Voor wanneer een voldragen migratiepolitiek?

MIGRATIE EN ONTWIKKELING:
DE OLIFANTEN IN DE KAMER (1)

India bouwt al 20 jaar aan een hekken op de grens met Bangladesh. Net zo sluit China i de grens met Noord-Korea af en Saoedi-Arabië met Jemen. Niet enkel de VS, Israël of sommige Europese landen hebben iets met muren. Dit is het eerste artikel in de reeks 'Migratie en ontwikkeling i: de olifanten in de kamer'.

Er zijn nu 7,6 miljard mensen. Die willen allen leven. De meesten verdienen de kost ter plaatse en kijken uit naar jobs in de omgeving. Anderen kijken verder, meestal uit noodzaak, en migreren om aan inkomen te geraken. Dat doen ze vooral in eigen land. 258 miljoen mensen trekken naar het buitenland, dikwijls naar een ander continent. Uitzonderlijk wenken de kansen, meestal niet.
Dit vormt de achtergrond voor het falen van vele landen en regio’s inzake migratie i en burgerschap; evenzeer inzake welvaart voor iedereen en internationale samenwerking. Hoe kan het beter?

Het belang van rechten en burgerschap

Het is een groot geluk voor mensen als samenlevingen zich degelijk weten te organiseren opdat hun inwoners fatsoenlijk kunnen leven. Wat sterk helpt, is dat burgers erkend worden in hun rechten; dat burgerschap hun aanspraken verzekert op onderwijs, gezondheidszorg, werk i, sociale bescherming, het recht om te ondernemen of welvaart te creëren en daar de rechtmatige vruchten van te plukken; en ook om belastingen i en sociale bijdragen te kunnen betalen die dienen om iedereen vooruit te helpen en tegenslagen te overwinnen.

Natuurlijk weten we allemaal dat in vele landen de verschillen tussen dit ideaalbeeld en hun werkelijke prestaties aanzienlijk tot reuzengroot zijn. Maar net daarvoor is er dit richtsnoer, om af te meten hoe goed of slecht overheden en samenlevingen het ervan afbrengen.

Migranten schatten vrij accuraat in
hoe samenlevingen presteren.

Die afweging wordt in elk geval gemaakt door tal van migranten wereldwijd, en ze doen dat dikwijls nogal accuraat, zowel met betrekking tot hun eigen landen als voor de landen waar ze heen willen. Niet toevallig vertoeven twee derde van alle 258 miljoen migranten in hoge inkomenslanden, bijna een derde in middeninkomenslanden en slechts enkele procenten in lage inkomenslanden. Dat verklaart meteen het hoge percentage van migranten in Europa, Noord-Amerika en Oceanië. Ze maken er respectievelijk tien, vijftien en eenentwintig procent uit van de bevolking i (2015). Toppers zijn de Verenigde Arabische Emiraten met 88,4 procent, Zwitserland i 29,4 en Australië 28,2. In Zuid- en Midden-Amerika is dat slechts 1,5 procent. In Afrika i en Azië i gaat het om 1,7 procent van de bevolking. Dat laatste continent laat dan weer de snelste stijging zien.

Verantwoordelijke overheden kennen al hun inwoners

Om de verantwoordelijkheid voor hun inwoners ten volle te kunnen nemen, is het maar best dat samenlevingen en overheden alle mensen kennen in hun rechtsgebied, dus ook alle migranten. Alleen zo kunnen ze voor iedereen garanderen dat hun rechten en aanspraken geëerbiedigd geraken; en dat er alles aan gedaan wordt om ze mee te nemen in de uitbouw van een welvarende samenleving en ze vooral niet in de sociale of zelfs rechteloze buitenbaan te laten.

Politici zijn er net om illegaliteit te weren,
zij maken de wet voor iedereen.

Dan is het maar vreemd om nu al decennia mee te maken dat overheden tolereren dat ze niet al hun inwoners kennen. Net daar begint op veel plekken grote rechteloosheid die mensen zwaar teistert. Want wie onbekend blijft omdat zijn of haar verblijf niet wettelijk geregeld is, wordt veel makkelijker slachtoffer van misbruiken, van Birmezen in Thailand en Mexicanen in de VS tot Afrikanen en vele anderen in Europa. Ze worden dikwijls te weinig en soms niet betaald voor hun arbeid i, werken in illegale arbeidsomstandigheden, verliezen geregeld elke bewegingsvrijheid of belanden zelfs in slavernij, en staan bovenmatig bloot aan arbeidsongevallen en gezondheidsproblemen. Maar hun toegang tot gezondheidszorg, huisvesting, onderwijs of sociale zekerheid i is net heel beperkt of helemaal onbestaand.

De Internationale Migratie Organisatie laat het fenomeen niet onbesproken. Maar ze erkent vooral zich op onbekend terrein te bevinden door wel heel uiteenlopende schattingen mee te geven. In Europa zijn naargelang de studie van 1,9 miljoen tot 8 miljoen mensen onbekend (schattingen voor 2008); waarvan in Duitsland 180.000 tot 520.000 (2014) en in Groot-Brittannië 417.000 tot 863.000 (2007).
In Zuid-Afrika varieert de schatting van 3 tot 6 miljoen (2010). Voor de VS is er de stabielere schatting van goed 11 miljoen. In Rusland gaat het om 5 à 6 miljoen. (1)

India bouwt al 20 jaar aan een drie meter hoog hekken
op de grens met Bangladesh.

Frappant zijn ook de cijfers voor India. Het land telt 5,2 miljoen bekende migranten in 2017 waarvan 3,1 miljoen uit Bangladesh. Dat valt zowat in het niets bij de naar schatting minstens 10 miljoen mensen uit Bangladesh die onwettig in India zouden verblijven. In de Indiase regering valt zelfs het aantal van 20 miljoen. Ze bouwt al 20 jaar aan een drie meter hoog hekken op de grens met Bangladesh die enkele duizenden kilometers lang is. Net zo sluit China de grens met Noord-Korea af en Saoedi-Arabië met Jemen. Niet enkel de Verenigde Staten, Israël of sommige Europese landen hebben iets met muren.

Traag voortschrijdend inzicht

Dat bij Europese politici intussen het besef is gerijpt, tientallen jaren heeft men erover gedaan, dat overheden een klare kijk moeten hebben op wie op hun grondgebied vertoeft, is dus een klein lichtpunt. Ja natuurlijk, daar horen grenscontroles bij. Even vanzelfsprekend, we erkennen als vluchteling wie daar recht op heeft volgens al oude internationale afspraken. En inderdaad, we zetten in op de ondersteuning van vluchtelingen i in getroffen regio’s in het Midden-Oosten, Afrika of elders. Daarbij is cruciaal dat ze zelf economisch actief kunnen blijven. Al heeft het veel te lang geduurd, dat eindje lijken we intussen toch te zijn opgeschoten. Maar dan?

Voor wanneer een migratiepolitiek?

Evenzeer, en dat is minder aanvaard, is een klare kijk op migratie gewenst die resulteert in een migratiepolitiek met de gestroomlijnde uitvoeringspraktijk die daarbij hoort. Europa, vroeger vooral een emigratiecontinent, is al ruim een halve eeuw vooral een immigratiecontinent. Tot goed veertig jaar geleden rekruteren landen als Nederland, België of Duitsland actief buitenlandse werknemers i. Maar dan stopt dat actieve beleid, officieel zijn migranten niet langer welkom.

Steeds nieuwe generaties politici verzuimen
om een ernstig migratiebeleid uit te werken.

Daarmee stopt echter niet de migratie, alleen verloopt die voortaan vooral op een ongeregelde, onwettige wijze. Al decennia weigeren Europese landen inzake migratie rechtsstaten te zijn. Steeds nieuwe generaties politici laten na een ernstig migratiebeleid uit te werken, toe te passen, uit te leggen en te verdedigen. Dat is de eerste olifant in de kamer. Waar al bijna even lang voor wordt gewaarschuwd, kan weliswaar niet langer staalhard ontkend, maar er wordt nog altijd veelal van weggekeken: door dat verzuim rommelt het in de buik van onze samenlevingen, de blik van velen verstart op wat mensen scheidt, angstgevoelens worden bespeeld en politiek extremisme i gevoed.

Zo wordt het steeds moeilijker om een vruchtbare maatschappelijke discussie te voeren en ordentelijk af te wegen hoe open of gesloten we willen zijn voor migratie, en hoe we die dan vorm geven. Hoe moeilijk ook, een echte rechtsstaat, een waarlijk open democratie i kan het dringende debat daarover niet langer ontlopen; om dan op basis daarvan eindelijk dit lange verzuim van een onbestaande migratiepolitiek weg te werken met een duidelijk beleid. Even klaar is dat anders de rechtsstaat en democratie straks zelf worden bedreigd.

Dirk Barrez

De auteur is hoofdredacteur van PALA i.be. Zijn recentste boeken zijn TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en Coöperaties. Hoe heroveren we de economie?

Lees ook de andere bijdragen van deze artikelreeks 'Migratie en ontwikkeling: de olifanten in de kamer':
Ontwikkelingssamenwerking biedt geen oplossing - Migratie en ontwikkeling: de olifanten in de kamer (2) 
Mondiaal basisinkomen sterkste troefkaart voor leefbare wereld - Migratie en ontwikkeling: de olifanten in de kamer (3) 

Bronnen
World Migration Report 2018 - de pdf van het rapport is ook hieronder te vinden
Migration Data Portal - bevat ook gegevens over vluchtelingen
Migration Data Portal - thema's
International Migration Report 2017 - Highlights
Population Facts, december 2017
International migrant stock: The 2017 revision

Zie ook deze Pala artikels over vluchtelingen en migratie
35. Waar is de mens thuis? Over vluchtelingenstromen
36. Waar is de mens thuis? Over migratie
Vluchtelingen en migranten: kijk toch eens naar de diepere oorzaken 
 

Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be

Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be

Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier

Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier