De cruciale rol van overheden voor een welvarende toekomst
donderdag, 20 augustus 2020 - 21:02
Afbeelding
Om de steeds heviger woedende crises grondig aan te pakken, moeten zowel samenlevingen, bedrijveni als overheden dringend initiatief ontplooien. Doorslaggevend voor het lukken van de onmisbare transities zal het slimme optreden zijn van overheden.
een journalistieke kijk op onze globaliserende wereld Hoe is de wereld eraan toe? Waar moet het naartoe? Hoe geraken we daar?
PALA zoekt met haar nieuwsbrief, website en boeken de antwoorden voor een meer sociale, ecologische en democratische samenleving en economie
Nooit zonder de overheid
Het is tijd om de rol van overheden in beeld te krijgen, ook in relatie met zowel de samenleving als het bedrijfsleven.
Samenleving en overheid kunnen elkaar niet ontlopen
We leerden al dat overheid en samenleving elkaar niet kunnen ontlopen wanneer die laatste druk uitoefent om de economiei te corrigeren en ze socialer, democratischer of ecologischer te maken. Correcties en zeker grote aanpassingen, veranderingen en hervormingen worden dikwijls maar echt systemisch wanneer de staat ze omzet in wetten en normen, als ze dus worden vastgelegd in afdwingbare regels. Zo is het zeker gegaan met bijvoorbeeld de arbeidswetgeving, de sociale zekerheidi en het algemeen stemrecht. Die moesten antwoorden bieden op het sociale falen van de industriële revolutie en hebben mee geleid tot tientallen welvarende samenlevingen.
Ook wanneer de samenleving erin slaagt om zelf duurzame economische alternatieven vorm te geven, te verspreiden of op te schalen, is een actieve overheid heel nuttig en gewenst. Hoe anders zou de wereld er nu al uitzien indien overheden prioriteit zouden geven aan hernieuwbare energie in handen van de burgers, of aan performante coöperatieve deelplatformen, of aan open software?
Overheden kunnen en moeten de beste duurzame maatschappelijke initiatieven volop bevorderen en zelfs bevoordelen, met wetgeving, via de fiscaliteit, met milieuregels, met een sociaal beleid en een economische stimuleringspolitiek, met een wetenschaps-, onderwijs- en cultuurbeleid. Zeker is dat overheden een dergelijke transitiepolitiek maar zullen voeren in de mate dat de samenlevingen hen daarvan weten te overtuigen of hen daartoe weten te dwingen.
Naast regelgever en steungever is de overheid ook broodnodig als arbiter. We moeten immers niet al te naïef zijn over de samenleving. Niet alles wat daar broeit, is even mooi of gewenst. Ook in transitiei-initiatieven kan de mens een wolf zijn voor de anderen, kunnen discriminatie, uitsluiting, monopolievorming, conflicten en onterechte zelfverrijking zich voordoen. Altijd blijft er die nood van de samenleving aan een scheidsrechter. Voor die rol is de overheid onmisbaar.
Nog mooier zou het zijn indien overheden zich daarbovenop zouden profileren als de coach van zowel samenleving als bedrijfsleven in hun nastreven, zoeken en realiseren van een duurzame economiei.
Overheden als trekkers van fundamentele veranderingen
Het kan nog anders. Overheden kunnen zelfs de trekkers zijn van de meest omvattende economische en sociale veranderingen. In tal van landen is de industriële revolutie doorgebroken door toedoen van de staten. Vergelijkbare landen waarvan de staten die trekkersrol niet vervulden of die evolutie zelfs wilden tegenhouden, zagen de industriële revolutie tot een eeuw lang aan zich voorbijgaan. Die verschillende overheidspolitiek verklaart bijvoorbeeld waarom er in de 19de eeuw in Europese landen (heel) veel of (heel) weinig spoorwegen werden aangelegd.
Net als voor de industriële revoluties kunnen staten ook voor transitiei het verschil maken. Oostenrijk overweegt tegen 2020 de verkoop van auto’s op fossiele brandstof te verbieden. Zo zou dat land, dat in de 19de eeuw de strijd en zelfs de oorlogi met Pruisen verloor wegens industriële achterstand en te weinig spoorwegcapaciteit, in de 21ste eeuw vooroplopen in de transitiei naar niet-fossiele mobiliteit.
Soms moet het verboden zijn om niet te verbieden
Er doemt een essentiële vaststelling op. De overheid is dikwijls de enige actor die kan garanderen dat een ander economisch gedrag mogelijk is en fundamenteel wordt aangemoedigd. Zonder een sterk aanbod van degelijk en betaalbaar openbaar vervoeri kan daar niet voor gekozen worden. Zolang een overheid het fossiele energiesysteem, inclusief het nucleaire, bevoordeelt in plaats van benadeelt, vertraagt ze de overgang naar een duurzaam energiesysteem. Hetzelfde geldt voor het voedselsysteem, dat verstikt zit in het van overheidswege gekoesterde maar doodlopende model van de industriële landbouwi.
Eigenlijk dringt zich de volgende stelregel op voor overheden. Voor al het economische gedrag dat totaal niet duurzaam is en daarenboven haalbaar anders kan, zou moeten gelden: het is verboden niet te verbieden. En de onmiddellijke keerzijde is dat de noodzakelijke duurzame alternatieven vrij baan krijgen.
Overheden moeten vooral de daad bij het woord voegen
We hoeven overheden niet onnodig zwaar te associëren met het niet zo goed in de samenleving liggende ‘verbieden’. Bedenk wat een veranderingskracht er kan uitgaan van overheden die in hun eigen praktijken vooroplopen in transitiei. Ze kunnen zich als eerste met al hun administraties, besturen, (semi)overheidsbedrijven zoals de spoorwegen, de post, een telecomspeler of een grootbank, en ook de door hen (mee) gefinancierde scholen, sport- en cultuurcentra, ziekenhuizen, rusthuizen, stations, musea, enzovoort volledig toespitsen of overschakelen op energie-efficiëntie en hernieuwbare energie, op elektrische voertuigen, op duurzame voedselcatering, op eco-efficiënte gebouwen, op maximaal gebruik van fiets en openbaar vervoeri, op een kringloop- en deeleconomie, op leefbaar werki met ook gedeeltelijk thuiswerk en een evenwichtige combinatie met het privéleven, op medebeheer, op gedeeld eigenaarschap,… De mogelijkheden voor overheden om het voorbeeld te geven, zijn eindeloos.
Nood aan mondiaal bestuur
Zeker in tijden van globaliseringi krijgen dergelijke beleidskeuzes het best versterking van internationale bovenstatelijke initiatieven en een heus mondiaal bestuur. Klimaatakkoorden en de duurzame ontwikkelingsdoeleni van de Verenigde Naties vormen alvast een aarzelend begin. Al te veel optimisme is echter misplaatst. De Europese Uniei slaagt er na tientallen jaren niet in om duurzame landbouwi de bovenhand te laten nemen. Het internationale handelsbeleid is dikwijls in regelrechte tegenspraak met aanspraken van ecologische en sociale duurzaamheidi.
Toch kan het anders. Zo raakte de wereld het al in de vorige eeuw eens om het gebruik van cfk’s, die het gevaarlijke ozongat creëren, uiteindelijk te verbieden.
Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd? Dan kan Palai misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Palai vzw – Leuven. Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier
Een goed artikel?Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Palai nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier
Voor vele jongeren – in dit geval al wie pakweg jonger dan 50 is – zal het een koude douche zijn, of zelfs ronduit schokkend. Wanneer ze weet krijgen van het rapport The Limits of Growth uit 1972, dat toen al accuraat de toename van de CO2-concentratie voorspelde mét als oorzaak de verbranding van fossiele brandstoffen door de mens, zullen ze zich terecht afvragen: ‘Maar waar is jullie verstand gebleven? Politiek, economie en samenleving wisten al die tijd dat de wereld een gevaarlijke, onhoudbare koers aan het varen was. Waarom hebben jullie – politici in de allereerste plaats – decennia gewacht om in te grijpen?’
Schrijf je in op de PALA nieuwsbrief
vormen een belangrijke motor van de huidige globalisering.Flink geholpen door technologische (r)evoluties zijn zij op de vrijgemaakte markten de drijvende kracht achter economische globalisering. Ze dragen onmiskenbaar bij tot de welvaart op onze wereld. Weinigen weigeren hun producten of diensten.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Het menselijke leven is nooit zeker en dus niet vrij van risico’s; of het vergt extra inspanningen om mensenrechten waar te maken.Zo vormen gewilde kinderen de toekomst van de samenlevingen en mogen ze geen last zijn.Wie ziek is, heeft recht op de best mogelijke verzorging en op een gewaarborgd inkomen voor zichzelf en voor wie afhankelijk is van dat inkomen om te kunnen leven.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Als we van lokaal tot globaal onze welvaart willen produceren op een wijze die tegelijk ecologisch én sociaal duurzaam is, hebben we krachtige overheden nodig die de huidige economie in die richting sturen. Want de vrije markt kan veel maar blijkt impotent om snel de hele wereldbevolking inkomen, werk en fatsoenlijk leven te bieden in een omgebouwde economie die niet langer de ecologische pijngrenzen doorboort.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Oorlog is een zware gewelddadige strijd tussen georganiseerde gewapende partijen.Een arbitraire maar geregeld gebruikte maatstaf om een gewapend conflict als een oorlog te bestempelen, is dat er minstens duizend doden vallen in een jaar.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Als de wereld wil opschieten richting duurzaam vervoer is het alvast nuttig om weten hoe we nu mensen en goederen vervoeren.Vind gegevens over personenverkeer en goederenvervoer.
Al te makkelijk krijgt een mens te horen dat landbouw een steeds kleiner deel is van onze economie, versta, een verwaarloosbaar deel. Feit blijft dat het de landbouw is die zorgt voor de energie die de mens broodnodig heeft, we moeten namelijk allemaal eten om te leven. Voldoende en gevarieerd eten is ook cruciaal voor onze gezondheid.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Als de wereld wil opschieten richting duurzaam vervoer is het alvast nuttig om weten hoe we nu mensen en goederen vervoeren.Vind gegevens over personenverkeer en goederenvervoer.
Betaald werk is op onze wereld nog altijd de belangrijkste wijze om aan een inkomen te raken. Zowat overal is het werken geblazen om te kunnen leven.Let wel, werk of arbeid is lang niet alleen contractuele loonarbeid voor een werkgever.
Globalisering of mondialisering is het proces waardoor mensen, producten, informatie, geld, grondstoffen makkelijker en sneller van de ene naar de andere plaats in de wereld kunnen worden gebracht. Daardoor is de wereld kleiner geworden en is er veel meer wederzijdse afhankelijkheid tussen landen.
De duurzame ontwikkelingsdoelen zijn de opvolger van de millennium (ontwikkelings)doelstellingen. Ze maken de kern uit van een actieplan met als titel Onze wereld transformeren: agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling dat officieel wordt gelanceerd door staatshoofden, regeringsleiders of hun afgevaardigden op de VN-top van 25-27 september 2015 in New York.
Meer dan in andere continenten hebben de (meeste) Europese landen werk gemaakt van hun gemeenschappelijke belangen en hun samenwerking soms verregaand uitgebouwd. Over het belang van en de uitdagingen voor hun Europese Unie handelen volgende PALA artikels:
Al te makkelijk krijgt een mens te horen dat landbouw een steeds kleiner deel is van onze economie, versta, een verwaarloosbaar deel. Feit blijft dat het de landbouw is die zorgt voor de energie die de mens broodnodig heeft, we moeten namelijk allemaal eten om te leven. Voldoende en gevarieerd eten is ook cruciaal voor onze gezondheid.
Duurzaamheid is op een efficiënte wijze de gerechtvaardigde materiële behoeften kunnen invullen van alle nu levende wereldburgers, zonder het vermogen van de komende generaties aan te tasten om in hun behoeften te voorzien. Dat is de vrijwel perfecte definitie van duurzaamheid, en ze is in grote mate schatplichtig aan het VN rapport Our Common Future uit 1987.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.