Nuance tussen selectief vooruitgangsgeloof en verlammend doemdenken
dinsdag, 10 januari 2017 - 19:08
Volgens sommigen gaan we er alleen maar op vooruit, anderen zien de ineenstorting nabij. Heel verwarrend is dat. Op zoek naar een wereld waarin nog meer mensen vrijer, veiliger, ecologischer, gezonder, sociaal zekerder kunnen leven, is meer nuance tussen een selectief vooruitgangsgeloof en verlammend doemdenken hard nodig. En vooral is inzicht noodzakelijk in wat juist de wereld humaner en duurzamer maakt.
Het is minstens verwarrend om zowel stemmen te horen die beweren dat de mensheid er in zowat alles alleen maar op vooruit gaat als andere die een doemdenken huldigen en erop hameren dat het vanaf nu alleen maar slechter kan gaan.
Dat is des te verwarrender omdat er – beperkte – waarheid schuilt in beide invalshoeken. Ja, in vergelijking met de wereld van onze verre voorouders leven mensen gemiddeld veel langer, welvarender, veiliger en vrijer. Maar ook, als we niet adequaat reageren op acute bedreigingen voor allernoodzakelijkste levenssystemen zoals o.a. klimaat, watergebruik of voedselproductie en voor de risico’s van bv. zeespiegelstijging en andere klimaatgevolgen die hele samenlevingen ontwrichten, lopen onze welvaart, vrijheid en zekerheden wel degelijk grote gevaren. Voor de transitiei die nodig is om dat te vermijden, volstaat hier om te verwijzen naar het gelijknamige recente boek, en naar de inleiding daarvan die volledig is te lezen op pala.be.
Afbeelding
Schrijf in op de PALA nieuwsbrief
verschijnt maximaal 2 maal per maand
een journalistieke kijk op onze globaliserende wereld Hoe is de wereld eraan toe? Waar moet het naartoe? Hoe geraken we daar?
PALA zoekt met haar nieuwsbrief, website en boeken de antwoorden voor een meer sociale, ecologische en democratische samenleving en economie
Intrigerende renaissance van het vooruitgangsgeloof
We concentreren ons hier op de sterke renaissance van een eigenlijk nooit helemaal weggeweest ongenuanceerd vooruitgangsgeloof. De eerste vraag die zich opwerpt, is hoe ongerepte vooruitgangsadepten dan die progressie meten?
Vooral of zelfs uitsluitend kijken naar het inkomen per hoofd zoals het bruto nationaal producti ons vertelt, is immers ronduit kortzichtig. Want dat bnpi vertelt weinig of niets over hoe de welvaart verdeeld geraakt of over het reële welzijn van mensen, en het miskent de perverse realiteit dat in nogal wat landen een verdere groei van het bnpi-cijfer in werkelijkheid tot minder welvaart leidt. Het mist al helemaal de onzekerheid over job en inkomen die binnensluipen bij talloze mensen, de ongerustheid over pensioen, betaalbare gezondheidszorg of veiligheidi in welke vorm ook, over de toekomst van henzelf en hun kinderen. Zelfs ronduit dwaas is dat het bnpi geen rekening houdt met het verlies van natuurlijk kapitaali dat onze huidige economiei veroorzaakt. Die aantastingi van onze toekomstige welvaart blijft een blinde vlek bij vooruitgangsoptimisten. (1)
Een zeer mank vrijheidsbegrip
Die renaissance van ongeremd vooruitgangsoptimisme is nog meer en zelfs vooral intrigerend omdat ze meestal samen gaat met de aanname dat die vooruitgang alles te maken zou hebben met de volledige vrijheid van economiei en markten. Dat is uiterst vreemd omdat dit neoliberalisme net op de klippen is gelopen van herhaalde door grenzeloze vrijheid veroorzaakte bankencrises in 2007-2008 en 2011. De markten bleken onmachtig om deze crises te voorkomen, konden ze nog minder oplossen, en ze kregen de economiei sindsdien niet meer degelijk aan de praat.
Meer en meer economen, zelfs van neoliberale huize, geven toe dat markten niet in staat zijn om de welvaart voldoende te verdelen, of te zorgen voor die goederen die niet toevallig publieke goederen worden genoemd zoals veiligheidi, goede transportinfrastructuur, gezondheidszorg, onderwijs… Van het in acht nemen van ons ecologische kapitaali en van ecologische grenzen hebben ‘de markten’ zelfs niet het flauwste benul. De permanente mislukking van de CO2-emissiehandel onderstreept deze onmacht van de markt voortdurend. De Europese Commissie faalt nu al meer dan tien jaar om dit ‘handelssysteem’ te doen werken.
Wat vertelt dan een meer genuanceerde kijk?
Ja, vrijheid loont in de economiei omdat ze inderdaad bijdraagt tot de creatie van welvaart. Ook echte handel, te verstaan als de vrije keuze om goederen en diensten te verhandelen met reëel voordeel voor alle betrokkenen, is voordelig.
Vrijheid voor samenleving even essentieel als vrijheid voor economiei
Maar vrijheid in de economiei loont pas echt voor de grote meerderheid van de mensen als ze samengaat met vrijheid voor de samenleving. Die vormt namelijk de sleutel tot zowel productie als verdeling van welvaart voor iedereen. Want welke zijn de meest welvarende en sociaal rechtvaardige samenlevingen? Dat zijn degene die zich sterk weten te organiseren om welvaart niet alleen te creëren maar ook te verdelen. De vrijheid om zich te verenigen is daarbij essentieel.
Het is opvallend dat de meest welvarende samenlevingen met de best verdeelde welvaart te vinden zijn daar waar er sterke vakbondeni en sociale bewegingen bestaan. Deze vormen zowel een noodzakelijk tegenwicht voor het bedrijfsleven om de economische opbrengsten rechtvaardiger te delen als een sterke hefboom om samen met de politiek de economiei mee te sturen zodat ze goederen en diensten voortbrengt die meest nuttig zijn voor de meeste mensen. In het beste geval dwingen die sociale bewegingen ook hun rechtmatige plaats af in de brede economiei met hun mutualiteiten, coöperatiesi allerhande, mediai en andere instellingen die heel wat bijkomende welvaart en welzijn voortbrengen.
Dat succesrecept van een zwaar gecorrigeerde markteconomie om de vruchten van marktwerking en ondernemingsvrijheid maximaal te plukken door ze ook rechtvaardig te verdelen - wat dan weer breed gedragen vraagimpulsen geeft aan de economiei – is de voorbije decennia zwaar in de verdrukking gekomen. Hoofdschuldige daarvoor is de heel selectieve, misvormde en bovenal verraderlijke kijk op de werkelijkheid van een ongefundeerd vooruitgangsgeloof.
Tijd voor sterke samenleving, sturende overheid en duurzame economiei
Het éénzijdige geloof in de zegeningen van de markt stimuleert een blindheid voor het immense belang van sterke samenlevingen en sturende overheden die, zeker nadat het financiële kapitalisme vanaf 2007 zo opzichtig en schromelijk faalde, zowel naïef is als onverantwoord. Hebben de halsstarrige pleitbezorgers daarvan nog niet opgemerkt dat zelfs de auteur van The End of History Francis Fukuyama – die de geschiedenis zag eindigen in de onstuitbare veralgemening van de liberale democratie met haar vrije markt – na de bankencrisis van mening is veranderd?
Diezelfde dominantie van een éénzijdige marktbenadering is ook om ecologische redenen rampzalig. Het belet politiek en samenleving om het succesrecept van een gecorrigeerde economiei eindelijk rijp te maken voor de 21ste eeuw. Hoe? Door in vliegende vaart de economiei te sturen richting duurzame welvaartsproductie binnen wat de aardei kan dragen.
Ja, als we ook morgen welvarend willen zijn, is het tijd voor sterke samenlevingen die opkomen voor welvaartsverdeling, voor sturende overheden en voor een ecologisch duurzame economiei.
(1) Om meer te lezen over de al oude kritiek op de kromme meetlat van het bnpiklik hier Voor een geactualiseerde kritiek aangevuld met alternatieven, lees het hoofdstuk 7 in het boek Transitie. Onze welvaart van morgen.
Uw doordachte reacties zijn heel welkom op het emailadres infoATpala.be
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd? Dan kan Palai misschien op uw steun rekenen. We verwelkomen u graag als steungever - klik hier
Een goed artikel?Interessant nieuws? Schenk vrienden, familie, kennissen of collega’s een gratis abonnement, dan hoeven ze Palai nooit te missen. Gebruik daarvoor het geschenkabonneeformulier – klik hier
Woord in de kijker: Economische Partnerschapsakkoorden
de EPA’s (van het Engelse Economic Partnerschip Agreement) zijn regionale handelsakkoorden die de Europese Unie wil sluiten met de 77 zogenaamde ACS-landen uit Afrika, de Caraïben en de Stille Oceaan, waaronder heel veel van de armste landen. Het zijn eigenlijk vrijhandelsakkoorden. De bedoeling ervan was om op 1 januari 2008 de grenzen te openen en de douanetarieven op bijna alle Europese goederen af te schaffen.
Schrijf je in op de PALA nieuwsbrief
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Het bruto nationaal product of bnp telt gewoon op wat er zoal aan goederen en diensten is voortgebracht in een land. Maar wat het resultaat daarvan is, daar vertelt de meetlat niets over.
Het bnp of bruto nationaal product telt gewoon op wat er zoal aan goederen en diensten is voortgebracht in een land. Maar wat het resultaat daarvan is, daar vertelt de meetlat niets over.
Het bnp of bruto nationaal product telt gewoon op wat er zoal aan goederen en diensten is voortgebracht in een land. Maar wat het resultaat daarvan is, daar vertelt de meetlat niets over.
Onder toelichting weblinks naar artikels en instellingenIn nationale staten behoort het geweldmonopolie toe aan de overheid, die er heel terughoudend, streng gereglementeerd en democratisch gecontroleerd moet mee omspringen. Net zo komt het internationale geweldmonopolie toe aan de mondiale en regionale overheden.
Het bnp of bruto nationaal product telt gewoon op wat er zoal aan goederen en diensten is voortgebracht in een land. Maar wat het resultaat daarvan is, daar vertelt de meetlat niets over.
Ons grootste kapitaal om economische rijkdom voort te brengen is ongetwijfeld de Aarde. Als we er duurzaam mee omspringen, is het een onuitputtelijke bron van zuiver water, voedsel, hernieuwbare energie en hernieuwbare grondstoffen. Het is wel ironisch om vast te stellen dat ons economische systeem die Aarde zwaar miskent en dus eigenlijk zeer antikapitalistisch tekeergaat.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Aantasting slaat op het wijzigen van ecosytemen zodat hun kwaliteit en hun biodiversiteit schade ondervindt. En dat is ook schadelijk voor de mens die b.v. aan de opwarming een minder leefbare Aarde zal overhouden.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Onder toelichting weblinks naar artikels en instellingenIn nationale staten behoort het geweldmonopolie toe aan de overheid, die er heel terughoudend, streng gereglementeerd en democratisch gecontroleerd moet mee omspringen. Net zo komt het internationale geweldmonopolie toe aan de mondiale en regionale overheden.
Is naast arbeid, grondstoffen en kennis één van de middelen die ons helpt om welvaart te scheppen. Kapitaal kan variëren van grond tot zware industriële infrastructuur tot ruime financiële middelen. Ons grootste kapitaal om economische rijkdom voort te brengen is ongetwijfeld de Aarde. Als we er duurzaam mee omspringen, is het een onuitputtelijke bron van zuiver water, voedsel, hernieuwbare energie en hernieuwbare grondstoffen. Het is wel ironisch om vast te stellen dat ons economische systeem die Aarde zwaar miskent en dus eigenlijk zeer antikapitalistisch tekeergaat.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Nog altijd zijn vakbonden, samen met boerenbewegingen, veruit de grootste sociale organisaties die de wereld kent. Nog altijd zijn vakbonden het allerbeste instrument voor werknemers om hun belangen te verdedigen. Samen staan ze sterker om goede loons- en arbeidsvoorwaarden af te dwingen, om er met andere woorden voor te zorgen dat zij fatsoenlijk kunnen leven van hun werk en dat zij kunnen werken in behoorlijke en veilige omstandigheden. Slechts als ze samen optreden, kunnen werknemers beletten dat hun loons- en arbeidsvoorwaarden achteruitgaan of hun werk zelfs verdwijnt, en daarmee ook hun inkomen.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
'Van wie zijn de media? De media zijn van ons'; 'Een democratische samenleving koestert betrouwbare media'; 'De mediatoekomst is aan encyclopedische journalistiek'; 'Een goede publieke omroep is best voor iedereen'; 'De openbare omroep moet dan wel de best mogelijke informatie garanderen'Vind deze artikels en nog andere over media en het belang van een goede publieke omroep op Pala.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Als we van lokaal tot globaal onze welvaart willen produceren op een wijze die tegelijk ecologisch én sociaal duurzaam is, hebben we krachtige overheden nodig die de huidige economie in die richting sturen. Want de vrije markt kan veel maar blijkt impotent om snel de hele wereldbevolking inkomen, werk en fatsoenlijk leven te bieden in een omgebouwde economie die niet langer de ecologische pijngrenzen doorboort.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder.
Als we van lokaal tot globaal onze welvaart willen produceren op een wijze die tegelijk ecologisch én sociaal duurzaam is, hebben we krachtige overheden nodig die de huidige economie in die richting sturen. Want de vrije markt kan veel maar blijkt impotent om snel de hele wereldbevolking inkomen, werk en fatsoenlijk leven te bieden in een omgebouwde economie die niet langer de ecologische pijngrenzen doorboort.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
Het bnp of bruto nationaal product telt gewoon op wat er zoal aan goederen en diensten is voortgebracht in een land. Maar wat het resultaat daarvan is, daar vertelt de meetlat niets over.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.