’s moeten ontruimen… en de toekomst zal leren tot hoever landinwaarts onze nazaten hun steden en economie zullen moeten heropbouwen.Want ze lopen topzware risico’s met de ijskappen van Groenland en zelfs van Antarctica. Twee cijfers: indien de opwarming uit de hand loopt en de ijskap op Groenland smelt, stijgt de zeespiegel na verloop van tijd met maar liefst zeven meter. Smelt zelfs Antarctica, dan komt er, weliswaar op termijn van vele honderden jaren, tot zestig meter water bij... en loopt met andere woorden het grootste deel van Nederland en Vlaanderen gaandeweg onder.Meer over de stijging van de zeespiegel in deze Pala artikels:
800 miljoen mensen zijn ondervoed, elk jaar opnieuw sterven miljoenen mensen door gebrek aan voedsel en de ziekten die daarmee samenhangen, elke dag meer dan 25.000 doden, dat zijn wel 100 neerstortende passagiersvliegtuigen of ruim acht keer het aantal 11 september doden in de WTC torens, elke dag. Toch levert de Aarde genoeg te eten voor iedereen. Niet een tekort aan voedsel is dus de belangrijkste oorzaak van honger en hongersnood. De echte oorzaak is, veel meer dan voedseltekort, droogte, overstromingen of andere rampen, dat mensen arm zijn, dat ze te weinig koopkracht of inkomen hebben om aan eten te geraken.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
In een wereld vol noden is vanzelfsprekend veel welvaart nodig. Eigenlijk fungeert de economie vooral als een grote draaischijf tussen onze economische mogelijkheden aan de ene kant en onze behoeften en ambities aan de andere kant. Om die behoeften en ambities te stillen is de economie en de economische productie hard nodig.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Globalisering of mondialisering is het proces waardoor mensen, producten, informatie, geld, grondstoffen makkelijker en sneller van de ene naar de andere plaats in de wereld kunnen worden gebracht. Daardoor is de wereld kleiner geworden en is er veel meer wederzijdse afhankelijkheid tussen landen.
Globalisering of mondialisering is het proces waardoor mensen, producten, informatie, geld, grondstoffen makkelijker en sneller van de ene naar de andere plaats in de wereld kunnen worden gebracht. Daardoor is de wereld kleiner geworden en is er veel meer wederzijdse afhankelijkheid tussen landen.
Al te makkelijk krijgt een mens te horen dat landbouw een steeds kleiner deel is van onze economie, versta, een verwaarloosbaar deel. Feit blijft dat het de landbouw is die zorgt voor de energie die de mens broodnodig heeft, we moeten namelijk allemaal eten om te leven. Voldoende en gevarieerd eten is ook cruciaal voor onze gezondheid.
Verzamelterm voor zowel fossiele brandstoffen (olie, gas), andere delfstoffen (ertsen) als voor wat veld of bos opleveren (katoen, hout, rubber). Probleem is dat de delfstoffen eens op zullen geraken en we ze dus best hergebruiken. Extra vervelend is de verbranding van fossiele brandstoffen die sneller nog dan de uitputting ervan klimaatverandering voor elkaar krijgt. Voor de hernieuwbare grondstoffen is het opletten geblazen de natuurlijke productiecapaciteit van de Aarde niet te overschrijden of uit te putten.
Globalisering of mondialisering is het proces waardoor mensen, producten, informatie, geld, grondstoffen makkelijker en sneller van de ene naar de andere plaats in de wereld kunnen worden gebracht. Daardoor is de wereld kleiner geworden en is er veel meer wederzijdse afhankelijkheid tussen landen.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Het bruto nationaal product of bnp telt gewoon op wat er zoal aan goederen en diensten is voortgebracht in een land. Maar wat het resultaat daarvan is, daar vertelt de meetlat niets over.
Het bnp of bruto nationaal product telt gewoon op wat er zoal aan goederen en diensten is voortgebracht in een land. Maar wat het resultaat daarvan is, daar vertelt de meetlat niets over.
Het bnp of bruto nationaal product telt gewoon op wat er zoal aan goederen en diensten is voortgebracht in een land. Maar wat het resultaat daarvan is, daar vertelt de meetlat niets over.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Vind Pala artikels die inzoomen op de rol van geld, financiële crisis, falen van grootbanken en alternatieven.Onder Dexia zijn meer artikels te vinden over de ineenstorting van deze wereldwijd opererende fantoombank.
Verzamelterm voor zowel fossiele brandstoffen (olie, gas), andere delfstoffen (ertsen) als voor wat veld of bos opleveren (katoen, hout, rubber). Probleem is dat de delfstoffen eens op zullen geraken en we ze dus best hergebruiken. Extra vervelend is de verbranding van fossiele brandstoffen die sneller nog dan de uitputting ervan klimaatverandering voor elkaar krijgt. Voor de hernieuwbare grondstoffen is het opletten geblazen de natuurlijke productiecapaciteit van de Aarde niet te overschrijden of uit te putten.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Het bnp of bruto nationaal product telt gewoon op wat er zoal aan goederen en diensten is voortgebracht in een land. Maar wat het resultaat daarvan is, daar vertelt de meetlat niets over.
Als we van lokaal tot globaal onze welvaart willen produceren op een wijze die tegelijk ecologisch én sociaal duurzaam is, hebben we krachtige overheden nodig die de huidige economie in die richting sturen. Want de vrije markt kan veel maar blijkt impotent om snel de hele wereldbevolking inkomen, werk en fatsoenlijk leven te bieden in een omgebouwde economie die niet langer de ecologische pijngrenzen doorboort.
Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.